Μεθαύριο έχουμε Χριστούγεννα, αύριο έχουμε παραμονή, οπότε ο τίτλος του πολυσυλλεκτικού μας άρθρου είναι νομίζω ευεξήγητος. Για να πω την αλήθεια, στην αρχή είχα σκεφτεί το πιο πεζό «προχριστουγεννιάτικα», που το έχουμε ήδη χρησιμοποιήσει άλλη μια φορά, το 2013, αλλά ένα σχόλιο της φίλης μας της Έφης έδωσε αυτή την πολύ καλύτερη λύση που ακόμα είναι αχρησιμοποίητη. Τα φετινά Χριστούγεννα, πρέπει να πω, είναι τα ένατα (!) που τα γιορτάζουμε στο ιστολόγιο, ζωή να’χουμε.
* Και ξεκινάμε με ένα ακόμα μεταφραστικό αριστούργημα, σταλμένο από μια φίλη. Μάλλον το οφείλουμε σε μεταφραστήρι κακής ποιότητας.
Πρόκειται για οδηγίες για την τοποθέτηση των μπαταριών σε κάποια συσκευή, αλλά εξαιτίας της κακής μετάφρασης οι πεζές εντολές και προειδοποιήσεις απέκτησαν εντελώς πρωτοφανέρωτες διαστάσεις.
Το χοντρό μαργαριτάρι έρχεται με το καλημέρα, όταν οι μπαταρίες τύπου ΑΑΑ μεταφράζονται «μπαταριες Αντιαεροπορικού Πυροβολικού» επειδή το ΑΑΑ σημαίνει, ανάμεσα σε πολλά άλλα, Anti-Airforce Artillery.
Θα ήταν κριμα όμως να ξεφύγουν κι άλλα διαμαντάκια, όπως «Γυρίστε το μακρινό πλεόνασμα» (σχόλιο για την οικονομική πολιτική; ) ή «εάν μπαταρία είναι τυχαία, συμβουλεύομαι ένας γιατρός αμέσως!» (ποια λέξη αποδόθηκε με το ‘τυχαία’; ) ή ο «κίνδυνος του σκάωυπάρχων».
Γελάμε βέβαια με τις ασυναρτησίες αυτές, αλλά, αν πράγματι οι οδηγίες έχουν κάποιον λόγο ύπαρξης, δεν θα έπρεπε άραγε να απαγορευτεί η εισαγωγή της συσκευής με αυτή τη λειψή τεκμηρίωση; Πώς μπορεί να καταλάβει ο καταναλωτής αν «μπαταρία είναι τυχαία» ώστε να καλέσει αμέσως γιατρό;
* Ένας σχεδον απαράβατος νόμος της ελληνικής δημοσιογραφίας είναι θαρρώ και ο εξής: Αν κάποιος επώνυμος δώσει συνέντευξη και τύχει και αναφερθεί έστω και παρεμπιπτόντως στη γλώσσα από συντηρητική-κινδυνολογική σκοπιά (η γλώσσα μας απειλείται, τα γκρίκλις τούτο και κείνο κτλ.) ο δημοσιογράφος με μαθηματική ακρίβεια θα διαλέξει αυτή την αναφορά για τίτλο της όλης συνεντευξης.
Ο νόμος επιβεβαιώθηκε στην πρόσφατη συνέντευξη της Γιώτας Νέγκα στο Πρωταγών, που πήρε τον τίτλο «Ας σώσουμε το μεγαλείο της γλώσσας μας«.
Σε σχετική συζήτηση κάπου στο Φέισμπουκ, ο γλωσσολόγος Γιάννης Ανδρουτσόπουλος πρότεινε την ονομασία «Νόμος του γλωσσικού πανικού», που μου φαίνεται εύστοχη.
* Σε άρθρο για τη σιδηροδρομική τραγωδία στις ΗΠΑ διαβάζουμε ότι διήλθαν από την πόλη τάδε και λιγο πιο πριν ότι «Στις φωτογραφίες που έδωσαν στη δημοσιότητα το υπουργείο Μεταφορών της πολιτείας και η αστυνομία διακρίνονται τουλάχιστον 2 συρμοί να έχουν πέσει και από τις δύο πλευρές της γέφυρας πάνω στο οδόστρωμα στον κεντρικό αυτοκινητόδρομο…»
Και καλά το «είχαμε διέλθει» είναι κωμικός ευπρεπισμός (ίσως επειδή έχει ένα «περάσουν» παρακάτω) αλλά οι δυο συρμοί που διακρίνονται αλλάζουν το νόημα. Στη φωτογραφία διακρίνονται βαγόνια, όχι συρμοί. Ο συντάκτης μάλλον έχει μπερδέψει τον συρμό (που είναι ίδιο με την αμαξοστοιχία που αναφέρει παραπάνω) με το βαγόνι.
* Επίσης, στο άρθρο επικρατεί ορθογραφικός πλουραλισμός στην ορθογραφία της λέξης «τρένο», αφού ο συντάκτης τη γράφει με τη σημερινή ορθογραφία, τρένο, ενώ ο υλατζής που έβαλε τον τίτλο και τις ετικέτες προτίμησε την παλιά (προ του 1976) ορθογραφία «τραίνο».
* Κι ένα ακόμα από μεταφραστήρια, η φωτογραφία αριστερά, από ιστοσελίδα -νομίζω πρακτορείου ταξιδιών.
Καταρχάς είναι ένα ερώτημα αν πρέπει να μεταφράζονται στα ελληνικά οι ενδείξεις των γλωσσών -αν κάποιος διαλέξει να δει πχ την ιταλική σελίδα θα ξέρει κάμποσα ιταλικά- αλλά προφανώς ολόκληρη η σελίδα είναι μεταφρασμένη από τα αγγλικά.
Μεταφρασμένη τρόπος του λέγειν, αφού οι μισές γλώσσες έχουν στραπατσαρισμένα τα ονόματά τους -αλλά το μαργαριτάρι το λαμπερό, το στιλβωμένο, έρχεται στο τέλος, όπου τα πολωνικά (Polish) αποδίδονται… στίλβωση -αφού polish είναι και το ρήμα «στιλβώνω» αλλά και η στιλπνότητα, το λούστρο, το βερνίκι.
Πολλά λογοπαίγνια μπορούν να γινουν (και εχουν γίνει) με το όνομα των Πολωνών και της γλώσσας τους στα αγγλικά, αφού πέρα από τα ομόγραφα του polish/Polish έχουμε και τα Pole (Πολωνός)/pole (κοντάρι ή πόλος). Ατελής γλώσσα βλέπετε η αγγλική, αναγκάζεται να χρησιμοποιεί την ίδια λέξη για τόσες διαφορετικές έννοιες (πλάκα κάνω).
* Υπουργική ακυρολεξία στη Θράκη, τουλάχιστον αν είναι ακριβές το ρεπορτάζ της Λάιφο: «Δεν πρόκειται να δεχθούμε τη συνέχιση μιας τακτικής από την πλευρά της Τουρκίας, η οποία επιβάλλεται από το τουρκικό προξενείο και θέλει να υποδαυλίζει στη Θράκη την εθνική συνοχή», φέρεται να δήλωσε ο Υπουργός Άμυνας
Η πολιτική που επιβάλλεται από το προξενείο θέλει «να υπονομεύει» ή ίσως «να υπονομεύσει» την εθνική συνοχή. Μπορεί βέβαια να υποδαυλίζει τις αντιθέσεις μεταξύ των κοινοτήτων της Θράκης και αυτό υπονομεύει την εθνική συνοχή, αλλά η επιλογή του ρήματος δεν ήταν σωστή.
* Φίλος (που είναι λιγάκι γκρινιάρης, πρέπει να πω) μου στέλνει τον εξής τίτλο άρθρου:
Εξαρθρώθηκε σπείρα που έκλεβε αυτοκίνητα σε κλάσματα δευτερολέπτου
Ρωτάει ο φίλος, τι έγινε ή γινόταν πολύ γρήγορα: η εξάρθρωση της σπείρας ή η κλοπή των αυτοκινήτων;
Κατά συμπτωση, το είχαμε συζητήσει και στο Φέισμπουκ, όπου οι περισσότεροι είπαν ότι δεν τίθεται προβλημα κατανόησης αν και η φράση μπορει να θεωρηθεί «δομικά αμφισημη». Δεδομένου ότι ο προσδιορισμός («σε κλάσματα δευτερολέπτου», σαν επίρρημα) γειτονεύει με το ρήμα «κλέβω» ειναι επόμενο να θεωρήσουμε ότι στην κλοπή αναφέρεται, κάτι που ταιριάζει και με την ιδέα που έχουμε για τις σχετικές ταχύτητες των δύο ενεργειών, παρόλο που θαρρώ πως οι περισσότεροι δεν έχουν μεγάλη πείρα ούτε από κλοπές αυτοκινήτων ούτε απο εξαρθρώσεις συμμοριών. Άλλωστε αν ο συντάκτης ήθελε να συνδέσει τον προσδιορισμό με το πρώτο ρήμα μπορούσε να το συντάξει αλλιώς, π.χ. Σε κλάσματα δευτερολέπτου εξαρθρώθηκε… ή Εξαρθρώθηκε σε κλάσματα δευτερολέπτου…
Μπορεί βέβαια να έχετε άλλη γνώμη, οπότε σας ακούω.
* Θα έχετε ίσως πληροφορηθεί τη γκάφα του Κυριάκου Μητσοτάκη στη Βουλή, που χρησιμοποίησε στη Βουλή το ρητό του Μουφαϊνστάιν «Παράνοια είναι να κάνεις τα ίδια πραγματα και να περιμένεις διαφορετικά αποτελέσματα».
Έτυχε να χαζεύω εκείνη την ώρα στο Φέισμπουκ και με εντυπωσίασε οτι σε ριπή οφθαλμού 3-4 φίλοι είχαν επισημανει ότι πρόκειται για… απόφευγμα, όπως λέμε εδώ τα αποφθέγματα που αποδίδονται σε κάποιον που δεν τα είπε.
Κι έτσι διαπίστωσα, με συντριβή, πως το επιτελείο του Κούλη δεν με διαβάζει -διότι από τον Οκτώβρη του 2014 είχα γράψει:
«Πρόσεξα ότι ο Κυριάκος Μητσοτάκης, ο οποίος επίσης παρέθεσε Ράμφο στην ομιλία του, αναφέρθηκε επίσης στον «κατά Αϊνστάιν ορισμό της παράνοιας, να επαναλαμβάνεις το ίδιο λάθος, περιμένοντας να έχεις διαφορετικό αποτέλεσμα». Όπως έχουμε γράψει παλιότερα , αυτό το ρητό το είπε ο Μουφαϊνστάιν, ή τουλάχιστον δεν το είπε ο Αϊνστάιν».
Οπότε, αν συναντήσω σε καμιά κοινωνική εκδήλωση τον αρχηγό της ΝΔ και μου πει, για να με κολακέψει ως πιθανό ψηφοφόρο (ψηφίζω στην περιφέρειά του άλλωστε), «Κύριε Σαραντάκο, σας διαβάζω ανελλιπώς», θα ξέρω πως το λέει για ψηφοθηρικούς λόγους.
* Κι άλλο μεταφραστικό κουίζ. Η φωτογραφία δείχνει μια συσκευασία τυροκομικού προϊόντος από την Μπραϊλα της Ρουμανίας, που η ελληνική του μετάφραση είναι “Φυσητήρες τυρί”. Απο κάτω στα συστατικά εχει: Σπίτι (!), τυρί, τυρί αγελάδα, παστεριωμένα τυριά, αλάτι.
Δυστυχώς δεν φαίνεται η ονομασία του προϊόντος στα Ρουμάνικα, μπας και καταλάβουμε τι διάτανο ειναι το προϊόν αυτό. Παρακαλούνται οι ρουμανομαθείς να επιληφθούν -υποθέτω πως η ρουμανική λέξη αντιστοιχίστηκε σε μια αγγλική που είχε και τη σημασία «φυσητήρες», η οποία μεταφράστηκε στα ελληνικά.
* Φίλος στέλνει απόσπασμα από μια πολύ ενδιαφέρουσα ιατρική είδηση -εγώ θα συζητήσω το γλωσσικό κι αν θέλετε εσείς σχολιάζετε (και) επί της ουσίας.
Η Τίνα Γκίμπσον από το Τενεσί των ΗΠΑ γέννησε τον Νοέμβριο ένα υγιέστατο κοριτσάκι χρησιμοποιώντας έμβρυο που είχε καταψυχθεί στις 14 Οκτωβρίου 1992. Το επιστημονικό επίτευγμα επισκιάζει μια περίεργη χρονική συγκυρία: το έμβρυο είχε καταψυχθεί έναν χρόνο μετά τη γέννηση της Γκίμπσον το 1991.
Ακόμα πιο εντυπωσιακό, φαντάζομαι, θα ήταν η κοπέλα να είχε γεννηθεί μετά το έμβρυο. Αλλά τώρα συζητάμε το γλωσσικό. Ρωτάει λοιπόν ο φίλος:
Το επίτευγμα επισκιάζει ή επισκιάζεται από τη συγκυρία;
Βλέπουμε εδώ πόσο σημαντική είναι η λεγόμενη «αντωνυμική επανάληψη» δηλ. η επανάληψη του αδύνατου τύπου της προσωπικής αντωνυμίας. Από τα συμφραζόμενα, θεωρώ ότι ο συντάκτης ήθελε να πει:
Το επιστημονικό επίτευγμα ΤΟ επισκιάζει μια περίεργη χρονική συγκυρία….
Νομίζω ότι θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί και άλλο ρήμα αντί για το «επισκιάζω».
* Η λήψη και η ρίψη. Φίλος που πήγε να δει θεατρική παρασταση που έχει τον ίδιο τίτλο (και παρόμοια υπόθεση) με μεγάλη κινηματογραφική, ίσως και θεατρική, επιτυχία της δεκαετίας του 1960, μου λέει ότι στην αρχή ακούστηκε ηχογραφημένο μήνυμα στο οποίο τονιζόταν ότι «Απαγορεύεται η χρήση φωτογραφιών και βίντεο» αλλά και «η ρίψη τσιχλόφουσκων».
Δηλαδή οι θεατές μπορούν να φωτογραφίζουν αλλά όχι να χρησιμοποιούν τις φωτογραφίες; Και αν ο συντάκτης διάλεγε ρηματική σύνταξη θα απέφευγε την κωμική γενική «τσιχλόφουσκων» -και μάλιστα τη ρίψη τους, επί δικαίους και αδίκους!
* Γκρινιάρικο λερναιάκι από την εφημερίδα Παρόν, και με υπογραφή που δεν την ξέρω και φαίνεται πολλά υποσχόμενη.
Λερναιάκι διότι, πέρα από τη γκρίνια για τον επικείμενο θάνατο της γλώσσας μας έχει μέσα και Κίσινγκερ, και ξένα πανεπιστήμια, κι άλλα λέλουδα.
Και άρθρο ολόκληρο θα μπορούσα ν’ αφιερώσω, και το κειμενο δίνει κάμποσες αφορμές για πλάκα, ειδικά εκεί στο τέλος με την νυμανή καθηγήτρια, που τους λέει, άλλος Κούλης, «γιατί γελάτε βλακόμουτρα;»
Θα σταθώ όμως μόνο σε ένα σημείο, εκεί που λέει για «τους λυρικούς μας ποιητές, τον Όμηρο, για παράδειγμα». Θεωρώ μεγάλη έλλειψη του άρθρου που δεν αναφέρει επίσης τις τραγωδιες του Αριστοφάνη και τα ιστορικά συγγράμματα του Πινδάρου.
* Και θα κλείσω με ένα… αλογοπαίγνιο, αυτό που βλέπετε αριστερά, που θα το αφήσω ασχολίαστο.
* Ή μάλλον θα κλείσω με την προτροπή να πάτε να ψηφίσετε για τη Λέξη της χρονιάς, όσοι δεν το έχετε ακόμα κάνει εννοείται.
Υπάρχει μία λέξη που έχει αποσπαστει πολύ (δεν λέω βέβαια ποια είναι) αλλά για τις άλλες θέσεις ο συναγωνισμός είναι λυσσαλέος.
* Ή ακόμα καλύτερα θα κλείσω με ευχές για καλά Χριστούγεννα, με αγάπη και υγεία, και με την προτροπη να φανείτε απλόχεροι στα παιδιά των καλάντων αύριο!
