Η 20η Νοεμβρίου έχει οριστεί ως Παγκόσμια Ημέρα Δικαιωμάτων του Παιδιού. Συμφωνώντας με όλους όσοι ισχυρίζονται ότι η ενασχόληση μας με τα δικαιώματα των παιδιών δεν είναι υπόθεση μιας ημέρας αλλά η καθημερινή διεκδίκηση μας σε θεσμικό και πρακτικό επίπεδο της βελτίωσης των συνθηκών διαβίωσης των παιδιών, θα ήθελα να αναφέρω βασικές παραμέτρους του θέματος.

Τα δικαιώματα των παιδιών έχουν αποτυπωθεί ευρωπαϊκά και παγκοσμίως σε μια σειρά από Συμβάσεις, Χάρτες και Πρωτόκολλα, με επιφανέστερα τη Σύμβαση για τα Δικαιώματα του Παιδιού (1992) του ΟΗΕ, το Χάρτη θεμελιωδών δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης και Συμβάσεις του Συμβουλίου της Ευρώπης. Τα δικαιώματα του Παιδιού – όπως καταγράφονται – υπο-κατηγοριοποιούνται σε 3 βασικούς άξονες:

1. Την Προστασία από την κακοποίηση, εκμετάλλευση, διάκριση, ρατσισμό

2. τις Παροχές στην εκπαίδευση, υγεία, πρόνοια, ψυχαγωγία

3. τη Συμμετοχή σε έκφραση γνώμης, πληροφόρηση, ελεύθερο χρόνο

Η ευρωπαϊκή κρίση και οι πολιτικές λιτότητας, όπως είναι γνωστό, έχουν επιφέρει αυξημένο κίνδυνο φτώχειας, κατεδάφιση του κοινωνικού κράτους, απορρύθμιση της αγοράς εργασίας και αύξηση της ανεργίας και επομένως συμπίεση των κοινωνικών δικαιωμάτων, φαινόμενο το οποίο καταγράφεται πιο έντονα στην παιδική ηλικία.

Βασική πτυχή του προβλήματος αποτελεί η αυξημένη παιδική φτώχεια. Από το 2010 έως το 2015 η χώρα μας παρουσιάζει τη μεγαλύτερη αύξηση στην Ευρώπη, με τέσσερα στα δέκα παιδιά σήμερα να ζουν σε συνθήκες φτώχειας και κοινωνικού αποκλεισμού. Έγκυρα και πρόσφατα στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ και της Eurostat καταδεικνύουν πως το ποσοστό έχει αυξηθεί από 28.7% σε 37.8%, το οποίο αντιστοιχεί σε 710.000 παιδιά.

Είναι το φαινόμενο αυτό μόνο ελληνικό; Δυστυχώς όχι. Η χώρα μας είναι τρίτη σε σειρά μετά τη Ρουμανία (46.8%) και τη Βουλγαρία (43.7%), ενώ ακολουθεί η Ουγγαρία (36.1%), η Ισπανία (34.4%) και η Ιταλία (33.5%). Συνεπώς η κατηγορία των παιδιών αντιμετωπίζει υψηλό κίνδυνο σε σχέση με τον υπόλοιπο πληθυσμό και μετριοπαθείς εκτιμήσεις κάνουν λόγο για 27εκ. παιδιά σε κίνδυνο εντός της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Σύμφωνα με τις μελέτες και τις καταγραφές, οι κύριοι παράγοντες του τεράστιου αυτού κοινωνικού προβλήματος είναι οι συνθήκες της αγοράς εργασίας (γονείς), το εκπαιδευτικό επίπεδο (γονείς) και φυσικά οι πολιτικές λιτότητας που κατακρημνίζουν το Κοινωνικό Κράτος και το Κράτος Δικαίου και αυξάνουν τον κίνδυνο της διαγενεακής φτώχειας.

Για τους λόγους αυτούς, από τις πρώτες ημέρες της διακυβέρνησης προχωρήσαμε με συγκεκριμένες πρωτοβουλίες ώστε να ανακόψουμε και να αντιστρέψουμε την κατάσταση. Ενδεικτικά αναφέρω το πρόγραμμα για την αντιμετώπισης της ανθρωπιστικής κρίσης, το οποίο ήταν σχεδιασμένο για τη στήριξη της οικογένειας με 70 εκ. για το 2015 και 117 εκ. το 2016, ενώ με το ΚΕΑ και τα 760εκ. ευρώ που προβλέπονται να διατεθούν το 2017 (και 300 εκατ για υγεία, παιδεία και πρόνοια και 100 εκ για ευάλωτους δανειολήπτες), ενώ ταυτόχρονα διεξάγεται σκληρή διαπραγμάτευση για τη διαφύλαξη των οικογενειακών και κοινωνικών επιδομάτων.

Μια άλλη διάσταση, στην οποία τα δικαιώματα των παιδιών αμφισβητούνται ανοιχτά, είναι η αυτή της παιδικής υγείας. Παρατηρείται αύξηση της βρεφικής και μητρικής θνησιμότητας και ο ρυθμός γεννήσεων φθίνει. Η υπογεννητικότητα απειλεί το μέλλον της χώρας μας, αλλά και των χωρών της Ένωσης συνολικά. Ειδικά για την Ελλάδα έχει ενδιαφέρον πως η μείωση των γεννήσεων μετά το 2009 συμβαδίζει με τη μείωση του ΑΕΠ. Το δημογραφικό ζήτημα βρίσκει τις ρίζες του στην αυξημένη κοινωνική ανασφάλεια και την ανεργία των γυναικών, ενώ συνεισφορά έχει η παρατεταμένη παραμονή στην οικογενειακή εστία και η φυγή των νέων στο εξωτερικό. Επίσης σημαντική παράμετρος είναι οι δυσκολίες πρόσβασης των εγκύων, των γυναικών και των παιδιών στο ΕΣΥ και η απουσία κατάλληλων δομών στους χώρους εργασίας.

Στην προσπάθεια μας να άρουμε τους αποκλεισμούς, νομοθετήσαμε ώστε να εξασφαλιστεί η πρόσβαση 2.5 εκ. ανασφάλιστων πολιτών στις ιατρικές υπηρεσίες και τη φαρμακευτική περίθαλψη ( 1/3 χωρίς καθόλου συμμετοχή) και πετύχαμε την αύξηση του προϋπολογισμού για τα δημόσια νοσοκομεία, με τη διοχέτευση σημαντικού ποσοστού πόρων για την αποπληρωμή των ληξιπρόθεσμων οφειλών των νοσοκομείων ( ως αποτέλεσμα του κλεισίματος της 1ης αξιολόγησης), επιτρέποντας τους να αναπνεύσουν ξανά.

Επίσης υπήρξε αύξηση των κονδυλίων από τον κρατικό προυπολογισμό για την ένταξη παιδιών σε Βρεφονηπιακούς Σταθμούς που τη σχολική χρονιά 2015-2016, οι δαπάνες του προγράμματος διαμορφώθηκαν σε 175 εκατ. ευρώ ενώ τη σχολική χρονιά 2016-2017 ενδέχεται να ξεπεράσει τα 175 εκατ. ευρώ λόγω της δέσμευσης της Κυβέρνησης να χορηγηθεί voucher στο σύνολο των νοικοκυριών με εισόδημα κάτω από το όριο της φτώχειας και στο σύνολο των νοικοκυριών με πρόσωπα με αναπηρία, ανεξαρτήτως δημοσιονομικής επίπτωσης.

Σοβαρό πρόβλημα υγείας είναι αυτό της παιδικής παχυσαρκίας που συνδέεται άμεσα με τη μείωση του οικογενειακού εισοδήματος καθώς σε συνθήκες κρίσης, οι γονείς καταφεύγουν στη φθηνή, ανθυγιεινή θερμιδογόνα τροφή ώστε να σιτίσουν τα παιδιά τους.

Η χώρα μας ( και προ κρίσης και πολύ περισσότερο μετά) κατέχει αρνητική πρωτιά σε επίπεδο Ε.Ε., με 26% των αγοριών και 17% των κοριτσιών, ηλικίας 6 έως 17 ετών, να είναι υπέρβαρα. Η παχυσαρκία συνδέεται με μια σειρά από σοβαρές ασθένειες, όπως ο σακχαρώδης διαβήτης, οι καρδιακές παθήσεις, ορισμένες μορφές καρκίνου και ψυχολογικές διαταραχές και στοιχεία του 2010 για το σύνολο των χωρών της Ευρώπης κάνουν λόγο για 43.000.000 παχύσαρκα παιδιά κάτω των 5 ετών.

Παράλληλα, τα τελευταία μνημονιακά χρόνια, αυξήθηκε το φαινόμενο του υποσιτισμού των παιδιών. Η δράση που διοργανώθηκε για την παροχή ποιοτικών σχολικών γευμάτων – ιδιαίτερα σε υποβαθμισμένες περιοχές – ήταν ζωτικής σημασίας, πρέπει να επεκταθεί σε συνεργασία με τις δημοτικές αρχές και αφορά στα παιδιά που είτε υποσιτίζονται είτε σιτίζονται ανθυγιεινά.

Μια άλλη σημαντική κατηγορία παιδιών, των οποίων τα δικαιώματά τους τίθενται σε αμφισβήτηση, είναι τα παιδιά με αναπηρίες. Τα παιδιά αυτά (και οι οικογένειες τους) έχουν πληγεί διπλά από την κρίση, οδηγώντας τα στον κοινωνικό αποκλεισμό, τη φτώχεια, την κοινωνική και βιολογική εξόντωση. Ζητήματα που παραμένουν ανοιχτά αποτελούν η προσβασιμότητα σε αγαθά και υπηρεσίες, η συμμετοχή στη δημόσια ζωή και σε δραστηριότητες, η ισότητα ευκαιριών και η καταπολέμηση των διακρίσεων, ενώ η Πολιτεία οφείλει να εξασφαλίζει την πλήρη και αξιοπρεπή διαβίωσή τους, την αυτονομία και την πρόσβαση στην εκπαίδευση, στην εργασία, στην περίθαλψη και την αποκατάσταση.

Ιδιαίτερα στο επίπεδο της Εκπαίδευσης των παιδιών με αναπηρία καταγράφονται μια σειρά από διακρίσεις στην προσχολική ηλικία, οι οποίες σε συνδυασμό με την αδυναμία ένταξης οδηγούν στο απειλητικό φαινόμενο της σχολικής διαρροής, η οποία αγγίζει το 41%. Βήματα έχουν γίνει για την ενίσχυση κατά προτεραιότητα (και με αυξημένο 25% ποσοστό) με αναπληρωτές εκπαιδευτικούς και λοιπό προσωπικό των φορέων ενισχυτικής και ειδικής εκπαίδευσης, ωστόσο οι προσπάθειες πρέπει να συνεχιστούν και να ενταθούν. Υπάρχει σημαντική δυσκολία στα ΚΕΠΑ, ΚΕΔΔΥ που χρήζουν άμεσης επίλυσης, ενώ μάχη δίνεται στο επίπεδο της διαπραγμάτευσης να μην κοπούν τα αναπηρικά επιδόματα και οι παροχές.

Τέλος, μια πρόσφατη παράμετρος έχει προστεθεί στην δημόσια ατζέντα, η οποία δεν είναι άλλη από την προσφυγική/μεταναστευτική κρίση. Τα ασυνόδευτα παιδιά και προσφυγόπουλα που κινούνται με τις προσφυγικές ροές υπολογίζονται στα 300.000, αντιμετωπίζοντας σοβαρούς κινδύνους κακοποίησης, εμπορίας και trafficking. Η μάχη εδώ είναι τα παιδιά αυτά να προστατευτούν, να επανενωθούν με τις οικογένειές τους και να εξασφαλιστούν ίσα δικαιώματα σε εκπαίδευση, υγεία και περίθαλψη και να αρθούν οι προκαταλήψεις και οι ανισότητες. Η ένταξη των παιδιών στο κοινωνικό περιβάλλον και η ομαλή είσοδος τους στην εκπαιδευτική διαδικασία είναι κομβικό ζήτημα και δεν πρέπει να εμποδίζετε από ξενοφοβικές αντιλήψεις.

Στην Ελλάδα μας έχουν καταγραφεί 1353 ασυνόδευτα ανήλικα από τις αρχές του 2016: 485 φιλοξενούνται σε ξενώνες ανηλίκων, αγόρια 14-16 ετών σε συντριπτικό ποσοστό, σε περισσότερους από 16 ξενώνες, ενώ 393 παιδιά περιμένουν άμεσα για μία θέση σε ξενώνα.

Στα σύνολο των παιδιών (πρόσφυγες και μετανάστες) ως ευάλωτη ομάδα εξασφαλίστηκε στο νόμο «περί ανασφαλίστων» ελεύθερη προσβασιμότητα στο ΕΣΥ. Έγιναν μαζικοί εμβολιασμοί και εκπονείται σχέδιο για την ιατροφαρμακευτική φροντίδα προσφύγων και μεταναστών με τη συνεργασία δημόσιων φορέων, πανεπιστημίου και υπουργείου υγείας.

Καταληκτικά, τα δικαιώματα του παιδιού βρίσκονται σε αμφισβήτηση, με το κοινωνικό κόστος να είναι ανυπολόγιστο. Η εφαρμογή πολιτικών λιτότητας ευθύνεται για τη μη κάλυψη βασικών αναγκών, όπως τη σίτιση, τη στέγαση και την παροχή υπηρεσιών υγείας, καθώς οι χώρες που είναι σε ενταγμένες σε τέτοια προγράμματα διαχρονικά παρουσιάζουν συστηματική περιστολή των βασικών δικαιωμάτων των παιδιών. Επομένως η έξοδος από τα μνημονιακά πλαίσια αποτελεί αδίρρητη ανάγκη και μέχρι τότε επιβάλλεται η με «νύχια και με δόντια» υποστήριξη των ευάλωτων ομάδων και πιο ειδικά της παιδικής ηλικίας.

Η παιδική́ ηλικία από τη φύση της και την ευπάθεια της απαιτεί μια πολιτισμένη κοινωνία, μέσα στην οποία τα παιδιά πρέπει να είναι τα πρώτα και όχι τα τελευταία που θα προστατεύονται. Η αρχή́ αυτή αφορά τις κυβερνήσεις, τα έθνη και τις οικογένειες που φέρουν την κυρία ευθύνη για την προστασία των παιδιών. Τα παιδιά́ έχουν μόνο μια ευκαιρία να μεγαλώσουν και να αναπτυχθούν σωστά́ και η δέσμευση για την προστασία των δικαιωμάτων τους, πρέπει να είναι απόλυτη και όχι εξαρτημένη των συνθηκών της κάθε εποχής.

Μρόπη Τζούφη Βουλευτής ΣΥΡΙΖΑ Ιωαννίνων

Η 20η Νοεμβρίου έχει οριστεί ως Παγκόσμια Ημέρα Δικαιωμάτων του Παιδιού. Συμφωνώντας με όλους όσοι ισχυρίζονται ότι η ενασχόληση μας με τα δικαιώματα των παιδιών δεν είναι υπόθεση μιας ημέρας αλλά η καθημερινή διεκδίκηση μας σε θεσμικό και πρακτικό επίπεδο της βελτίωσης των συνθηκών διαβίωσης των παιδιών, θα ήθελα να αναφέρω βασικές παραμέτρους του θέματος.