Η διάβρωση του Λόγου: τα πάσης φύσεως φασιστοειδή –από τον Τραμπ και τη Λεπέν έως τα εγχώρια φυντάνια- εκεί ποντάρουν. Και, ίσως, εδώ συνίσταται η επιτυχία τους. Αντικατέστησαν τον όντως Λόγο με τον «επίορκο» Λόγο, όπου το όλως απάνθρωπο, το φρικαλέο, μοστράρεται ως αυτονόητο. Μπορεί, δηλαδή, κανείς να σκοτώνει αμάχους χωρίς να ξέρει πού βρίσκονται ή να μισεί λόγω χρώματος ή εθνικότητας και τούτο να θεωρείται «κανονικό». Και να έχει εμπορική αξία αναγνωρισμένη, ακόμα και από εκείνους που ποντάρουν στην ανατροπή του συστήματος. Ουδείς, σχεδόν, εξανίσταται στις μωρολογίες που έρχονται αντίπερα του Ατλαντικού. Αντιμετωπίζονται ως φυσικό φαινόμενο, σαν τον τυφώνα Κατρίνα, χωρίς τις συνέπειές του όμως. Ή ως έπεα πτερόεντα, παρ’ ότι η πολιτική ισχύς τους στις συνειδήσεις των πολιτών καταγράφεται ωσάν να ήταν πρακτική. Η μεταστροφή στον πολιτισμό συλλήβδην είναι τέτοια, που πλέον δημιουργεί μια νέα τάξη πραγμάτων. Η απανθρωπιά δεν είναι πια ελάττωμα, ούτε καν τρόπος να επιβιώνεις. Είναι τρόπος να νικάς, τσαλαπατώντας τον πιο αδύναμο. Ο αυτοματισμός του τυποποιημένου - εξουσιαστικού Λόγου αποθεώνεται εντός του ολοκληρωτισμού.
Όμως, ο αντιφατικός χαρακτήρας της προόδου αλλοτριώνει και πραγμοποιεί τον άνθρωπο, έτσι κι αλλιώς. Του δίνει αξία χρήσης που ισούται με την παραγωγική του δυνατότητα, άρα ενίοτε μηδενική. Οπότε όχι μοναχά το πνεύμα αλλά και η ίδια η ύπαρξη αλλοτριώνεται τόσο ώστε η αλλοτρίωση να έχει τη θέση της φυσικής τάξης των πραγμάτων. Η αυτοκαταστροφή του ανθρώπου που απαρνιέται την ουσία του καταντά εργαλείο του ανορθολογικού και συντελείται σήμερα εντός της τερατωδώς οργανωμένης ορθολογικότητας του νεοφιλελευθερισμού.
Έτσι κι αλλιώς, ο φασιστικός σπερματικός λόγος αναφυόταν κατά καιρούς παρασιτικά μεν δίχως όμως να ανακόπτεται από την κρατούσα ιδεολογία. Ψήγματά του ενυπάρχουν στον ίδιο τον Διαφωτισμό: η ελιτίστικη άποψη του Βολταίρου, πως «ο canaille(ο άνθρωπος του όχλου) δεν είναι καμωμένος γι’ αυτόν» ή πως «ποτέ δεν στοχεύσαμε να διαφωτίσουμε τους παπουτσήδες και τους υπηρέτες, αυτό είναι έργο των αποστόλων», θέτει ήδη τα θεμέλια μιας μορφής ηθικότητας στην αέναη εκμετάλλευση του ανθρώπου από άνθρωπο.
Συνεπώς, η κατάφαση στο φασιστικό Λόγο είναι η κατάφαση των απελπισμένων στην πασίγνωστη, νοσηρή συνταγή που υπαγορεύει πως η χαμένη ζωή του φτωχού ξανάρχεται μέσω της θανάτωσης του Άλλου, πιο φτωχού.
Αγγίζει το όριο της κοινοτοπίας: ο φασιστικός Λόγος βρίσκει ευήκοα ώτα στην κατεστραμμένη μεσαία τάξη –που προλεταροποιείται- όταν «ο καπιταλισμός όχι μόνο δεν μπορεί να δώσει στους εργαζόμενους καινούργιες κοινωνικές μεταρρυθμίσεις, ούτε ακόμα και απλές μικροελεημοσύνες, μα είναι αναγκασμένος να ξαναπάρει πίσω και τις παλιές. Όλη η Ευρώπη έχει μπει στην εποχή των οικονομικών και πολιτικών αντιμεταρρυθμίσεων», έγραφε ο Λεον Τρότσκι, στο άρθρο του «Πού βαδίζει η Γαλλία», εν έτει 1934.
«Όποιος παρηγορείται με τη φράση «η Γαλλία δεν είναι Γερμανία», είναι απελπιστικά ανόητος. Σ’ όλες τις χώρες σήμερα ενεργούν οι ίδιοι ιστορικοί νόμοι: είναι οι νόμοι της καπιταλιστικής παρακμής. Αν τα μέσα της παραγωγής εξακολουθήσουν να μένουν στα χέρια ολιγάριθμων καπιταλιστών, δεν υπάρχει σωτηρία για την κοινωνία. Είναι καταδικασμένη να βαδίζει από κρίση σε κρίση από δυστυχία σε δυστυχία, από το κακό στο χειρότερο», συνεχίζει.
Εκλαμβάνεται, λοιπόν, ως δεδομένο πως η απόληξη των συστημικών νεοφιλελεύθερων επιλογών, το μακρύ δεξί τους χέρι, σήμερα, είναι οι νεοφασίζουσες αντιλήψεις της Μαρί Λεπέν. Η ίδια η συστημική ορθολογικότητα εγκαθιδρύει τον ανορθολογισμό και τη βαρβαρότητα. Η δε πανουργία του τεχνοκρατικού λόγου αποηθικοποιεί τον αγώνα για ισότητα και αδελφοσύνη, στρώνοντας το δρόμο στον ολοκληρωτισμό.
Εάν, όμως, στη Γαλλία του αύριο, ο Μακρόν αποδειχτεί ο καλύτερος φίλος της Μαρί Λεπέν, μένει να το δούμε. Ο εκφυλισμός της δημοκρατίας που εκπροσωπεί πάντως, δείχνει πως η ιστορία δύναται να επαναληφθεί, με όρους τραγωδίας.
Παρ’ όλα αυτά: «οι εθνικοσοσιαλιστές δεν βγαίνουν έξω από τα καλούπια των οικονομικών τάσεων. Η γκαγκστερική θεωρία του ενθικοσοσιαλισμού θα πρέπει να ληφθεί πολύ σοβαρότερα υπ’ όψιν από όσο εκλαμβάνεται από εκείνους οι οποίοι πιστεύουν ότι μια ομαλή κατάσταση πραγμάτων θα μπορούσε να επανέλθει ευθύς μόλις θεραπευθεί η γάγγραινα»*.
Να μην αφήσεις, στους καιρούς μας, να υποκατασταθεί η προσχηματική, έστω, δημοκρατία από τους αμφισβητίες της, που προπαγανδίζουν το εθνικιστικό μίσος, παραμένει σημαντικό. Ακόμα κι αν χρειαστεί να κόψεις το αριστερό σου χέρι.
*Μαξ Χορκχάιμερ, Το τέλος του Λόγου
