Η πρόσφατη περιπέτεια (σύλληψη και προσωρινή κράτηση στην Ιταλία) της θαρραλέας καπετάνισσας του πλοίου Sea Watch 3, Κάρολα Ρακέτε, που αψηφώντας τις απειλές, έδεσε στη Λαμπεντούζα σώζοντας τους 42 πρόσφυγες που είχε περισυλλέξει τις τελευταίες δύο εβδομάδες, φανερώνει ότι το θέμα του προσφυγικού / μεταναστευτικού είναι εκείνο που θα βρίσκεται στο επίκεντρο όχι απλά της επικαιρότητας αλλά των ευρωπαϊκών πολιτικών για τα επόμενα χρόνια – ειδικά σε μια περίοδο που ακροδεξιά και λαϊκιστικά κόμματα το χρησιμοποιούν για την πολιτική και κοινωνική τους άνοδο. Το προσφυγικό /μεταναστευτικό φαινόμενο (και όχι απλουστευτικά “πρόβλημα”) ανήκει σε εκείνη την κατηγορία των συστημικών, πολυπαραγοντικών ζητημάτων που ασκούν καθοριστική επιρροή στις κοινωνίες, σε επίπεδο ανάπτυξης, παραγωγικότητας, συνοχής. Δεν είναι άλλωστε τυχαίο ότι η ιστορία της Ευρώπης ταυτίζεται και επικαθορίζεται από μεταναστευτικά / προσφυγικά ρεύματα.
Η αντιμετώπιση λοιπόν του φαινομένου δεν μπορεί να είναι συγκυριακή ούτε και να περιορίζεται σε ύψωση τειχών, φραγμάτων, κλείσιμο συνόρων ή απαγορεύσεις αποβίβασης ξεριζωμένων ανθρώπων, όπως στην περίπτωση του πλοίου της Κάρολα Ρακέτε. Απαιτούνται συνεκτικές μεταναστευτικές και ενταξιακές πολιτικές. Για το λόγο αυτό, το μεταναστευτικό – προσφυγικό φαινόμενο, που βρίσκεται συστηματικά στο επίκεντρο των Εκθέσεων και των αναλύσεων του Συμβουλίου της Ευρώπης, αποτελεί λοιπόν πρόκληση διαρκείας σε όλα τα επίπεδα διακυβέρνησης – ευρωπαϊκό, εθνικό, τοπικό. Επιβάλλει δε ολιστική αντιμετώπιση τόσο των αιτίων που οδηγούν στη μετανάστευση χιλιάδων ανθρώπων (από εκείνους που θέλουν να γλιτώσουν από τις συνέπειες πολύχρονων εμφυλίων, όπως αυτού στη Συρία, ως τους κλιματικούς μετανάστες), όσο και των συνθηκών υποδοχής και ένταξής τους στις τοπικές κοινωνίες. Στο επίπεδο αυτό σημαντικό ρόλο καλούνται να διαδραματίσουν οι τοπικές αρχές καθώς είναι οι πρώτες που καλούνται να στηρίζουν τους πρόσφυγες / μετανάστες καλύπτοντας τις πρώτες τους ανάγκες τους με όρους αλληλεγγύης, κοινωνικής συνοχής, σεβασμού των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και του κράτους δικαίου.
Γιατί το κρίσιμο στοίχημα απέναντι στο μεταναστευτικό / προσφυγικό φαινόμενο είναι η ενίσχυση και εμβάθυνση της Δημοκρατίας – της μόνης αποτελεσματικής ασπίδας απέναντι στη ξενοφοβία, το ρατσισμό και τον λαϊκισμό.
Στη χώρα μας τα τελευταία χρόνια, η κυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ, τοπικές κοινωνίες και πολίτες στη συντριπτική τους πλειοψηφία έδειξαν ότι δεν υπάρχουν μονόδρομοι και ψευτοδιλήμματα τύπου “ασφάλεια ή δικαιώματα”. Η κυβέρνηση του Αλέξη Τσίπρα απέδειξε ότι έχει τη πολιτική βούληση για τη δημιουργία ενός αποτελεσματικού συστήματος υποδοχής, φιλοξενίας, εξέτασης των αιτημάτων ασύλου και επιστροφών, μέσα από τη δημιουργία του υπουργείου Μεταναστευτικής πολιτικής, το πρόγραμμα φιλοξενίας “ΕΣΤΙΑ”, τις Δομές Υποδοχής για την Εκπαίδευση Προσφύγων, τη δημιουργία των προϋποθέσεων για πρόσβαση στις υπηρεσίες υγείας μέσα από το Εθνικό Σύστημα Υγείας των προσφύγων και μεταναστών, με πιλοτικά προγράμματα όπως το “ΉΛΙΟΣ” στους δήμους Θήβας και Λιβαδειάς, σε συνεργασία με τον Διεθνή Οργανισμό Μετανάστευσης αλλά και με τη λειτουργία του Κέντρου Logistics της Περιφέρειας Αττικής για τη στήριξη των Κέντρων Φιλοξενίας προσφύγων και μεταναστών. Παράλληλα η κυβέρνηση συμβάλλει στην απαραίτητη Κοινή Ευρωπαϊκή Πολιτική για τη μετανάστευση και το άσυλο με την κατάθεση συνολικής πρότασης αντιμετώπισης του προσφυγικού / μεταναστευτικού φαινομένου σε τρεις άξονες. Τη βοήθεια και την ενίσχυση των χωρών από όπου φεύγουν οι πρόσφυγες / μετανάστες, τη διασυνοριακή διαδικασία με βάση τη Συνθήκη της Γενεύης και το Πρωτόκολλο της Νέας Υόρκης και τον δίκαιο καταμερισμό της ευθύνης μεταξύ όλων των χωρών - μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Σήμερα, περισσότερο από ποτέ άλλοτε στην Ευρώπη των Όρμπαν, Σαλβίνι, Κουρτς, Λεπέν, υπάρχει η ανάγκη να οικοδομηθεί ένα ευρύ, προοδευτικό μέτωπο για την προώθηση αυτής της Κοινής Ευρωπαϊκής Μεταναστευτικής Πολιτικής και Πολιτικής Ασύλου με όρους Δικαιοσύνης, Αλληλεγγύης και Συνοχής. Απαιτείται συντονισμένη και συστηματική δράση στην Ευρώπη όλων των πολιτικών δυνάμεων που αντιμετωπίζουν ισότιμα τους πρόσφυγες και τους μετανάστες ως παράγοντες ανάπτυξης, ευημερίας και πολιτισμικού πλούτου. Η ΝΔ του Κυριάκου Μητσοτάκη δεν ανήκει σε αυτές τις δυνάμεις.
Οι νεοφιλελεύθερης κοπής θέσεις της εκφράζουν συντήρηση και οπισθοδρόμηση. Κοινωνικό αταβισμό και μια Ευρώπη – Φρούριο. Αποκλεισμό και φράκτες στα σύνορα. Νοοτροπίες αυταρχικές που έχουν δοκιμαστεί πολλάκις και αποτύχει παταγωδώς, με τεράστιο κόστος σε κοινωνικό και ανθρωπιστικό επίπεδο. Στις 7 Ιουλίου, πέραν όλων των άλλων, αποφασίζουμε και για το είδος της μεταναστευτικής / προσφυγικής πολιτικής που πρέπει να έχει η Ελλάδα, εντός κι εκτός συνόρων της. Αποφασίζουμε αν αυτή η πολιτική θα κοιτάζει μπροστά, στο μέλλον με αίσθηση ευθύνης και αλληλεγγύης ή αν θα ανασταίνει τα ξενοφοβικά σκιάχτρα και τις ρατσιστικές φοβίες. Αν θα είναι πολιτική υπέρ του Εμείς ή πολιτική κατά του Άλλου, του Ξένου.
