Tα πανεπιστήμια βρίσκονται στο επίκεντρο των θεσμικοπολιτικών δυναμικών των τελευταίων ετών. Οι προτάσεις του ΣΥΡΙΖΑ-Π.Σ. για τα πανεπιστήμια βασίζονται σε επεξεργασίες που δημοσιεύτηκαν τον Μάρτιο του 2022 στο κείμενο «70 Θέσεις και Προτάσεις» και αποβλέπουν στην υποστήριξη του ρόλου των δημόσιων πανεπιστημίων στην παραγωγή νέας γνώσης και στην προαγωγή του κοινού αγαθού της μόρφωσης, στην εξασφάλιση της συμμετοχής τους στην παραγωγική ανασυγκρότηση της χώρας και στην ενίσχυση της κοινωνικής κινητικότητας και της δημοκρατίας.
Οι προτάσεις αυτές αναφέρουν τον διπλασιασμό, σε βάθος τετραετίας, του αριθμού μελών ΔΕΠ και της χρηματοδότησης των πανεπιστημίων, αύξηση του διοικητικού προσωπικού κατά τουλάχιστον 15%, καθιέρωση της δυνατότητας ελεύθερης πρόσβασης σε πανεπιστημιακά τμήματα στα οποία η ζήτηση και οι προσφερόμενες θέσεις το επιτρέπουν, δωρεάν φοίτηση στα Προγράμματα Μεταπτυχιακών Σπουδών και κάλυψη με δημόσια δαπάνη 10 εκατομμυρίων ανά έτος του πανελλαδικού κόστους των ανελαστικών τους εξόδων, κατάργηση κάθε επιπλέον αμοιβής των διδασκόντων, χρηματοδότηση και στελέχωση των Πανεπιστημιακών Ερευνητικών Κέντρων, επαναφορά των διετών προγραμμάτων επαγγελματικής εκπαίδευσης με ελεύθερη πρόσβαση για τους αποφοίτους των ΕΠΑΛ, κατάργηση της πανεπιστημιακής αστυνομίας (ΟΠΠΙ) και της Ελάχιστης Βάσης Εισαγωγής (ΕΒΕ) και διαμόρφωση ενός Εθνικού Σχεδίου Φοιτητικής Στέγης. Είναι σίγουρο ότι η νομοθέτηση και η υλοποίηση αυτών των προτάσεων χρειάζεται σημαντικό βάθος κυβερνητικού χρόνου και σύνδεση με αντίστοιχες παρεμβάσεις στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση (π.χ. αναβάθμιση του απολυτηρίου του Λυκείου).
Στο σημείο αυτό προκύπτει το ζήτημα της προτεραιοποίησης των άμεσων νομοθετικών παρεμβάσεων μιας προοδευτικής κυβέρνησης. Παρεμβάσεων που θα στοχεύουν στην ακύρωση των μέτρων αυταρχικού εκφοβισμού, στην απόσυρση των πολιτικών αποκλεισμού από το πανεπιστήμιο και τη διοίκησή του και στην άμεση ενίσχυση των πανεπιστημίων. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι μια πορεία διαδοχικών νομοθετικών ρυθμίσεων δεν συνιστά την πλέον δόκιμη θεσμική πρακτική. Είναι όμως απαραίτητη, ώστε να μην εμπεδωθούν πρόσφατα νομοθετημένες αλλαγές που θα δημιουργήσουν περαιτέρω προβλήματα στα πανεπιστήμια. Η πλειονότητα των παρακάτω προτεινόμενων νομοθετικών παρεμβάσεων μπορεί να υλοποιηθεί μέσα στο πρώτο εξάμηνο μιας νέας κυβέρνησης και πριν από την έναρξη του επόμενου ακαδημαϊκού έτους.
Η ακύρωση των μέτρων αυταρχικού εκφοβισμού απαιτεί την επαναφορά του ασύλου, τη διάλυση της ΟΠΠΙ, την κατάργηση των διατάξεων περί πειθαρχικών και αυτών που αφορούν τη συγκρότηση «Μονάδων Ασφάλειας και Προστασίας» και τη συλλογή προσωπικών δεδομένων. Απαιτείται επίσης η επαναφορά της διοίκησης του πανεπιστημίου στη Σύγκλητο, άρα και η αναστολή των εκλογών για τα Συμβούλια των πανεπιστημίων και άμεση μεταφορά των αρμοδιοτήτων των ήδη συγκροτημένων Συμβουλίων στη Σύγκλητο.
Τα εκλεγμένα Συμβούλια δεν μπορούν να καταργηθούν. Μπορούν όμως να παραμείνουν με ελάχιστες διαδικαστικού χαρακτήρα αρμοδιότητες μέχρι την ολοκλήρωση της θητείας τους. Δεν θα αναδειχθούν Συμβούλια σε όσα πανεπιστήμια δεν έχει γίνει η εκλογή τους. Τέλος, θα πρέπει να επανέλθει η συμμετοχή των φοιτητών στα όργανα διοίκησης βάσει των αποτελεσμάτων των πιο πρόσφατων εκλογών των φοιτητικών συλλόγων.
Η απόσυρση των πολιτικών αποκλεισμού αφορά θεσμικές προβλέψεις που περιόρισαν τεχνηέντως την πρόσβαση στα πανεπιστήμια (ΕΒΕ) και την απρόσκοπτη φοίτηση σε αυτά (μη διαγραφή φοιτητών ν+2). Τέλος, οι άμεσες νομοθετικές παρεμβάσεις μιας προοδευτικής κυβέρνησης θα πρέπει να στοχεύουν στην ενίσχυση των πανεπιστημίων.
Η ενίσχυση αυτή συνεπάγεται άμεση και σημαντική αύξηση της επιχορήγησης των πανεπιστημίων μέσω του Τακτικού Προϋπολογισμού, άμεση σημαντική ενίσχυση του προϋπολογισμού των δωρεάν μεταπτυχιακών προγραμμάτων σπουδών, άμεση απόδοση τριπλάσιου αριθμού νέων θέσεων μελών ΔΕΠ συγκριτικά με όσους συνταξιοδοτηθούν τον Αύγουστο του 2023, αύξηση των αποδοχών των διδασκόντων στα πανεπιστήμια σύμφωνα και με τις πρόσφατες αποφάσεις του Συμβουλίου της Επικρατείας, προσωρινή αύξηση των θέσεων συμβασιούχων διδασκόντων ώστε τα Τμήματα να ανταποκριθούν χωρίς προβλήματα στην όποια αναδιάταξη του φοιτητικού πληθυσμού προκύψει από την κατάργηση της ΕΒΕ.
Κομβικό σημείο για την άμεση ενίσχυση των πανεπιστημίων είναι η άμεση αύξηση της χρηματοδότησης και υποστήριξη της έρευνας. Αυτό προϋποθέτει την επαναφορά της Γενικής Γραμματείας Ερευνας και Τεχνολογίας σε ένα κοινό με τα πανεπιστήμια υπουργείο, την αύξηση των υποτροφιών για διδάκτορες και μεταδιδάκτορες, τον επανασχεδιασμό –στα μέτρα του δυνατού– της αξιοποίησης των πόρων του Κοινοτικού Ταμείου Στήριξης, την ενίσχυση της συμμετοχής των πανεπιστημίων στα ευρωπαϊκά πανεπιστημιακά δίκτυα ώστε να ανατραπεί η αντι-ευρωπαϊκή εκπαιδευτική πολιτική που συστηματικά και θεσμικά επιχειρήθηκε από την κυβέρνηση της Ν.Δ.
Οι παραπάνω θεσμικές παρεμβάσεις θα στηρίξουν τις ακαδημαϊκές λειτουργίες, την αυτοδιοίκηση των πανεπιστημίων και την εργασιακή αξιοπρέπεια όσων υπηρετούν σε αυτά. Η ακαδημαϊκή κοινότητα χρειάζεται μια περίοδο θεσμικής γαλήνης, αναπτυξιακής ενίσχυσης και απρόσκοπτης κανονικής ακαδημαϊκής λειτουργίας. Στο ασταθές περιβάλλον και απέναντι στις συνέπειες που προκαλεί η αλυσίδα των κρίσεων, οι παραπάνω αναφερόμενες θεσμικές παρεμβάσεις αποτελούν τη βάση για τις απαραίτητες ευρείες συναινέσεις. Οι εμπειρίες των τελευταίων επτά ετών δείχνουν ότι μόνο μια προοδευτική κυβέρνηση μπορεί να εγγυηθεί αυτή τη συνθήκη.
*Ο Γιώργος Αγγελόπουλος είναι Αναπληρωτής καθηγητής στο ΑΠΘ
