Ποιες είναι οι αρχές που εισάγει το νομοσχέδιο και δεν έχουν εφαρμοστεί ποτέ ξανά στην ελληνική οικονομία;
Τα τελευταία χρόνια και ειδικά τα χρόνια της κρίσης αναπτύσσεται μια σειρά εγχειρημάτων που στον πυρήνα τους έχουν την αλληλεγγύη και τη συλλογικότητα, εμφανίζεται δηλαδή στο προσκήνιο μια αυθόρμητη ανάπτυξη της Κοινωνικής και Αλληλέγγυας Οικονομίας (ΚΑΛΟ) μέσα από τη δημιουργία διαφορετικών παραδειγμάτων οικονομικής και κοινωνικής οργάνωσης. Αυτού του είδους η οικονομική δραστηριότητα θέτει στο επίκεντρο τον άνθρωπο και τις ανάγκες του και όχι τη μεγιστοποίηση του κέρδους. Οι πρωτοβουλίες ΚΑΛΟ αποτελούν μορφές κοινωνικής συσπείρωσης οι οποίες επιδιώκουν να καλύψουν κοινωνικές ανάγκες και ανάγκες επιβίωσης με μεθόδους οι οποίες αμφισβητούν το κυρίαρχο: οι αποφάσεις λαμβάνονται δημοκρατικά, η συμμετοχή είναι ισότιμη, αναπτύσσονται σχέσεις αλληλεγγύης τόσο μεταξύ των μελών όσο και μεταξύ των ληπτών – χρηστών των υπηρεσιών ή των προϊόντων.
Το παρόν νομοσχέδιο έρχεται να αναγνωρίσει αυτές τις δραστηριότητες, επιχειρώντας να δημιουργήσει εκείνο το περιβάλλον που ευνοεί την ανάπτυξή τους. Ο προσδιορισμός αυτών των δραστηριοτήτων ως Κοινωνικής και Αλληλέγγυας πια Οικονομίας κι όχι μόνο ως Κοινωνικής Οικονομίας συνιστά την υιοθέτηση της μέχρι τώρα κατάληξης ενός έντονου, πλην όμως ενδιαφέροντος διαλόγου που διεξάγεται παγκοσμίως κι έχει καταλήξει ως ΚΑΛΟ, ενώ ταυτόχρονα αποτελεί και τον όρο που τα ίδια τα εγχειρήματα χρησιμοποιούν στη χώρα μας.
Ο ορισμός που εισάγεται περιγράφει ένα συγκεκριμένο πλαίσιο δραστηριότητας, στο πλαίσιο του οποίου
α. Εφαρμόζεται δημοκρατικό σύστημα λήψης αποφάσεων, σύμφωνα με την αρχή ένα μέλος μία ψήφος.
β. Δεν αποδίδεται προτεραιότητα στη μεγιστοποίηση και την ατομική ιδιοποίηση του κέρδους τους και εφαρμόζονται περιορισμοί στη διανομή κερδών, μέρος των οποίων επανεπενδύονται είτε σε προσλήψεις προσωπικού, είτε σε δραστηριότητες που προάγουν τη συλλογική ή και την κοινωνική ωφέλεια.
γ. Προάγεται η αρχή «ίση αμοιβή για ίσης αξίας εργασία»
δ. Επιδιώκεται η οριζόντια και ισότιμη μεταξύ των Φορέων ΚΑΛΟ δικτύωση, μέσω της δημιουργίας δικτύων και συστάδων, με σκοπό την ενδυνάμωση των οικονομικών δραστηριοτήτων τους και τη μεγιστοποίηση της παραγόμενης κοινωνικής ωφέλειας.
Όλα αυτά είναι καινοτόμα στοιχεία επιχειρηματικής δραστηριότητας, που προωθούνται από την κυβέρνησή μας για τους εξής λόγους:
α) Τα χαρακτηριστικά της ΚΑΛΟ, σύμφωνα και με την διεθνή εμπειρία, την καθιστούν προνομιακό φορέα παραγωγική ανασυγκρότησης υπό συνθήκες αποεπένδυσης των ιδιωτικών κεφαλαίων και περιορισμένων δυνατοτήτων δημοσίων αναπτυξιακών παρεμβάσεων. Η ΚΑΛΟ έχει αποδείξει ότι μπορεί να κινητοποιεί περιορισμένους μεν, εκτακτικούς δε κοινωνικούς πόρους με μεγάλη αποδοτικότητα όσον αφορά τη δημιουργία θέσεων εργασίας και την ενδογενή ανάπτυξη παραγωγικού ιστού.
β) Το οικονομικό οικοσύστημα που δημιουργεί η ΚΑΛΟ διακρίνεται από σταθερότητα, διαχρονικότητα και μεγάλη ανθεκτικότητα σε εξωτερικά σοκ. Η επένδυση στην ΚΑΛΟ, δηλαδή, δεν αποσκοπεί σε ένα προσωρινό και εύθραυστο “μπάλωμα” των συνεπειών της κρίσης, αλλά στην θωράκιση των κοινωνικών στρωμάτων που θα εμπλέξει απέναντι σε ένα εξαιρετικά ασταθές και αβέβαιο διεθνές περιβάλλον.
γ) Συγκροτεί οικονομικά περιβάλλοντα που επιφέρουν πολλαπλά οφέλη σε όλους τους εμπλεκόμενους ( χειραφετημένη και ασφαλής εργασία, παροχή αποκλειστικά επωφελούς κοινωνικού έργου, υψηλή ποιότητα παρεχόμενων προϊόντων και υπηρεσιών, σεβασμός στο κοινωνικό και φυσικό περιβάλλον, άμβλυνση των κοινωνικών ανισοτήτων και φαινομένων αποκλεισμού) Έτσι, δημιουργεί και επεκτείνει διεθνώς τη βάση από την οποία θα μπορούσε να προκύψει η μετάβαση σε ένα πιο δίκαιο, περιβαλλοντικά βιώσιμο και δημοκρατικό οικονομικό σύστημα.
Σε σχέση, λοιπόν, με τον υφιστάμενο ν.4019.11, επιχειρείται η αποσύνδεση της ΚΑΛΟ από τις προνοιακές πολιτικές και μάλιστα σε μια κατεύθυνση υποκατάστασης κρατικών υποχρεώσεων, ενώ ταυτόχρονα σε ένα ευνοϊκότερο οικοσύστημα που θα δημιουργήσει θα διορθώσει τα κακώς κείμενα, που το προηγούμενο διάστημα σπίλωσαν τη δημιουργία εγχειρημάτων Κοινωνική Οικονομίας στη χώρα.
Υπάρχει εκτίμηση σχετικά με τον αριθμό των επιχειρήσεων που θα μπορούσαν να ανοίξουν ή τον αριθμό των ανθρώπων που θα μπορούσαν να απασχοληθούν εντός της Κοινωνικής Οικονομίας; Μπορούμε επίσης να προσδοκάμε σε αναζωογόνηση της υπαίθρου;
Μέχρι σήμερα, στο αρμόδιο τμήμα του Υπουργείου Εργασίας έχουν εγγραφεί πάνω από 1200 ΚΟΙΝΣΕΠ. Αυτό μας δείχνει ότι ο κόσμος σήμερα, μέσα στην περίοδο της κρίσης, προσπαθεί να εντοπίσει διαφορετικούς, εναλλακτικούς τρόπους για να ενεργοποιηθεί οικονομικά. Με το σχέδιο νόμου θεσμοθετείται για πρώτη φορά ένα κανονιστικό πλαίσιο για την ανάπτυξη ενός εναλλακτικού αλλά ευρέως διαδεδομένου σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες μοντέλου οικονομικής δραστηριότητας.
Πρόκειται για ένα οικονομικό και κοινωνικό παράδειγμα που αναπτύσσεται με σεβασμό στον άνθρωπο και το περιβάλλον και οργανώνεται βάσει πρακτικών δημοκρατίας, ισότητας, αλληλεγγύης και συνεργασίας μεταξύ των συμμετεχόντων και των τοπικών κοινωνιών. Η επέκταση του παραδείγματος της Κοινωνικής και Αλληλέγγυας Οικονομίας σε όλους τους δυνατούς τομείς οικονομικής δραστηριότητας θα επιτρέψει τη δημιουργία νέων, αξιοπρεπών θέσεων εργασίας.
Επιπλέον, επιχειρείται η ανάσχεση της μετανάστευσης των νέων, μέσω της δυνατότητας να δημιουργήσουν παραγωγικά εγχειρήματα αυτοδιαχείρισης μέσα σε ένα ευνοϊκό φορολογικό και διοικητικό περιβάλλον, και η προώθηση της «κοινωνικής καινοτομίας» ως μιας διαδικασίας που βασίζεται στην ενεργοποίηση κοινωνικών δυνάμεων τόσο του κόσμου της εργασίας κατά τη διαδικασία παραγωγής, όσο και της υπόλοιπης κοινωνίας που αποδέχεται τα προϊόντα και τις υπηρεσίες κατά τη διαδικασία της κατανάλωσής τους, με σκοπό να βοηθά στη διαμόρφωση νέου τύπου κοινωνικών σχέσεων που βασίζονται στη συλλογικότητα, στην ισοτιμία, και όχι στον ανταγωνισμό.
Η μακρά εμπειρία που έχουμε στη χώρα από συνεταιριστικά εγχειρήματα, ταυτίστηκε ειδικά τη δεκαετία του ‘80 από φαινόμενα που οδήγησαν στην απαξίωση κάθε συνεταιριστικής ιδέας. Πώς διασφαλίζεται ότι αυτά δεν θα επαναληφθούν;
Είναι αλήθεια ότι ο συνεταιριστικός τρόπος οργάνωσης στην Ελλάδα είχε απαξιωθεί, καθώς είχε απομακρυνθεί από το πυρήνα των συνεταιριστικών αρχών, σύμφωνα με τις οποίες ο κάθε συνεταιρισμός συστήνεται και λειτουργεί για να διασφαλίζει οφέλη όχι μόνο για τα μέλη του αλλά για το ευρύτερο κοινωνικό σύνολο. Στα μάτια των ανθρώπων οι παλιού τύπου συνεταιρισμοί είχαν ταυτιστεί με πεδία κερδοφορίας και εκπλήρωσης προσωπικών φιλοδοξιών. Εντούτοις, όπως προείπα, τα τελευταία χρόνια καταγράφεται ξεκάθαρα η στροφή του κόσμου ξανά σε συλλογικούς και συνεταιριστικούς τρόπους οργάνωσης.
Με το νέο θεσμικό πλαίσιο για την ΚΑΛΟ προβλέπονται ρυθμίσεις που μπορούν να «προστατέψουν» τους νέου τύπου συνεταιρισμούς, όπως: συμμετοχή στα κέρδη θα έχουν μόνο οι εργαζόμενοι, ο δημοκρατικός τρόπος λειτουργίας είναι απαραίτητος και οφείλει να αποδεικνύεται διαρκώς, η λογική της ΚΑΛΟ προωθείται μέσα από την, υποστηρικτική λειτουργία των Κέντρων Στήριξης.
Τέλος, η αρμόδια υπηρεσία του Υπουργείου Οικονομίας και Ανάπτυξης, μέσω του ΓΕΜΗ, θα παρακολουθεί την εξέλιξη και την οικονομική δραστηριότητα των συνεταιριστικών εγχειρημάτων, με την υποχρέωση που έχουν όλοι οι φορείς να συμπληρώνουν το εργαλείο μέτρησης κοινωνικού αντίκτυπου. Βέβαια θα πρέπει να σημειωθεί ότι τελικώς βασικοί υπεύθυνοι του χώρου είναι τα ίδια τα υποκείμενα της ΚΑΛΟ, τα οποία πρέπει να δημιουργήσουν εργαλεία αυτοελέγχου.
Θα υπάρξουν και άλλες δράσεις που δεν περιλαμβάνονται στο παρόν νομοσχέδιο και πρόκειται να ενισχύσουν τον τομέα;
Βεβαίως. Έχουν ολοκληρωθεί όλες οι διαδικασίες για την ίδρυση και λειτουργία των Περιφερειακών Κέντρων Στήριξης της Κοινωνική Οικονομίας. Τα Κέντρα θα υποστηρίζουν τα εγχειρήματα Κοινωνικής Οικονομίας ανά περιφέρεια προσφέροντας πληροφορίες, γνώσεις και καθοδήγηση στους εξής τομείς:
Α. στην προώθηση της Κοινωνικής Οικονομίας – δράσεις δημοσιότητας, ενημέρωσης, προώθησης
Β. στην παρουσίαση του υφιστάμενου πλαισίου για την ίδρυση και λειτουργία των κοινωνικών επιχειρήσεων
Γ. στην παροχή κατευθύνσεων για τις δραστηριότητες οι οποίες είναι επιθυμητές σύμφωνα με τον Περιφερειακό Σχεδιασμό
Δ. στην ανάδειξη εκπαιδευτικών αναγκών και οργάνωση της εκπαίδευσης των συνεταιριστών
Ε. στην υποστήριξη σχετικά με τις μεθόδους οργάνωσης και διοίκησης των κοινωνικών επιχειρήσεων
Επιπλέον, η σύσταση και λειτουργία του Ταμείου Κοινωνικής Οικονομίας είναι καταλυτικής σημασίας, διότι θα δώσει τη δυνατότητα στις επιχειρήσεις που κινούνται στον τομέα της κοινωνικής οικονομίας να υποστηριχτούν. Η δυνατότητα χορήγησης επιστρεπτέων ενισχύσεων, δανείων και μικρο-δανείων μειωμένου ρίσκου, εγγυήσεων και αντεγγυήσεων για τη κάλυψη υποχρεώσεων έναντι πιστωτικών ιδρυμάτων ή εταιρειών συμμετοχών ή τη λήψη εγγυητικών επιστολών, θα βοηθήσουν σημαντικά την ανάπτυξη των κοινωνικών επιχειρήσεων και κατ’ επέκταση τη δυνατότητά τους να επιτύχουν τους στόχους τους.
Τέλος, η δημιουργία εργαλείου μέτρησης Κοινωνικού Αντίκτυπου με το οποίο θα αποτυπώνεται η κοινωνική δράση του Φορέα της Κοινωνικής Οικονομίας σε επίπεδο τοπικό ή περιφερειακό, χρησιμοποιώντας μια σειρά δεικτών, θα βοηθήσει τον αυτοέλεγχο των εγχειρημάτων και θα παρέχει τη δυνατότητα στις αρμόδιες αρχές να εξαγάγουν χρήσιμα ποιοτικά και ποσοτικά συμπεράσματα για την ανάπτυξη του τομέα της ΚΑΛΟ.
