ΚΑΠΟΙΑ ΔΕΔΟΜΕΝΑ ΤΗΣ ΑΣΤΥΝΟΜΙΚΗΣ ΕΙΣΒΟΛΗΣ ΣΤΟ ΑΠΘ
Τρεις μέρες μετά τη φοιτητική κατάληψη του κτιρίου διοίκησης και τη μαζική επέλαση στο ΑΠΘ πάνοπλων αστυνομικών δυνάμεων από διάφορα ειδικά σώματα (ΜΑΤ, ΟΠΚΕ, ΔΙΑΣ) που οδήγησε στην κακοποίηση φοιτητών/τριών και εν τέλει στη σύλληψη και προσαγωγή 31 φοιτητών/τριών, συνεδρίασε η Σύγκλητος του Ιδρύματος μετά από επιτακτικό αίτημα μελών της.
Η δίωρη εισβολή της αστυνομίας στο ΑΠΘ το μεσημέρι της 22-2-21 έγινε με αφορμή μια (απόπειρα/πρόθεση) κατάληψης του κτιρίου διοίκησης του ΑΠΘ από ολιγάριθμη ομάδα φοιτητών, σε ένδειξη διαμαρτυρίας για τις επί ένα έτος κλειστές Σχολές και ενάντια στον πρόσφατα ψηφισμένο νόμο Κεραμέως-Χρυσοχοΐδη. Υπενθυμίζεται ότι ο νόμος μεταξύ των άλλων προβλέπει την εγκατάσταση ειδικού αστυνομικού σώματος εντός των Ιδρυμάτων, συστήματος ελεγχόμενης πρόσβασης, συστημάτων ασφαλείας και μέσων επιτήρησης στους χώρους των ιδρυμάτων, καθώς και τη θέσπιση ελάχιστης βάσης εισαγωγής στα πανεπιστήμια.
Η καταστολή και η ρίψη χημικών δεν περιορίστηκε στους λίγους καταληψίες φοιτητές, αλλά και στους δεκάδες φοιτητές και φοιτήτριες που συμμετείχαν σε ειρηνική διαμαρτυρία στον περιβάλλοντα χώρο έξω από το κτίριο διοίκησης, η οποία είχε αποφασιστεί από το φοιτητικό τους σύλλογο. Δηλαδή αυτή η αδικαιολόγητη βία δεν ασκήθηκε για την αποτροπή μόνο ποινικών εγκλημάτων, αλλά για την καταστολή μιας ειρηνικής φοιτητικής διαμαρτυρίας.
Σύμφωνα με τη γενικόλογη και συγκεχυμένη ανακοίνωση που εξέδωσε η Πρυτανεία του ΑΠΘ την επόμενη μέρα της κατάληψης (23-2-21), η παρέμβαση της αστυνομίας έγινε αυτεπάγγελτα μετά από την ενημέρωση του εισαγγελέα από τις Πρυτανικές Αρχές, ότι εκδηλώθηκε πρόθεση κατάληψης και εν τέλει έγινε κατάληψη του κτιρίου διοίκησης από 25 φοιτητές, παρεμποδίζοντας την προσέλευση όλων των εργαζομένων και της διοίκησης στο κτίριο.
Πρόσθετες πληροφορίες από την υπηρεσία φύλαξης του πανεπιστημίου (και όχι από την αυτοψία των Πρυτανικών Αρχών, καθώς αυτές απουσίαζαν από το κτίριο διοίκησης), αναφέρονται γενικά στην παραβίαση «χώρων» εντός του κτιρίου Διοίκησης (δηλαδή παραβίαση διαδρόμων και σκαλοπατιών…), χωρίς να έχουν τεκμηριωθεί φθορές/καταστροφές, παρά μόνο τρία γκράφιτι: ένα στον πλαϊνό τοίχο του έβδομου ορόφου, ένα στο πλαϊνό τοίχο του όγδοου ορόφου και ένα στην κλειδωμένη πόρτα του όγδοου ορόφου (σχετικό βίντεο από το εσωτερικό του κτιρίου διοίκησης, 23-2-21). Χαρακτηριστικές είναι και οι δηλώσεις του Πρύτανη του ΑΠΘ στον Τύπο ότι ο ίδιος δεν μπήκε μέσα στο κτίριο διοίκησης για να διαπιστώσει εάν υπάρχουν φθορές, αλλά άκουσε για φθορές δημόσιας περιουσίας.
Παραδόξως μετά την εκκένωση του κτιρίου διοίκησης και τη λήξη των επεισοδίων, οι Πρυτανικές Αρχές δεν ήταν παρούσες για να παραλάβουν και να κλειδώσουν το κτίριο διοίκησης, με αποτέλεσμα, μετά την αποχώρηση της αστυνομίας, το κτίριο να καταληφθεί ξανά από φοιτητές. Το γεγονός αυτό προκαλεί ανησυχία για την εξέλιξη της συνεχιζόμενης κατάληψης, η οποία πρέπει να τερματιστεί ειρηνικά, αλλά και προβληματισμό για τον λόγο της αρχικής αστυνομικής επέμβασης.
ΤΟ ΟΜΟΦΩΝΟ ΣΥΝΑΙΝΕΤΙΚΟ ΨΗΦΙΣΜΑ ΤΗΣ ΣΥΓΚΛΗΤΟΥ
Σε αυτό το πλαίσιο συνεδρίασε εκτάκτως η Σύγκλητος του ΑΠΘ, το ανώτατο συλλογικό σώμα του πανεπιστημίου, για να συζητήσει και να εκδώσει σχετικό ψήφισμα που θα αποτυπώνει την επίσημη και θεσμική θέση του Ιδρύματος για τα γεγονότα. Μετά από έντονη συζήτηση επτά ωρών προέκυψε ένα συναινετικό λιτό κείμενο 149 λέξεων. Το ομόφωνο ψήφισμα της Συγκλήτου είναι ένα στεγνό «ισορροπημένο» κείμενο «ίσων αποστάσεων». Τόσο καλά ισορροπημένο που θα το ζήλευε και ο πιο επιδέξιος ακροβάτης-ισορροπιστής από το Τσίρκο του Ήλιου (Cirque du Soleil).
Παρόλο που δεν συμφωνώ με το ψήφισμα της Συγκλήτου, ωστόσο κατανοώ τη στάση των συναδέλφων Συγκλητικών, αντιλαμβάνομαι τις συνθήκες στις οποίες το ψήφισμα αυτό συντάχθηκε, ίσως και την αναγκαιότητα ενός ομόφωνου ψηφίσματος στην παρούσα χρονική στιγμή. Το υψηλό αίσθημα ευθύνης, η θετική ακαδημαϊκή σκέψη, η ειλικρινής συναδελφικότητα, η καλή πρόθεση, η θέληση για συναίνεση, η ανάγκη να εξορκιστεί το σοκ της βιαιότητας των εικόνων ωσάν αυτές να μην ήταν πραγματικές, η αμηχανία των αντίθετων απόψεων, η κούραση της πολύωρης συνεδρίασης ήταν ορισμένοι παράγοντες που συνέβαλλαν στη διαμόρφωση του ομόφωνου ψηφίσματος της Συγκλήτου.
Ωστόσο, η κατανόηση και ο σεβασμός για τη στάση των μελών την Συγκλήτου, δε σημαίνει ότι δεν επιδέχεται κριτικής το ίδιο το ψήφισμα της Συγκλήτου. Το ψήφισμα αποτελεί τη θεσμική θέση του Ιδρύματος για την εισβολή της αστυνομίας και τα τραγικά γεγονότα που ακολούθησαν. Είναι αυτή η απόφαση με την οποία το σύνολο του ΑΠΘ απευθύνεται και λογοδοτεί στην ακαδημαϊκή κοινότητα και στην κοινωνία που μας παρακολουθεί.
Δεν είναι σπάνια η κατάσταση όπου αποφάσεις και ενέργειες μιας εκλεγμένης διοίκησης κι ενός εκλεγμένου διοικητικού οργάνου μπορεί να είναι σε δυσαρμονία και αναντιστοιχία με τη βούληση του σώματος που αυτά τα όργανα εκπροσωπούν. Η δυσαρμονία μεταξύ των Πρυτανικών Αρχών και της Συγκλήτου του ΑΠΘ είναι πλέον εμφανής, τουλάχιστον όσον αφορά στο νόμο για την πανεπιστημιακή αστυνομία και την ελεγχόμενη είσοδο, τον οποίο οι Πρυτανικές Αρχές υποστηρίζουν και υπερασπίζονται με σθένος τόσο στα θεσμικά όργανα του πανεπιστημίου όσο και δημόσια. Ίσως είναι η μοναδική Πρυτανική Αρχή ανάμεσα στα 24 πανεπιστήμια της χώρας που υποδέχτηκε ασμένως το νόμο για τη δημιουργία ειδικού σώματος αστυνόμευσης στα πανεπιστήμια.
Αποφάσεις της Συγκλήτου όπως αυτή, μπορεί να οδηγήσουν σε δυσαρμονία των Πρυτανικών Αρχών από τη βούληση του υπόλοιπο σώματος της Συγκλήτου, με τη σειρά της τη Σύγκλητο, Κοσμήτορες Σχολών και Προέδρους Τμημάτων σε δυσαρμονία από το σώμα των καθηγητών που εκπροσωπούν, και εν τέλει σε δυσαρμονία των αποφάσεων του συνόλου της διοικητικής ιεραρχίας από το σώμα των φοιτητών που η διοίκηση του Ιδρύματος υπηρετεί. Δηλαδή υπάρχει ο κίνδυνος η διοικητική ιεραρχία να μην μπορεί να αφουγκραστεί αυτό που η πανεπιστημιακή κοινότητα αντιλαμβάνεται ως το πραγματικό πρόβλημα, με αποτέλεσμα να αποξενωθεί από το σύνολο και να καταλήξει να αντηχεί τον εαυτό της.
Η ΔΙΑΦΟΡΕΤΙΚΗ ΑΝΑΓΝΩΣΗ ΤΗΣ ΟΜΟΦΩΝΗΣ ΑΠΟΦΑΣΗΣ
Η ομοφωνία της απόφασης της Συγκλήτου είναι μετέωρη, μεταθετική, μεταβατική/εύθραστη, προσωρινή/αδιέξοδη.
Είναι μετέωρη, γιατί δεν αποτυπώνει τις πραγματικές διεργασίες που λαμβάνουν χώρα μέσα στη Σύγκλητο, στην πανεπιστημιακή κοινότητα και στην κοινωνία.
Είναι μεταθετική, γιατί δεν επιλύει αλλά μεταθέτει το υπαρκτό πρόβλημα της αστυνομικής βίας, το οποίο συνεχώς θα επανέρχεται και θα εντείνεται, εάν προχωρήσει η εφαρμογή του σχετικού νόμου και η μόνιμη εγκατάσταση ειδικών φρουρών στα πανεπιστήμια.
Είναι μεταβατική και εύθραστη, γιατί η επτάωρη συνεδρίαση της Συγκλήτου για να γραφούν 149 λέξεις σηματοδοτεί τη μετάβαση από τη φάση των επίπλαστων συναινέσεων στη φάση των πραγματικών αντιθέσεων, οι οποίες θα αναδύονται σε κάθε επόμενη συνεδρίαση.
Είναι προσωρινή και αδιέξοδη, γιατί η επιμονή στην εμμονή αστυνόμευσης και καταστολής στα πανεπιστήμια είναι κοινωνικά και εκπαιδευτικά αδιέξοδη. Ο συγκεκριμένος νόμος είναι ανεφάρμοστος γιατί είναι από τη φύση του συγκρουσιακός.
Για όλους τους παραπάνω λόγους, το ψήφισμα της Συγκλήτου είναι «κατώτερο των περιστάσεων» και των γεγονότων που ακολούθησαν την αστυνομική εισβολή στο ΑΠΘ. Ίσως να αποδειχθεί και «κατώτερο των περιστάσεων» που θα ακολουθήσουν κατά το επόμενο χρονικό διάστημα, όταν θα επιχειρηθεί η εφαρμογή του νόμου.
Σαφώς είναι αυτονόητο οι Πρυτανικές Αρχές να ενημερώνουν την Εισαγγελία, όταν κρίνουν ότι συντρέχει λόγος. Εξίσου όμως αυτονόητη πρέπει να θεωρείται και η ευθύνη των Πρυτανικών Αρχών να είναι παρούσες στο χώρο του Ιδρύματος κατά τη διάρκεια της αστυνομικής παρέμβασης, ώστε να επιτηρηθεί η διαδικασία και να διασφαλιστεί ότι τηρείται η νομιμότητα από όλους. Είναι εύκολο να σηκώσει κάποιος το τηλέφωνο για να καλέσει την αστυνομία, αλλά θα πρέπει να διαχειριστεί τις συνέπειες αυτής της ενέργειας. Ως μέλος της πανεπιστημιακής κοινότητας του ΑΠΘ, δυσκολεύομαι να δεχτώ ότι εάν υπήρχε η παρουσία των Πρυτανικών Αρχών στον τόπο των επεισοδίων στο ΑΠΘ, δεν θα αποτρεπόταν η κακοποίηση των φοιτητών από την αστυνομία. Ότι οι Πρυτανικές Αρχές θα παρέμεναν αμέτοχες και δεν θα έδιναν, σε συνεργασία με την εισαγγελέα, διαταγή αποχώρησης της αστυνομίας.
Όσο για την καταδίκη της «υπέρμετρης» αστυνομικής βίας, θα ήταν ίσως σκόπιμο να μας διευκρινίσει η Σύγκλητος «Τι ΔΕΝ θα συνιστούσε υπέρμετρη βία»:
--Να έσερναν τον φοιτητή στο πεζοδρόμιο δύο αστυνομικοί αντί για τέσσερεις;
--Να τον έσερναν ντυμένο αντί για ημίγυμνο;
--Να έσερναν μόνο το κεφάλι του φοιτητή αντί για ολόκληρο το σώμα του;
--Να είχαν περάσει το λουρί στα πόδια του φοιτητή αντί στο λαιμό του;
--Να είχαν ασκήσει σωματική βία και στη συνάδελφο καθηγήτρια, η οποία με το σώμα της προσπαθούσε να προστατεύσει το φοιτητή;
--Να είχαν εισβάλει στο ΑΠΘ 100 αντί για 200 αστυνομικοί;
--Να είχαν εισβάλει στο ΑΠΘ μόνο αστυνομικοί από το ειδικό σώμα των ΜΑΤ αντί από τα τρία ειδικά σώματα ΟΠΚΕ, ΔΙΑΣ και ΜΑΤ;
--Να έφεραν πάνω τους οι αστυνομικοί μόνο τα γκλοπ και τις χειροπέδες, όπως προβλέπει ο πρόσφατα ψηφισμένος νόμος, αντί να φέρουν και το όπλο τους;
--Να είχαν ρίξει μικρή ποσότητα χημικών αντί για μεγάλη;
--Να είχε διαρκέσει η αστυνομική επέμβαση μία αντί για δύο ώρες;
Ίσως στα συγγράμματα νομικής και πολιτικής επιστήμης να υπάρχει επιστημονική τεκμηρίωση που να υποστηρίζει τη διαβάθμιση της βίας και να δικαιώνει τη σχετική αναφορά στο ψήφισμα της Συγκλήτου. Δεν είναι όμως βέβαιο, εάν με αυτή την άποψη συνταχθεί:
--η μάνα που είδε από την οθόνη της τηλεόρασης το παιδί της να σύρεται στο πεζοδρόμιο από ομάδα κρανοφόρων και ροπαλοφόρων αστυνομικών
--οι γονείς που στερήθηκαν ίσως και τα βασικά για να καμαρώσουν τα παιδιά τους φοιτητές στο ΑΠΘ
--οι νέοι και νέες, φοιτητές και φοιτήτριες που εργάστηκαν σκληρά για να εισαχθούν στο ΑΠΘ
--οι διδάσκοντες και το διοικητικό προσωπικό που έχουμε το ΑΠΘ ως το δεύτερο σπίτι μας
Υπέρμετρη βία δεν είναι άλλο από την ίδια την παρουσία της αστυνομίας στα πανεπιστήμια, η οποία, εάν δεν τελούνται κακουργηματικές πράξεις, δεν νομιμοποιείται να βρίσκεται εντός των Ιδρυμάτων, όπως θέλει να επιβάλει ο αντιδημοκρατικός νόμος των Κεραμέως-Χρυσοχοΐδη. Οι μόνοι «εξωπανεπιστημιακοί» είναι οι αστυνομικές δυνάμεις, οι οποίες δεν έχουν θέση στο πανεπιστήμιο, τόσο λόγω του συνταγματικά κατοχυρωμένου αυτοδιοίκητου των πανεπιστήμων, όσο και λόγω του άγραφου νόμου της μακραίωνης πανευρωπαϊκής ακαδημαϊκής παράδοσης και αξιών.
Εάν αυτή η προκλητική εισβολή της αστυνομικής δύναμης στο ΑΠΘ και η κακοποίηση των φοιτητών είχε επιχειρηθεί σε περίοδο κανονικής λειτουργίας του ΑΠΘ, με τους φοιτητές, τους διδάσκοντες και όλο το προσωπικό στο ίδρυμα, η εξέλιξη των πραγμάτων θα ήταν εντελώς διαφορετική.
Με το άκουσμα της αστυνομικής βιαιότητας και καταστολής, οι φοιτητές, οι διδάσκοντες και το προσωπικό του ΑΠΘ θα εξερχόταν μαζικά και αυθόρμητα από τις αίθουσες διδασκαλίας, τα αμφιθέατρα, τα εργαστήρια και τις βιβλιοθήκες, και θα συνέρρεαν κατακλύζοντας όλο το χώρο της πανεπιστημιούπολης, ώστε να υπερασπιστούν το ακαδημαϊκό τους περιβάλλον, την ελευθερία τους και τη δημοκρατία. Αναγκάζοντας τις αστυνομικές δυνάμεις να αποχωρήσουν από το πανεπιστήμιο. Εκείνη ακριβώς την ώρα θα είχε καταργηθεί στην πράξη ο αντιδημοκρατικός και παράλογος νόμος. Η πανεπιστημιακή οικογένεια του ΑΠΘ μαζικά και αποφασιστικά θα διαφυλάξει με ειρηνικά μέσα το δεύτερο σπίτι της. Η αστυνόμευση, η βία και η καταστολή δε συνάδουν με τις αρχές και τις αξίες της ακαδημαϊκής κοινότητας.
Το ομόφωνο ψήφισμα της Συγκλήτου αποτελεί δείγμα ευθύνης, ώστε να προστατευτεί το Ίδρυμα. Παράλληλα αποτελεί μια ειλικρινή χειρονομία «καλής θέλησης» προς τη διοίκηση του Ιδρύματος, ώστε να επουλωθούν οι πληγές από τα τραυματικά γεγονότα της αστυνομικής εισβολής. Η Σύγκλητος με την ομόφωνη απόφαση της προσφέρει στις Πρυτανικές Αρχές μια «δεύτερη ευκαιρία» να επανορθώσουν για την άγαρμπη διαχείριση μιας κατάληψης και ανακατάληψης του κτιρίου διοίκησης, η οποία βρίσκεται ακόμη σε εξέλιξη και μας προκαλεί ανησυχία.
Όσο οι Πρυτανικές Αρχές επιμένουν να υπερασπίζονται την εγκατάσταση ειδικών φρουρών εντός του ΑΠΘ, θα βρίσκονται σε δυσαρμονία από το υπόλοιπο σώμα του ΑΠΘ. Πρέπει να αποφασίσουμε εάν μέσα στα πανεπιστήμια θέλουμε να υπάρχουν φοιτητές ή αστυνομικοί. Είτε η αστυνομία μέσα στο πανεπιστήμιο και οι φοιτητές απέξω, είτε το αντίθετο. Και τα δύο μαζί δεν γίνεται.
Προσδοκούμε από τη διοίκηση του ΑΠΘ να διαγνώσει την κατάσταση με διορατικότητα και ενσυναίσθηση και να ενεργήσει με σύνεση, ώστε να αποτραπεί η μετατροπή του ΑΠΘ σε πεδίο συγκρούσεων μεταξύ της αστυνομίας και των φοιτητών και να διαφυλαχτεί το κύρος του Ιδρύματος.
Οι Πρυτανικές Αρχής του ΑΠΘ οφείλουν να αναλάβουν τις ευθύνες που τους αναλογούν. Το ελάχιστο που οφείλουν να πράξουν είναι να ζητήσουν δημόσια συγνώμη από τους φοιτητές και τις φοιτήτριες που υπέστησαν την κακοποίηση από τις αστυνομικές δυνάμεις, αλλά και από τους γονείς που εμπιστεύτηκαν τα παιδιά τους στην επιστημονική κοινότητα του ΑΠΘ. Να μεσολαβήσουν για να αποσυρθούν όλες οι κατηγορίες σε βάρος των συλληφθέντων φοιτητών. Κι εάν αυτό δεν ευδοκιμήσει, όταν έρθει η ώρα της δίκης των φοιτητών, να παραστούν ως μάρτυρες υπεράσπισης τους και όχι ως κατήγοροι.
Και κάτι τελευταίο. Το πανεπιστήμιο δε λειτουργεί σε κοινωνικό και πολιτικό κενό. Αποτελεί δυναμικό μέρος της κοινωνίας, συνομιλεί μαζί της, την επηρεάζει και επηρεάζεται από αυτή. Επομένως, όλα όσα συμβαίνουν στο πανεπιστήμιο εξηγούνται μέσα στο κοινωνικό, πολιτικό, οικονομικό και εσχάτως υγειονομικό πλαίσιο.
*Ο Αντώνης Κυπάρος είναι αναπληρωτής καθηγητής στο ΑΠΘ
