Οξύτατες αντιδράσεις προκάλεσε η απάντηση της υπουργού Πολιτισμού Λίνας Μενδώνη σχετικά με το ακίνητο της ΠΥΡΚΑΛ Ελευσίνας που έχει χαρακτηριστεί, από το Κεντρικό Συμβούλιο Νεωτέρων Μνημείων (ΚΣΝΜ), ιστορικός τόπος. Στο πλαίσιο της συνέντευξης Τύπου που παραχώρησε (13/11/19) με βασικό θέμα τις ενισχυτικές κινήσεις προς την Ελευσίνα 2021 - Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης, η κ. Μενδώνη ρωτήθηκε από την «Εφ.Συν.» για τις προθέσεις της σχετικά με τον χαρακτηρισμό.
Και τούτο γιατί τέσσερις μήνες μετά, δεν έχει υπογράψει την απόφαση. Η υπουργός δήλωσε ότι το θέμα θα επανέλθει με αναπομπή στο ΚΣΝΜ και έριξε τα βέλη της προς την προηγούμενη πολιτική ηγεσία λέγοντας: «Αν υπήρχε η πολιτική βούληση να υπογραφεί, θα μπορούσε να έχει υπογραφεί η πράξη».
Η τέως υπουργός Πολιτισμού Μυρσίνη Ζορμπά απαντάει με δήλωσή της στην «Εφ.Συν.» και υποστηρίζει: «Ασύστολα και ανερυθρίαστα η κυρία Μενδώνη ψεύδεται υποστηρίζοντας ότι δεν υπέγραψα... τον χαρακτηρισμό της ΠΥΡΚΑΛ... Αλλά η ίδια γνωρίζει πολύ καλά πως η απόφαση έφερε την υπογραφή μου και είχε σταλεί στο Εθνικό Τυπογραφείο, ενώ από τον Ιούλιο λιμνάζει στο γραφείο της». Αναρωτιέται τι κρύβεται «πίσω από το χονδροειδές ψέμα;» και καλεί την υπουργό να υπογράψει την απόφαση «που διαπνέεται από σεβασμό στη βιομηχανική πολιτιστική κληρονομιά της Ελευσίνας και στη σπουδαία ιστορία των εργαζομένων».
Τον περασμένο Ιούλιο το ΚΣΝΜ γνωμοδότησε (ύστερα από αυτοψία) υπέρ του χαρακτηρισμού της έκτασης του πρώην εργοστασίου (452 στρέμματα) μαζί με 12 κτίσματα και τον εξοπλισμό τους που χαρακτηρίστηκαν νεότερα μνημεία καθώς το σκεπτικό, για το σύνολο, αναφέρει ότι «αποτελεί σημαντικό τεκμήριο της βιομηχανικής ιστορίας της Ελλάδας των αρχών του 20ού αιώνα και σημείο αναφοράς για την πόλη της Ελευσίνας».
Η απόφαση, με ημερομηνία 5/7/19, έχει υπογραφεί από την τέως υπουργό Πολιτισμού Μυρσίνη Ζορμπά και τον υφυπουργό Κώστα Στρατή. Εστάλη στο Εθνικό Τυπογραφείο και έλαβε Κωδικό Δημοσιεύματος 35274/2019. Επειδή όμως οι υπογράφοντες το προς δημοσίευση κείμενο έπαψαν να είναι αρμόδιοι, λόγω αλλαγής της κυβέρνησης, η απόφαση επεστράφη για να ξανασταλεί με τις υπογραφές της νέας πολιτικής ηγεσίας. Μετά την εγκατάσταση του νέου πολιτικού προσωπικού και τον καθορισμό των αρμοδιοτήτων ξεκίνησε και ολοκληρώθηκε ο κύκλος των υπηρεσιακών υπογραφών και εκκρεμούσε ο κύκλος των πολιτικών υπογραφών που σημείωναν ασυνήθιστη χρονική καθυστέρηση για ένα θέμα στο οποίο υπήρχε νωπή απόφαση του ΚΣΝΜ.
«Το θέμα της ΠΥΡΚΑΛ θα επανέλθει στο ΚΣΝΜ πολύ γρήγορα, διότι αν υπήρχε η πολιτική βούληση να υπογραφεί, θα μπορούσε να έχει υπογραφεί η πράξη. Επομένως, θα ήθελα να έχω μια νέα γνωμοδότηση του ΚΣΝΜ και όχι την παλιά. Δεν είναι θέμα των εορτασμών, δεν εμπίπτει, όμως, στην Πολιτιστική Πρωτεύουσα η ΠΥΡΚΑΛ. Αν ήθελαν να υπογράψουν την κήρυξη της ΠΥΡΚΑΛ έτσι όπως γνωμοδότησε το Συμβούλιο, θα μπορούσαν να την υπογράψουν μέχρι τις εκλογές», ήταν η απάντηση της υπουργού στη σχετική ερώτησή μας.
Την απάντηση στηλιτεύουν οι πέντε φορείς που δραστηριοποιούνται στην προστασία της αρχιτεκτονικής και βιομηχανικής κληρονομιάς και πέρυσι κατέθεσαν το αίτημα για τη διάσωση του εργοστασίου της ΠΥΡΚΑΛ το οποίο αγοράστηκε από την «Ελληνικά Πετρέλαια ΕΛΠΕ», αφότου έκλεισε το 2017 («Εφ.Συν.», Τάσος Σαραντής 27/3/19 & 2/7/19). Πρόκειται για την αστική μη κερδοσκοπική εταιρεία για την προστασία της φυσικής και της αρχιτεκτονικής κληρονομιάς Ελλάδας και Κύπρου ΜONUMENTA, την τοπική Κίνηση Πολιτών Εcoeleusis, την Ελληνική Εταιρεία Περιβάλλοντος και Πολιτισμού (ΕΛΛΕΤ), το ελληνικό τμήμα του Διεθνούς Συμβουλίου Μνημείων και Τοποθεσιών ΙCOMOS και τον Σύλλογο Αρχιτεκτόνων Διπλωματούχων Ανώτατων Σχολών (ΣΑΔΑΣ).
Η απόφαση από 5/7/2019
Ο Χρήστος Χρηστάκης, εκπρόσωπος της Κίνησης Πολιτών Εcoeleusis, δήλωσε στην «Εφ.Συν.», «τα τελευταία 25 χρόνια δεκάδες Υπουργικές Αποφάσεις δημιούργησαν αυτό που λέμε στο Θριάσιο Πεδίο στρεβλή ανάπτυξη. Μόλις τον προηγούμενο Ιούλιο, ύστερα από γνωμοδότηση του ΚΣΝΜ υπεγράφη από την κ. Μυρσίνη Ζορμπά μια μοναδική Υπουργική Απόφαση: για τη διάσωση του Ιστορικού Τόπου του ακινήτου της ΠΥΡΚΑΛ στην Ελευσίνα το οποίο κατά δήλωση του νέου ιδιοκτήτη του, των ΕΛΠΕ, προορίζεται για Ζώνη Ασφαλείας μεταξύ του διυλιστήριου και της πόλης! Είναι παντελώς αναχρονιστικό έως και εξοργιστικό αυτή η μοναδική, ευμενής για την πόλη, απόφαση να αχρηστεύεται αναιτιολόγητα από την υπουργό Πολιτισμού Λίνα Μενδώνη για να αντικατασταθεί από μια προφανώς δυσμενέστερη! Υπενθυμίζουμε ότι δύο χρόνια πριν τα κτίσματα διασώθηκαν από την ισοπέδωση καθώς εκδόθηκαν άδειες κατεδάφισής τους που ευτυχώς ανακλήθηκαν».
Αν και θα περίμενε κανείς μεγαλύτερη ευαισθησία από τους άρχοντες του τόπου, πολιτειακούς και δημοτικούς, για το πρώην βιομηχανικό σύνολο, που βρίσκεται στο 26ο χλμ. της παλαιάς εθνικής οδού Αθηνών-Κορίνθου, καθώς μπορεί να ελεξιχθεί σε χώρο πολιτισμού, πρασίνου, μνημείο της σύγχρονης Ιστορίας, δεν φαίνεται να έχουν αυτή την πρόθεση. Στο πάνελ ομιλητών ήταν και ο νέος δήμαρχος Ελευσίνας Αργύρης Οικονόμου, ο οποίος ωστόσο δεν διατύπωσε άποψη.
Η υπουργός Πολιτισμού είπε ότι η ΠΥΡΚΑΛ δεν είναι θέμα που εμπίπτει στην Πολιτιστική Πρωτεύουσα. Μπορεί, ωστόσο, να διασωθεί και να αποτελέσει σοβαρή παρακαταθήκη για το μέλλον της Ελευσίνας και της ευρύτερης περιοχής. Από τους βασικούς λόγους που ο φάκελος της υποψηφιότητας κέρδισε τον τίτλο Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης ήταν η «Μετάβαση στην EUphoria» -όπως ήταν ο επινοημένος τίτλος στον φάκελο υποψηφιότητας-, που σηματοδοτεί «την ανάγκη τόσο της πόλης όσο της χώρας και της Ευρώπης να αλλάξουν ριζικά και να περάσουν στο αναπτυξιακό μοντέλο που εμπεριέχει τη βιωσιμότητα, την αειφόρο ανάπτυξη και στο κέντρο τον άνθρωπο», σύμφωνα με το σκεπτικό που έχει διατυπώσει η καλλιτεχνική διευθύντρια Κέλλυ Διαπούλη, εκ των βασικών διαμορφωτών της κεντρικής ιδέας και του καλλιτεχνικού προγράμματος του φακέλου υποψηφιότητας τον οποίο παρουσίασε στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή.
Στόχος ήταν ο ευρωπαϊκός θεσμός να δώσει ώθηση δημιουργίας στην πόλη και στους κατοίκους της που δέχτηκαν με ενθουσιασμό τη διάκριση. Σήμερα, τρία χρόνια μετά την ανάληψη του τίτλου και μόλις έναν χρόνο πριν από την έναρξη των εορτασμών, όλα είναι μετέωρα. Οι δεκαέξι υπάλληλοι της Δημοτικής Ανώνυμης Εταιρείας ΠΠΕ -από τους 45 που προβλέπεται να προσληφθούν- ζουν τη δική τους αβεβαιότητα, ιδιαίτερα μετά τη δημοσιοποίηση του πορίσματος του Σεπτεμβρίου 2019 που φέρει τις υπογραφές των Ulrich Fuchs και Else Christensen Redzepovic, ανεξάρτητων εμπειρογνωμόνων, οι οποίοι συνέταξαν την έκθεσή τους ύστερα από απευθείας ανάθεση της διευθύνουσας συμβούλου Μαρίας Φιλιππή.
Προκάλεσε ήδη την αντίδραση της κ. Διαπούλη («Εφ.Συν.» 15/11/19) και οι εργαζόμενοι πρόκειται να εκδώσουν ανακοίνωση με τις δικές τους θέσεις, καθώς το πόρισμα δεν είναι στην κατεύθυνση της θεραπείας, αλλά της αξιολόγησης. Ωστόσο αυτό που έχει βαρύνουσα σημασία είναι το πόρισμα των εμπειρογνωμόνων της Ε.Ε. Μετά τη δεύτερη συνάντηση (monitoring meeting) που είχαν με τους υπεύθυνους της Ελευσίνα τον Ιούνιο του 2019, το πόρισμά τους κρούει τον κώδωνα του κινδύνου και σημειώνει ότι ενδέχεται «...υπό τις σημερινές συνθήκες η Εταιρεία να μην είναι σε θέση να παραδώσει το έργο σύμφωνα με τα υψηλά πρότυπα που απαιτούνται σε ΠΠΕ». Η τρίτη και τελευταία συνάντηση θα γίνει σε έναν χρόνο και βάσει της έκθεσης της ομάδας των εμπειρογνωμόνων θα καταβληθεί ή όχι στην Ελευσίνα το βραβείο «Μελίνα Μερκούρη» (ύψους 1,5 εκατ. ευρώ).
Να θυμίσουμε ότι επί υπουργίας Ζορμπά πέρασαν οκτώ νομοθετικές παρεμβάσεις -τότε η Νέα Δημοκρατία είχε καταψηφίσει ορισμένες- προκειμένου να διευκολυνθεί η Ανώνυμη Εταιρεία για να προχωρήσει τις διαδικασίες υλοποίησης, καθώς είναι η υπεύθυνη να παραδώσει το έργο της ΠΠΕ το 2021. Οσο για την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, έχει τη δυνατότητα να αποσύρει τον τίτλο αν διαπιστωθεί αδυναμία της πόλης να εκπληρώσει το έργο το οποίο έχει αναλάβει, σύμφωνα με τον φάκελο υποψηφιότητας. Οπότε ο χρόνος που απομένει απαιτεί εγρήγορση από όλους. Ηδη διατυπώνονται φόβοι ότι ο ευρωπαϊκός θεσμός θα καταντήσει ένα τοπικό φεστιβάλ με σκόρπιες εκδηλώσεις.
Μυρσίνη Ζορμπά
Γιατί ψεύδεται η Λίνα Μενδώνη;
«Ασύστολα και ανερυθρίαστα η κ. Μενδώνη ψεύδεται υποστηρίζοντας ότι δεν υπέγραψα ως υπουργός Πολιτισμού τον χαρακτηρισμό της ΠΥΡΚΑΛ ως Ιστορικού Τόπου και μια σειρά κτιρίων ως διατηρητέων, σύμφωνα με την απόφαση του Κεντρικού Συμβουλίου Νεωτέρων Μνημείων. Αλλά η ίδια γνωρίζει πολύ καλά πως η απόφαση έφερε την υπογραφή μου και είχε σταλεί στο Εθνικό Τυπογραφείο, ενώ από τον Ιούλιο λιμνάζει στο γραφείο της.
Τι κρύβεται πίσω από το χονδροειδές ψέμα που διανθίζει η υπουργός με ένα επιπλέον ψέμα σχολιάζοντας ότι “αν υπήρχε η πολιτική βούληση να υπογραφεί, θα μπορούσε να έχει υπογραφεί η πράξη”;
Δηλώνω, λοιπόν, ότι και η πολιτική βούληση υπήρχε και η απόφαση του ΚΣΝΜ που ελήφθη μετά από αυτοψία ήταν ορθή και τεκμηριωμένη και η υπογραφή μου είχε τεθεί.
Συνεπώς, ας μη χτίζει με ψέματα και συκοφαντίες το άλλοθι για την απόφασή της να προχωρήσει σε αναπομπή και νέα αναθεωρημένη απόφαση του ΚΣΝΜ, που η ίδια η μεθόδευσή της μαρτυρά σε ποια κατεύθυνση θα είναι. Ας έχει την παρρησία να αναλαμβάνει τις ευθύνες που αναλογούν στις πράξεις και τις αποφάσεις της, έστω από δω και μπρος. Στην καλύτερη περίπτωση, βέβαια, ας έχει την παρρησία να υπογράψει την απόφαση αυτή, που διαπνέεται από σεβασμό στη βιομηχανική πολιτιστική κληρονομιά της Ελευσίνας και στη σπουδαία ιστορία των εργαζομένων. Θα είναι μια ευκαιρία να αποδείξει ότι ενδιαφέρεται για την πόλη όχι μόνο με ανέξοδα λόγια περί διαχρονίας αλλά στην πράξη, που κρίνει το σήμερα και το μέλλον».
Μυρσίνη Ζορμπά, τέως υπουργός Πολιτισμού και Αθλητισμού
