Τόσο σε ό,τι αφορά την ελληνική αντίσταση στην Ιταλία, όσο και τη διαχρονική της, παραδειγματική ισχύ. «Στην ελληνική κουλτούρα και στον τρόπο του σκέπτεσθαι, υπάρχει μια ισχυρή "αντίσταση" κατά των αδικιών και της καταστρατήγησης της Δημοκρατίας», υπογραμμίζει ο Ρήγας Ραφτόπουλος.
Τι σήμαινε για την αντίσταση των Ελλήνων στην Ιταλία, την οποία μελετήσατε σε βάθος, η εξέγερση του Πολυτεχνείου;
«Η εξέγερση αυτή έδωσε μεγάλη δύναμη σε όλους τους Έλληνες εκείνους- φοιτητές και πολιτικούς εξόριστους- οι οποίοι πάλευαν κατά της στρατιωτικής χούντας, έστω και από μακριά, δίνοντάς τους νέα ελπίδα και θάρρος. Μετά την εξέγερση του Πολυτεχνείου της Αθήνας, στην Ιταλία αυξήθηκαν σημαντικά οι δημόσιες κινητοποιήσεις των Ελλήνων, με την υποστήριξη πολύ μεγάλου αριθμού Ιταλών. Στόχος ήταν να ευαισθητοποιηθεί, από τη μία, η ιταλική κοινή γνώμη και η κυβέρνηση της χώρας και -από την άλλη- να σταλεί ένα ισχυρό μήνυμα στήριξης και αλληλεγγύης προς όλους όσοι αγωνίζονταν, υπό ιδιαίτερα δύσκολες συνθήκες, στην Ελλάδα. Για τους Έλληνες που βρίσκονταν στην Ιταλία και σε άλλες χώρες ήταν σαφές, από καιρό, ότι το δικτατορικό καθεστώς μπορούσε να πέσει μόνο χάρη στη δράση των ίδιων των Ελλήνων. Το Πολυτεχνείο, λοιπόν, προσέλαβε τη σημασία μιας πραγματικής δυνατότητας να μπορέσει να επιστρέψει η Ελλάδα, στο δρόμο της Δημοκρατίας και της κοινωνικής δικαιοσύνης. Μια οδός που η χώρα είχε ήδη αρχίσει να ακολουθεί κατά τη δεκαετία του εξήντα, και η οποία εγκαταλείφθηκε με το πραξικόπημα του 1967».
Από εκείνη τη στιγμή, η χούντα δεν μπόρεσε να τύχει υπεράσπισης ούτε από εκείνους οι οποίοι, στο εξωτερικό, είχαν φανεί « ύποπτα αφηρημένοι», σε σχέση με τα την τραγική αφαίρεση της ελευθερίας λόγου και την κατάλυση της Δημοκρατίας, η οποία είχε επιβληθεί από το 1967?
«Όντως, συμφωνώ. Το ότι πνίγηκε στο αίμα, με πρωτοφανή βαρβαρότητα και θυμό, η πηγαία κινητοποίηση χιλιάδων φοιτητών που ζητούσαν ελευθερία και σεβασμό των πολιτικών και κοινωνικών δικαιωμάτων, με την αυθεντική υποστήριξη σημαντικού μέρους των Αθηναίων, ώθησε τη χούντα του Παπαδόπουλου στο να δείξει το πραγματικό, κτηνώδες πρόσωπό της. Αυτό συνέβη τη στιγμή, ακριβώς, κατά την οποία ήταν σε εξέλιξη μια προσπάθεια- με έξωθεν πίεση- μιας δήθεν, τεχνητής «φιλελευθεροποίησης» του καθεστώτος. Μια προσπάθεια η οποία, βέβαια, απέτυχε αμέσως, ανοίγοντας τον δρόμο στην περίοδο, στο καθεστώς του Ιωαννίδη- του επικεφαλής της στρατιωτικής αστυνομίας, τραγικά γνωστής για τα βασανιστήριά της- o oποίος αφαίρεσε την εξουσία από τον Παπαδόπουλο, μέχρι την οριστική πτώση της δικτατορίας, τον Ιούλιο του 1974»
Πριν λίγες ημέρες, μιλήσατε σε φοιτητές, σε πανεπιστήμιο του Σάσσαρι της Σαρδηνίας, για τις μορφές του Αλέκου Παναγούλη και της Οριάνα Φαλάτσι. Μετά από τέσσερις δεκαετίες, διαπιστώνετε ότι υπάρχει ακόμη ενδιαφέρον σε ό,τι αφορά το ιστορικό φαινόμενο της ελληνικής αντίστασης στην δικτατορία;
«Η ερώτηση δεν είναι εύκολο να απαντηθεί, από τη στιγμή που η Ελλάδα έζησε μια μακρά περίοδο οικονομικής, πολιτικής και κοινωνικής κρίσης, κατά την οποία- για λόγους που δεν είναι δύσκολο κανείς να καταλάβει- μπορούν να υπερισχύσουν η αγανάκτηση και η έλλειψη λογικής. Το επικίνδυνο και καταστρεπτικό φαινόμενο της Χρυσής Αυγής, με την προσπάθειά της να αποκαταστήσει πρόσωπα και πολιτικές της χούντας των συνταγματαρχών, δυστυχώς, το αποδεικνύει. Xωρίς να πέσουμε, όμως, στην παγίδα της γενίκευσης ή της εύκολης μυθοποίησης, νομίζω ότι στην ελληνική κουλτούρα και στον τρόπο του σκέπτεσθαι, είναι ισχυρή η αξία της «αντίστασης» κατά των αδικιών, κατά της καταστρατήγησης της Δημοκρατίας και των αυθαιρεσιών. Το δημοψήφισμα της 5ης Ιουλίου του 2015, όταν όλα τα μεγάλα διεθνή και ελληνικά μέσα ενημέρωσης είχαν ενορχηστρώσει μια πραγματική εκστρατεία ψυχολογικής τρομοκρατίας υπέρ του «ναι», και το ότι σχεδόν τα δυο τρίτα των πολιτών ψήφισε κατά της έγκρισης του σχεδίου των πιστωτών, είναι η καλύτερη δυνατή απόδειξη του πνεύματος αντίστασης για το οποίο μιλάμε. Είναι το ίδιο πνεύμα που εκπροσώπησαν, με εξαιρετικό τρόπο, στα χρόνια της δικτατορίας, ο Αλέκος Παναγούλης και πολλοί άλλοι οι οποίοι έμειναν ανώνυμοι. Σε ό,τι αφορά την Ιταλία, εκείνα τα χρόνια και εκείνα τα πρόσωπα, όπως ο Παναγούλης - χάρη, ακριβώς, και στην Οριάνα Φαλάτσι- είναι αρκετά γνωστά, αλλά σε επιστημονικό, ακαδημαϊκό επίπεδο, υπάρχει ένα εμφανέστατο κενό. Πρέπει να πω, όμως, ότι οι φοιτητές που παρακολουθούν τα μαθήματά μου, στο τμήμα πολιτικών επιστημών του πανεπιστημίου Roma Tre, δείχνουν μεγάλη προσοχή και ενδιαφέρον, με βούληση να εμβαθύνουν σε πολλές πτυχές και φαινόμενα των ιστορικών αυτών γεγονότων».
Ο πατέρας σας, Γιώργος Ραφτόπουλος, ήταν αντιστασιακός κατά της χούντας. Από την Ιταλία πολέμησε τους συνταγματάρχες. Ποιες αξίες σας μετέδωσε το ότι αγωνίσθηκε σε πρώτο πρόσωπο; Αποφασίσατε και για τον λόγο αυτό να μελετήσετε τόσο σε βάθος την μαύρη αυτή επταετία;
«Οι πιο πειστικές αξίες, με μεγαλύτερη διάρκεια, πιστεύω πως είναι εκείνες που μεταδίδονται με απτά παραδείγματα και πράξεις, πριν ακόμη από τα λόγια. Ο πατέρας μου δεν μου μίλησε ποτέ για την στράτευσή του αυτή, διότι θεωρώ πως πίστευε, απλώς ότι, τασσόμενος κατά της χούντας, είχε κάνει την πιο φυσική επιλογή. Πίστευε ότι είχε κάνει το χρέος του. Το θάρρος να υπερασπίζεται κανείς τις ιδέες του και να αναλαμβάνει τις ευθύνες του, κάτι που μια τέτοια επιλογή συνεπάγεται, είναι οι αξίες που μας κληροδότησε, τόσο σε εμένα όσο και στον αδελφό μου. Το όνομά μου, δε, Ρήγας, είναι πραγματικός φόρος τιμής στους φοιτητές των λυκείων και των πανεπιστημίων, στους «ρηγάδες» οι οποίοι αγωνίσθηκαν και υπέστησαν την σκληρή καταστολή του δικτατορικού καθεστώτος.
Το ότι μελέτησα τα χρόνια εκείνα από ιστορικής πλευράς, εξαρτήθηκε πρώτα απ? όλα από την περιέργεια και από την βούληση να ανακαλύψω ένα μέρος της προσωπικής μου, αλλά και συλλογικής μας ιστορίας. Συνεχίζω την μελέτη μου κι αυτό μου προσφέρει και πάλι την ευκαιρία να μπορώ να γνωρίσω πολλούς εξαιρετικούς ανθρώπους στην Ελλάδα και να μάθω τόσα πολλά από την δράση και την σκέψη τους. Σε ανθρώπινο, όσο και σε ιστορικό επίπεδο»
Στρέφοντας, μετά από τόσα χρόνια, το βλέμμα στην εξέγερση του Πολυτεχνείου, θεωρείτε ότι ήταν ένα σημαντικότατο γεγονός- αλλά συνδεδεμένο μόνο με τη σκληρή πραγματικότητα της περιόδου εκείνης- ή ότι η συμβολική του δύναμη, ως παράδειγμα και σημείο αναφοράς, δεν έχει εξαντληθεί;
«Ακριβώς λόγω του ότι ήταν ένας αγώνας για την επανακαθιέρωση παγκόσμιων αξιών, όπως εκείνων της Δημοκρατίας και της Ελευθερίας, η εξέγερση αυτή είναι ιστορικό γεγονός που δεν μπορεί να χάσει την παραδειγματική του ισχύ. Για όποιον πιστεύει στις αξίες αυτές, το Πολυτεχνείο, μαζί με πολλά άλλα ιστορικά γεγονότα- όπως η αντίσταση κατά της ναζιφασιστικής κατοχής- είναι παραδείγματα με δύναμη που δεν πρόκειται να εξαντληθεί. Το θάρρος και ο αυθορμητισμός που έδειξαν οι φοιτητές μέσα στο Πολυτεχνείο, παρά το ότι εγκαταλείφθηκαν από όλα τα κόμματα στα τανκς και στους ελεύθερους σκοπευτές της χούντας, αντιπροσωπεύουν και σήμερα βασικά σημεία αναφοράς, για πολλούς Έλληνες νέους, όπως μπόρεσα να διαπιστώσω προσωπικά με τις έρευνές μου στην Ελλάδα».
