Βόννη, Σεπτέμβριος 1973. Η Οριάνα Φαλάτσι, δημοσιογράφος παγκόσμιας παρουσίας, σε συνέντευξη με τον Βίλι Μπραντ, καγκελάριο της τότε Δυτικής Γερμανίας. Η συνέντευξη δημοσιεύτηκε στο βιβλίο της «Συνάντηση με την Ιστορία», που εκδόθηκε στην Αθήνα το 1976 (Πάπυρος Α.Ε. πρώτη έκδοση, Μιλάνο 1974, Rizzoli Editore).
Εισαγωγικά η Φαλάτσι σημειώνει: «Τι πόνος να τον δούμε να παραιτείται εξαιτίας ενός βρόμικου κατάσκοπου, που έζησε κοντά του σαν γραμματέας του (Απρίλιος 1974). Τι σκληρό χτύπημα να τον δούμε να αποσύρεται εξαιτίας ενός ακόμα πιο βρόμικου εκβιασμού, που αναπτύχθηκε ολόγυρά του... Η ήττα δεν ήταν μόνο δική του. Ηταν η ήττα όσων πιστεύουν στην ειρήνη που την αποκτάς με την εξυπνάδα, στην ελευθερία που την κερδίζεις με το θάρρος, στον σοσιαλισμό που τον οικοδομείς με την υπομονή».
Ο Βίλι Μπραντ δεν επανήλθε ποτέ στην καγκελαρία. Η παγκόσμια Αριστερά, από την Κούβα μέχρι το SPD, απώλεσε έναν σπουδαίο κυβερνήτη. Ας τον ακούσουμε, προσπαθώντας να συνδέσουμε τις ιδέες του με το σήμερα.
Τα πρόσωπα. «Εγώ νομίζω ότι τα άτομα παίζουν αποφασιστικό ρόλο στην Ιστορία. Αλλά πιστεύω επίσης ότι οι περιστάσεις είναι εκείνες που κάνουν να αναφανεί ένα ταλέντο αντί για κάποιο άλλο. Φυσικά, ένα ταλέντο που ήδη υπήρχε».
Παράδειγμα από τη σημερινή Ελλάδα, που οι δραματικές κυβερνητικές περιστάσεις συναντούν ατάλαντα πρόσωπα.
Η θρησκεία. «Ο τρόπος που ερμηνεύω εγώ τη θρησκεία είναι απόλυτα ανορθόδοξος... Απλούστατα, αυτό που οι άνθρωποι αποκαλούν Θεό ή μεταφυσικά προβλήματα εγώ το αντιμετωπίζω με διαφορετικό τρόπο από όσους πηγαίνουν στην εκκλησία». Το θεσμικά κοσμικό κράτος, με όλες τις θρησκείες ισότιμα και ισοδύναμα σε ισχύ. Το διαχρονικά άλυτο πρόβλημα για την Ελλάδα.
Η εξουσία. «Στο εσωτερικό της χώρας, για να πραγματοποιήσω έναν πιο σύγχρονο τρόπο ζωής. Δηλαδή υψηλότερο επίπεδο δημοκρατικοποίησης και κοινωνικής ισορροπίας. Στο εξωτερικό, για να αποδείξω ότι το έθνος μας θα μπορούσε να έχει σχέσεις καλής γειτονίας τόσο με την Ανατολή όσο και με τη Δύση».
Για όσους θεωρούν τις κοινωνικές ανισότητες φυσικό επακόλουθο. Για όσους προσχεδιάζουν την ψυχροπολεμική και πάλι διαίρεση του κόσμου. Η δημοσιογραφία. «Εγώ δεν ήθελα να γράψουν “ζουρναλίστ”, ήθελα να γράψουν “Τσάιτουνγκς-Σράιμπερ”, συγγραφέας σε εφημερίδες. Ημουνα ένας σοσιαλιστής της Αριστεράς και δεν δεχόμουνα τη χρήση ξένων λέξεων στη γερμανική γλώσσα». Δημοσιογραφία, ιστορία και πολιτική σε άρρηκτες σχέσεις.
Ο σοσιαλισμός. «Εκείνο που πρέπει να προσπαθήσουμε τώρα είναι να κρατήσει ο σοσιαλισμός σταθερή στάση... Είναι ο τρόπος που συνδυάζεις την ελευθερία, τη δικαιοσύνη και την αλληλεγγύη σ' ένα καθήκον που δεν τελειώνει ποτέ... Σαν ορίζοντα που δεν θα τον φτάσουμε ποτέ και που προσπαθούμε να τον πλησιάσουμε όσο γίνεται περισσότερο». Σοσιαλισμός ή βαρβαρότητα σε διάρκεια, με άλλα λόγια.
Ο μαρξιστής. «Νόμιζα πως ήμουνα. Μα δεν είμαι σίγουρος ότι εργάστηκα αρκετά ώστε να γίνω. Κρίμα. Θα έπρεπε να το είχα κατορθώσει». Ιδεολογική και πολιτική αυτογνωσία.
Η Οστπολιτίκ. «Ηταν ανάγκη να γίνει. Αλλιώς η Γερμανία θα έμενε απομονωμένη σε μια γωνιά και θα βρισκόταν σε αντίθεση με την πολιτική των πιο σημαντικών συμμάχων της». Μεγαλόπνοη πολιτική ειρήνης και ύφεσης για το παρόν και το μέλλον. Αντί πολεμικές ιαχές και βαρβαρότητες.
Η γονυκλισία – Γκέτο Βαρσοβίας. «Δεν έπεσα στα γόνατα γιατί έπρεπε να εξομολογηθώ μια κακή μου πράξη, αλλά γιατί ήθελα να ταυτιστώ με τον λαό μου. Δηλαδή με τον λαό που γέννησε ανθρώπους με τόσο κακούργα ένστικτα. Η χειρονομία μου δεν αγκάλιαζε μόνο τους Πολωνούς. Αγκάλιαζε και τους Γερμανούς». Η πολιτική ως τέχνη των συμβόλων. Η κορυφαία στιγμή συγγνώμης, από τον κατεξοχήν μη υπεύθυνο.
Η Ελλάδα. Για συνέντευξή του στην Αθήνα προ του 1967. «Εμοιαζε πιο πολύ με αυτές που έδωσα σε χώρες περιορισμένης δημοκρατίας». Αμείλικτος αντίπαλος της στρατιωτικής δικτατορίας 1967-1974, είχε πλήρη αντίληψη της χωλής μετεμφυλιακής δημοκρατίας 1950-1967.
Η Ευρώπη. «Το δεύτερο (μετά την πρόβλεψη για κοινό νομισματικό σύστημα) είναι αυτό που αποκαλώ κοινωνική ένωση της Ευρώπης. Και όταν λέω κοινωνική ένωση δεν αναφέρομαι μόνο στην κοινωνική πολιτική, με την παλιά έννοια του όρου. Που και αυτό είναι σημαντικό. Δεν αναφέρομαι μόνο σε αύξηση της παραγωγικότητας, που δεν είναι αυτοσκοπός. Αναφέρομαι στα προβλήματα του περιβάλλοντος, στις συνθήκες των εργαζομένων, στην παιδεία».
Μας λείπεις (στους Ευρωπαίους) πολύ, όπως έγραψε η Die Zeit στα δέκα χρόνια από τον θάνατό του 1992-2002.
* ομότιμος καθηγητής, πρώην αντιπρύτανης του Πανεπιστημίου Αιγαίου
