Κείμενο επιτροπής για το Πολιτικό Σύστημα

Ιούνιος 2014

ΘΕΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΟ ΠΟΛΙΤΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ

1. Εισαγωγή:

Το πολιτικό σύστημα που εδραιώθηκε μετά το 1974 εξάντλησε ήδη από τα μέσα της δεκαετίας του ’90 όλες τις προωθητικές δυναμικές που εμπεριείχε η Γ’ Ελληνική Δημοκρατία. Η κυριαρχία τα τελευταία είκοσι χρόνια της νεοφιλελεύθερης καπιταλιστικής εκδοχής έχει καταλήξει στην απαξίωση και αποδιάρθρωση κάθε έννοιας Δημόσιου Κοινωνικού Αγαθού και δημοκρατικού κοινωνικού Συμβολαίου. Ταυτόχρονα, έχει συρρικνώσει τη Δημοκρατία με την συνεχώς αυξανόμενη πορεία αυταρχικοποίησης του κράτους και τη δομική εξάρτηση της πολιτικής από εξωπολιτικά –διεθνή και εσωτερικά– οικονομικά συμφέροντα.

Η κρίση του πολιτισμικο-πολιτικού μας συστήματος εντάθηκε λόγω τις επιβολής των μνημονιακών ταξικών πολιτικών, της διαπλοκής των κυρίαρχων παλαιών πολιτικών κομμάτων με τα μεγάλα οικονομικά συμφέροντα και τη διαφθορά που έφτασε να γίνει «μεθοδολογία» διακυβέρνησης της χώρας τα τελευταία χρόνια.

Το ενιαίο μπλοκ ΝΔ – ΠΑΣΟΚ με την πολιτική του περιθωριοποιεί και εξαθλιώνει μεγάλα τμήματα της κοινωνίας, αποδιαρθρώνει την οικονομία, ιδιωτικοποιεί τα αναφαίρετα κοινωνικά αγαθά, κλείνει δημόσια σχολεία και νοσοκομεία αυταρχικοποιεί την πολιτική ζωή με πράξεις Νομοθετικού Περιεχομένου, με το κλείσιμο της ΕΡΤ, με επιστρατεύσεις, απολύσεις, διαθεσιμότητες.

Η κατάσταση αυτή ήταν επόμενο να δημιουργήσει έντονη κοινωνικοπολιτική κινητικότητα. Οι εντεινόμενες απεργιακές κινητοποιήσεις, το αμεσοδημοκρατικό κίνημα των πλατειών, τα αυτοδιαχειριστικά πειράματα, τα δίκτυα κοινωνικής αλληλεγγύης και τα κινήματα της πόλης πύκνωσαν, κάνοντας πολύ ισχυρή την παρουσία τους, προκαλώντας τριγμούς  στα παλαιά κόμματα και το καρτέλ εξουσίας που τα συντηρούσε.

Οι εκλογικές αναμετρήσεις του 2012 αποτύπωσαν τις δομικές αναδιαρθρώσεις στο πολιτικό πεδίο  με την σαφή υπέρβαση από διευρυμένα κοινωνικά στρώματα των παραδοσιακών μεταπολιτευτικών κομματικών τους εντάξεων.  Τα αποτελέσματα δε των Ευρωεκλογών του 2014, απέδειξαν ότι παγιώνονται αυτές οι αλλαγές, με το κυβερνητικό μπλοκ των κομμάτων ΝΔ και ΠΑΣΟΚ να συγκεντρώνουν μόνο το 31% των ψηφοφόρων.

2. Βασικές ιδεολογικές αρχές των πολιτικών αλλαγών που προτείνει ο ΣΥΡΙΖΑ είναι:

 1.       Η υπεράσπιση και εμβάθυνση της Δημοκρατίας. Η αναβάθμιση της θεσμικής της λειτουργίας ως πλαισίου εγγύησης του δημοσίου συμφέροντος και του δημόσιου χώρου.

 2.       Η ουσιαστική κατοχύρωση της λαϊκής κυριαρχίας και ο βαθύς εκδημοκρατισμός της σημερινής αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας.

 3.       Η επαναφορά της «πολιτικής στο πηδάλιο» με την ολοκληρωτική αποδυνάμωση της εξάρτησης της πολιτικής εξουσίας από την εξωθεσμική οικονομική εξουσία.

Οι αλλαγές στο πολιτικό σύστημα απαιτούν μια πολιτική θεσμική αλλαγή, η οποία θα έχει στο επίκεντρό της την εμβάθυνση της πολιτικής και οικονομικής Δημοκρατίας, την προστασία του δημοσίου χώρου και των δημοσίων αγαθών, την επέκταση των ατομικών και κοινωνικών δικαιωμάτων, την ενίσχυση των δημοκρατικών θεσμών βάσης.

Η πολιτικο-θεσμική αυτή αλλαγή δεν αποτελεί μια από «τα πάνω διαδικασία». Για τον ΣΥΡΙΖΑ προϋπόθεση για αυτήν είναι η δημιουργία  ενός δημοκρατικού κινήματος πολιτικής αλλαγής, με τη συμμετοχή των πολιτών και της κοινωνίας και την παράλληλη προώθηση νομοθετικών αλλαγών που αλλάζουν ριζικά το θεσμικό πλαίσιο λειτουργίας της δημοκρατίας.

3. Οι 10 βασικές προτάσεις για την Αλλαγή του πολιτικού συστήματος

1.      Η αποφασιστική ενδυνάμωση του Κοινοβουλίου ως νομοθετικού και ελεγκτικού θεσμού της εκτελεστικής εξουσίας. Στο πλαίσιο αυτό απαιτείται μια μεγάλη αναμόρφωση του Κανονισμού της Βουλής, με την οποία: α) μειώνεται δραστικά η δυνατότητα της Κυβέρνησης να εισάγει σχέδια Νόμου με τη διαδικασία του κατεπείγοντος χωρίς ευρεία πλειοψηφία τουλάχιστον 3/5 των βουλευτών, β) κατοχυρώνεται το δικαίωμα υποβολής νομοσχεδίων και προτάσεων Νόμου από αριθμό βουλευτών με δεσμευτική χρονική διαδικασία για τη συζήτησή τους, γ) κατοχυρώνεται το δικαίωμα πρότασης των βουλευτών για διεξαγωγή δημοψηφίσματος για ψηφισμένο νομοσχέδιο που ρυθμίζει σοβαρό κοινωνικό ζήτημα, με κατά προτεραιότητα εγγραφή στην Ημερήσια Διάταξη, δ) διασφαλίζεται η δυνατότητα σύστασης εξεταστικής επιτροπής εφόσον το ζητά αιτιολογημένα το 1/3 των βουλευτών, ε) κατοχυρώνεται το απόλυτο δικαίωμα πρόσβασης των βουλευτών που συμμετέχουν στις αρμόδιες Επιτροπές της Βουλής στο περιεχόμενο των διαβαθμισμένων εγγράφων του Κράτους, πλην απολύτως συγκεκριμένων και αιτιολογημένων εξαιρέσεων.

Τέλος, προβλέπεται οι Υπουργοί και ο Πρωθυπουργός πριν από τη συμμετοχή τους στα ευρωπαϊκά όργανα και στους διεθνείς οργανισμούς θα ενημερώνουν τις αρμόδιες Επιτροπές της Βουλής και την Ολομέλεια για τα θέματα που θα συζητηθούν και για το πλαίσιο που θα κινηθεί η ελληνική αντιπροσωπεία. Μετά τις συνεδριάσεις θα υπάρχει ανάλογη ενημέρωση για τα αποτελέσματα.    

2.           Η αποφασιστική ενδυνάμωση της διαφάνειας στη διοίκηση του κράτους και η δυνατότητα ελέγχου των αποφάσεων από όλους τους πολίτες αδιαμεσολάβητα. Στο πλαίσιο αυτό: α) αναγνωρίζεται σε κάθε πρόσωπο το δικαίωμα πρόσβασης σε όλες τις κρατικές αποφάσεις και στα αρχεία, έντυπα και ψηφιακά, χωρίς να απαιτείται έννομο συμφέρον (εξαιρουμένων των προσωπικών δεδομένων), β) αναγνωρίζεται το δικαίωμα σε ελεύθερη πρόσβαση σε όποια πληροφορία ή περιεχόμενο παράγεται ή διακινείται από δημόσιους φορείς ή από δημόσια χρηματοδότηση.

 Κάθε άρνηση της διοίκησης ή του πολιτικού προσωπικού σε αυτό το δικαίωμα καθιστά άκυρη κάθε πράξη τους. 

3.           Καθιερώνεται ως πάγιο εκλογικό σύστημα διεξαγωγής όλων των εκλογικών αναμετρήσεων (Βουλή, Ευρωβουλή, Αυτοδιοίκηση) η Απλή αναλογική. Ειδικότερα για τις Βουλευτικές Εκλογές η απλή αναλογική εφαρμόζεται σε κατά το δυνατόν πιο ισόρροπες πληθυσμιακά εκλογικές περιφέρειες (καταργούνται οι μεγάλες εκλογικές περιφέρειες, όπως η Β’ Αθηνών). Καταργείται το εκλογικό όριο για την κοινοβουλευτική εκπροσώπηση ενός κόμματος (σήμερα είναι το 3%). Καταργούνται οι Βουλευτές Επικρατείας.

4.           Καταργούνται τα βουλευτικά προνόμια που αφορούν: α) στη βουλευτική σύνταξη. Για βουλευτές που μετά την εκλογή τους αναστέλλουν την άσκηση του επαγγέλματός τους, τότε τα χρόνια της βουλευτικής τους θητείας προσμετρούνται ως συντάξιμα στον ασφαλιστικό φορέα που ανήκουν. β) καταργείται η αποζημίωση των βουλευτών για συμμετοχή τους σε Επιτροπές της Βουλής, γ) περιορίζονται οι παραχωρήσεις χώρων και προσωπικού στους τέως Πρωθυπουργούς.

5.           Το ακαταδίωκτο του βουλευτή (βουλευτική ασυλία) κατοχυρώνεται μόνο στην έκφραση γνώμης και σε ό,τι αφορά την άσκηση του ελεγκτικού και νομοθετικού του έργου.

Τα ποινικά αδικήματα υπουργών δεν έχουν χρόνο παραγραφής, μπορούν να διερευνηθούν οποτεδήποτε προκύψουν αποδεικτικά στοιχεία.

Στη περίπτωση που η Δικαιοσύνη διερευνά ποινικές υποθέσεις στις οποίες εμπλέκονται Υπουργοί, δεν αποστέλλει το φάκελο στη Βουλή ώστε αυτή να αποφασίσει την πορεία της υπόθεσης, αλλά συνεχίζει κανονικά το έργο της και απαγγέλλει κατηγορίες, εφόσον θεμελιώνει ανάλογη πεποίθηση.     

6.           Γίνεται ριζική αλλαγή του νόμου περί χρηματοδότησης των κομμάτων με γνώμονα την απόλυτη διαφάνεια των οικονομικών των κομμάτων και την διαφύλαξή τους ως θεσμών της κοινωνίας και όχι ως γραφειοκρατιών με ίδια συμφέροντα. Με τις αλλαγές προβλέπεται ότι: α) Το Κράτος δεν χρηματοδοτεί τα κόμματα, αλλά αποζημιώνει μέρος των πραγματοποιημένων και αποδεδειγμένων δαπανών στις οποίες έχουν προβεί. β) Η αποζημίωση αυτή από το κράτος καταβάλλεται πάντοτε βάσει φορολογικής και ασφαλιστικής ενημερότητας των κομμάτων, γ) Δικαίωμα στην κρατική αποζημίωση έχουν όλα τα κόμματα που παρουσίασαν συνδυασμούς στο 50% των εκλογικών περιφερειών και έλαβαν τουλάχιστον το 1% των εγκύρων ψήφων. ε) Η κρατική αποζημίωση λαμβάνει αναδιανεμητικό χαρακτήρα, για λόγους ισότητας στον πολιτικό ανταγωνισμό: τα μικρότερα κόμματα θα αποζημιώνονται με μεγαλύτερο συντελεστή από ότι τα μεγαλύτερα. στ)   απαγορεύεται ο τραπεζικός δανεισμός να υπερβαίνει το 10% της κρατικής αποζημίωσης. Απαγορεύεται ρητώς η υποθήκευση της κρατικής αποζημίωσης σε Τράπεζες. ζ) απαγορεύεται η ιδιωτική χρηματοδότηση των κομμάτων από off shore εταιρείες, καθώς και οι κάθε είδους χορηγίες εταιρειών προς κόμματα. η) επεκτείνονται οι αρμοδιότητες του Ελεγκτικού Συνεδρίου στο έλεγχο των οικονομικών των κομμάτων, καθώς και των χρηματοδοτήσεων σε πρόσωπα, πολιτικούς, υπουργούς, κ.λπ. Επίσης, το Ελεγκτικό Συνέδριο ελέγχει την παραβίαση της εκλογικής νομοθεσίας σε ό,τι αφορά στις προεκλογικές εκστρατείες των υποψηφίων και την υπέρβαση των πλαφόν που έχουν τεθεί νομικά.

7.           Θα επιδιωχθεί ριζική αλλαγή στο περιεχόμενο της διοικητικής  αρχιτεκτονικής με τα τρία επίπεδα Κεντρικό Κράτος – Περιφέρειες – Δήμοι να έχουν σαφώς προσδιορισμένες αρμοδιότητες και οικονομικά μέσα.

·        Με νέα αρχιτεκτονική που θα επιχειρήσει η ανακατανομή πόρων και αρμοδιοτήτων να  κατευθύνονται προς τις δύο βαθμίδες της Αυτοδιοίκησης (Περιφέρειες και Δήμοι) και ιδιαίτερα στους Δήμους, έτσι ώστε το πολιτικό σύστημα να γίνεται πιο δημοκρατικό, πιο συμμετοχικό και επιπλέον πιο αποτελεσματικό.

·        Με κατάργηση του συγκεντρωτικού μοντέλου του Καλλικράτη και επαναχάραξη των Δήμων έτσι ώστε να παραχθούν κοινωνικο-οικονομικές ενότητες με υψηλό βαθμό εσωτερικής χωρικής συνοχής, με διακριτή ιστορική-πολιτισμική ταυτότητα αναγνωρίσιμη από την κοινωνική βάση, με εγγύτητα προς τους δημότες έτσι ώστε να ενδυναμωθεί η τοπική πολιτική συμμετοχή.

·        Με καθιέρωση δυνατότητας τοπικών δημοψηφισμάτων και θεσμοθέτηση λαϊκών συνελεύσεων για κρίσιμα τοπικά ζητήματα.

8.           Εμβάθυνση της διάκρισης μεταξύ δικαστικής και εκτελεστικής εξουσίας. Καταργείται η επιλογή των κορυφών της Δικαιοσύνης από το Υπουργικό Συμβούλιο. Ο Πρόεδρος και Αντιπρόεδρος του ΣτΕ, του Αρείου Πάγου και του Ελεγκτικού Συνεδρίου εκλέγονται από Ειδικό Εκλεκτορικό Σώμα με συμμετοχή όλων των μελών του αντίστοιχου δικαστικού σώματος.

9.           Ιδρύεται Αρχή Εγγύησης της δημόσιας Περιουσίας – Υπηρεσιών.

Αυτή η Αρχή έχει στην αρμοδιότητά της να συγκεντρώσει όλη την κινητή και ακίνητη περιουσία του κράτους (υδάτινοι πόροι, ενέργεια, παραλίες κλπ) και να διαφυλάξει την ακαιραιότητά της, μη επιτρέποντας για κανένα λόγο την ιδιωτικοποίησή της . 

Το Κράτος παρέχει κατά προτεραιότητα δωρεάν τα αγαθά της παιδείας, υγείας και περίθαλψης σε όλους ανεξαιρέτως τους κατοίκους της χώρας που τα έχουν ανάγκη.

10.        Επανασχεδιάζεται ριζικά και δημιουργείται ένα σύγχρονο και δημοκρατικό τοπίο για την επικοινωνία και τα ΜΜΕ  στην Ελλάδα:     

·             Καθιέρωση των επικοινωνιακών δικαιωμάτων των κατοίκων της χώρας: α) Ίση πρόσβαση όλων σε όλες τις διαθέσιμες πηγές πληροφόρησης. Προστασία  κάθε μορφής τραπεζών πληροφοριών και της πολιτιστικής ταυτότητας όλων. β) έμπρακτη κατοχύρωση του δικαιώματος των πολιτών στην κοινωνία της πληροφορίας. Δωρεάν διαδίκτυο  σε όλους.  γ) Σύγκλιση εκπαίδευσης και κοινωνίας της πληροφορίας, οπτικοακουστικός αλφαβητισμός όλων ιδιαίτερα των μεγαλύτερων ηλικιών δ) δίκαιη και ισότιμη μεταχείριση όλων από τα ΜΜΕ. Αποκατάσταση όσων θίγονται, προστασία όσων βρίσκονται σε δίκη.  ε) Δραστική καταπολέμηση του ρατσισμού, της ξενοφοβίας και όλων των διακρίσεων με βάση το φύλο, τη θρησκεία, το σεξουαλικό προσανατολισμό κ.ο.κ. στα ΜΜΕ, καθώς και της διασποράς ψευδών ειδήσεων. στ) Προστασία των εργαζομένων στα ΜΜΕ κατά την άσκηση του έργου τους από παρεμβάσεις ιδιοκτητών ΜΜΕ και του κράτους ζ) Προστασία των παιδιών από επιβλαβή προϊόντα των ΜΜΕ. η) Προστασία των πολιτών από την ηλεκτρονική παρακολούθηση καθώς και των προσωπικών τους δεδομένων, θ) εποπτικοί μηχανισμοί κατάλληλα στελεχωμένοι για την παρακολούθηση της καλής λειτουργίας  των ΜΜΕ.    

·             Επαναχάραξη του χάρτη των ΜΜΕ στην Ελλάδα, με: α) Διάκριση εμπορικής – κοινωνικής ραδιοτηλεόρασης με αντίστοιχα κριτήρια.  β) Ενίσχυση των περιφερειακών ραδιοτηλεοπτικών φορέων. γ) Αδειοδότηση των ραδιοτηλεοπτικών σταθμών από μηδενική βάση με τήρηση όλων των νόμιμων προϋποθέσεων και αυστηρά κριτήρια. δ) Εξυγίανση των προβληματικών επιχειρήσεων ΜΜΕ και οριστική αντιμετώπιση της διαπλοκής με το κράτος και τις τράπεζες. Δημόσιος έλεγχος για το δημόσιο χρήμα που ρέει άμεσα ή έμμεσα, κρυφά ή φανερά στις επιχειρήσεις ΜΜΕ και σε εκείνες που διαθέτουν ΜΜΕ. 

o   Θα καταβληθεί ιδιαίτερη προσπάθεια για ικανοποιητική τηλεθέαση μιας πραγματικά δημόσιας ραδιοτηλεόρασης. α) Η δημόσια ραδιοτηλεόραση προβάλλει όλες τις πολιτικές απόψεις και τις πολιτιστικές προτιμήσεις. Αποδίδει ιδιαίτερη προσοχή στα δικαιώματα ατόμων με αναπηρία, ατόμων που υφίστανται διακρίσεις φύλου, θρησκείας, εθνότητας, κοκ. β) Αποκόπτεται ο ομφάλιος λώρος μεταξύ κυβέρνησης και δημόσιας ραδιοτηλεόρασης, καθώς και από τα οργανωμένα ιδιωτικά συμφέροντα. Συμμετοχή της κοινωνίας των πολιτών στην εποπτεία της δημόσιας ραδιοτηλεόρασης. Η δημόσια ραδιοτηλεόραση δεν ανταγωνίζεται την ιδιωτική με ποσοτικά αλλά με ποιοτικά κριτήρια. Διαρκής βελτίωση του περιεχομένου των εκπομπών. Λαμβάνεται συστηματικά υπόψη η γνώμη του κοινού. γ) Καθολικό ανταποδοτικό τέλος και νέο, συνεργατικό μοντέλο παραγωγής περιεχομένου και αξιοποίηση των νέων μέσων, προστασία των εργασιακών δικαιωμάτων των εργαζομένων στη δημόσια ραδιοτηλεόραση. 

Επίλογος

Η ενδυνάμωση του Κοινοβουλίου, καθώς και των αμεσοδημοκρατικών θεσμών παραγωγής πολιτικής, αποτελεί στρατηγική επιλογή του ΣΥΡΙΖΑ, υπό την έννοια ότι εξασφαλίζεται ο συστηματικός περιορισμός και έλεγχος της εκτελεστικής εξουσίας αλλά και των δομών οικονομικής εξουσίας που την καθυποτάσσουν τις τελευταίες δεκαετίες, καθώς επίσης ο λειτουργικός περιορισμός του «πρωθυπουργοκεντρικού» μοντέλου εξουσίας. Με άλλα λόγια αποτελεί μια παρέμβαση στον πυρήνα της σημερινής δομής της πολιτικής εξουσίας έτσι όπως έχει διαμορφωθεί.