Η προηγούμενη ζωή ενός πολίτη, προκειμένου να του αναγνωριστεί ένα ελαφρυντικό από ποινικό δικαστήριο, άραγε θα πρέπει να είναι «έντιμη» ή «σύννομη»; Διασκεδάζει η συνειδητοποίηση ότι η ίδια πράξη όταν τελείται από έναν περιθωριακό ή πρόσφυγα ονομάζεται «παρανομία», ενώ όταν δράστης είναι ένας ευυπόληπτος αστός «μη σύννομη». Φυσικά το ζήτημα δεν είναι καθόλου αστείο. Ποια διαφορά έχουν, εξάλλου, το κράτος, η Πολιτεία ή το Δημόσιο; Οι απέξω συνηθίζουν να αναφέρονται στο κράτος, οι εντός στην Πολιτεία. Πόσο αλλάζει η ουσία;
Το παιχνίδι των λέξεων είναι πανάρχαιο. Εχει επίσης λαμπρό μέλλον. Αναφερόμενοι σε προφητικές συλλήψεις επιστημονικής φαντασίας θυμόμαστε συνήθως τον Ιούλιο Βερν ή τον Χ. Τζ. Γουέλς με τη «Μηχανή του Χρόνου». Οχι τον Τζ. Οργουελ. Ωστόσο ο τελευταίος είναι που φαντάστηκε λέξεις και καταστάσεις (Μεγάλος Αδελφός, Υπουργείο Αγάπης, πανεποπτικό κράτος, χρήση συντομογραφιών κ.λπ.) που επιβεβαιώνονται ακόμη και μετά την πάροδο του δικού του μελλοντικού ορόσημου, του «1984».
Αν κάποιοι ξεχνούν να κατατάσσουν τα έργα του στην επιστημονική φαντασία, συνήθως είναι επειδή οι ίδιοι δεν θεωρούν την Πολιτική Επιστήμη ή την Κοινωνιολογία επιστήμες. Φυσικά σφάλλουν. Το παιχνίδι των λέξεων όμως γίνεται εν ου παικτοίς, όταν συγκεκριμένες λέξεις υιοθετούνται από τον νομοθέτη στα κείμενά του. Ενα ερωτικό χάδι αποτελεί πράξη απλώς ερωτική ή σεξουαλική ή ασελγή ή μήπως άσεμνη; Από τη χρήση ή την ερμηνεία του όρου «ασελγής πράξη» μπορεί πραγματικά να κριθεί αν κάποιος θα κλειστεί ή όχι στη φυλακή.
Αφορμή των παραπάνω δεν είναι μόνο η αναγνώριση ελαφρυντικού για προηγούμενη έντιμη ζωή στον Κορκονέα. Σχολιάζεται ήδη -ορθά– η νομοθετική εισαγωγή ενός πρωθυπουργοκεντρικού συστήματος διοίκησης με τον χαρακτηρισμό «επιτελικό» κράτος. Επιτελική όντως μπορεί να ονομάζεται μια λειτουργία σχεδιασμού και στοχοθεσίας, αντιδιαστελλόμενη προς την εφαρμογή και υλοποίηση εξουσίας. Με το προωθούμενο νομοσχέδιο όμως ο πρωθυπουργός δεν καθορίζει απλώς στόχους, αλλά συγκεντρώνει αποφασιστικές εξουσίες.
Ολοφάνερα, εξίσου επικίνδυνο για την ουσιαστική επικοινωνία γίνεται το παιχνίδι των λέξεων και στην αντίστροφη περίπτωση: όχι δηλαδή όταν εξωραΐζονται όροι που αναφέρονται στα ίδια (Τσιγγάνοι αντί Ρομά, ΑμεΑ αντί ανάπηροι), αλλά και όταν οι όροι μένουν άθικτοι ενώ τα νοήματα ανατρέπονται άρδην.
Χαρακτηριστικό παράδειγμα εισφέρει το ίδιο εισαγόμενο νομοθέτημα: Κάποιες Αρχές έχουν ονομαστεί κατά το Σύνταγμα και τη νομοθεσία «Ανεξάρτητες», επειδή ο τρόπος εκλογής των μελών τους και η χαλαρή εποπτεία τους διασφαλίζουν ένα βαθμό απόστασης από την εκτελεστική εξουσία. Η εισαγόμενη σήμερα «Υπεραρχή» (Ανεξάρτητη Αρχή Διαφάνειας) έχει χαρακτηριστικό της το δέσιμο, την υπαγωγή στην πρωθυπουργική εξουσία. Διατηρεί ωστόσο το επίθετο «Ανεξάρτητη»!
Δεν είναι πρωτόγνωρο φαινόμενο η χρήση οργουελικής γλώσσας από μια κυβέρνηση. Η ορμή όμως με την οποία ξεκινά η σημερινή της Ν.Δ. δείχνει ότι τώρα η επικοινωνιακή σημειολογία θα επιζητήσει την τελική της νίκη απέναντι στην ουσία: στην κοινωνική πραγματικότητα και στην πολιτική.
«Θα τα δούμε όλα», όπως λέγεται. Κι εμείς, αλλά και εκείνοι.
*ομ. καθηγητής ΑΠΘ, πρώην βουλευτής
