“(...) Στα λίγα λεπτά που έχω στη διάθεσή μου, θα καταθέσω ορισμένες σκέψεις, ορισμένα σημεία για τα ζητήματα που αναδεικνύονται μέσα από τη θεματολογία, αλλά και την εξαιρετική σύνθεση των ομιλητών της σημερινής διαδικασίας. Ήδη από τον τίτλο της ημερίδας, διαφαίνεται μια μεθοδολογική - αλλά και πολιτική θεωρώ - προσέγγιση που νομίζω είναι απολύτως ορθή και την μοιραζόμαστε.
Η “κρίση” που βιώνουμε έντονα εδώ και κάποια χρόνια στη χώρα μας και σε άλλες χώρες του ευρωπαϊκού “νότου”, δεν είναι μόνο οικονομική: είναι επίσης ανθρωπιστική και κοινωνική, με την έννοια ότι πλήττει δυσανάλογα ευάλωτες ομάδες πληθυσμού και έχει σημαντικές επιπτώσεις στις ζωές των ανθρώπων. Μια αμιγώς “μακροοικονομική” θεώρηση της κρίσης που συχνά υιοθετείται στον κυρίαρχο λόγο, συσκοτίζει τις δραματικές εκφάνσεις της ύφεσης στην καθημερινότητα των κοινωνιών.
Και επίσης, στον τίτλο της ημερίδας ξεχωρίζει η επιλογή να συνδεθεί η κρίση με την πόλη, με τον αστικό χώρο. Η πόλη - και ιδιαίτερα η Αθήνα ως το μεγαλύτερο αστικό κέντρο της χώρας- αποτελεί το πεδίο που η κρίση εμφανίζεται και αφήνει τα σημάδια της. Η υποβάθμιση του δημόσιου χώρου ως αποτέλεσμα της υποχρηματοδότησης της τοπικής αυτοδιοίκησης, η κατάρρευση πολλών κοινωνικών υποδομών για τις ευάλωτες ομάδες, η υποχώρηση της μικρομεσαίας επιχειρηματικότητας που έδινε ζωντάνια στην πόλη είναι παρεπόμενα της κρίσης που αφήνουν τα σημάδια τους στον αστικό ιστό. Σε αυτά, προστίθεται και η σημερινή προσφυγική και μεταναστευτική κρίση που επιβαρύνει περισσότερο την καθημερινότητα στην πόλη.
Προφανώς - και παρά τις πληγές που αφήνει η κρίση στο σώμα της πόλης- δεν θα πρέπει να προσχωρήσουμε σε μια απεικόνιση της πόλης μας ως μια δυστοπία όπως συμβαίνει συχνά στο δημοσιογραφικό κυρίως λόγο που τείνει αναφέρεται στο κέντρο της πόλης σαν έναν χώρο ανομίας, και στις γειτονιές ως “γκέτο”: παρά τα προβλήματα, η Αθήνα αντέχει, λόγω της ιστορικά περιεκτικής της δομής, αλλά και επειδή στη διάρκεια της κρίσης έχουν ξεπηδήσει νέες πρωτοβουλίες κοινωνικής αλληλεγγύης που στήριξαν - υλικά και ηθικά- μεγάλα κομμάτια του πληθυσμού.
Η αντιμετώπιση της οικονομικής, κοινωνικής και χωρικής κρίσης στην Αθήνα προϋποθέτει την πολύπλευρη κινητοποίηση μιας πλειάδας φορέων και δρώντων: η πολυμορφία και συνθετότητα των προβλημάτων του κοινωνικού αποκλεισμού αλλά και η εγγενής πολύπλοκότητα των σημερινών κοινωνιών, επιτάσσει τη διαμόρφωση πολυεπί-πεδων πολιτικών. Πολιτικών που - για να είναι βιώσιμες και αποτελεσματικές - θα πρέπει να συνδιαμορφώνονται και να εμπλέκουν όλα τα επίπεδα της διοίκησης - τους δήμους, τις περιφέρειες, το κεντρικό κράτος- αλλά και τους φορείς της κοινωνίας των πολιτών: οργανώσεις βάσης πολιτών, επαγγελτικά επιμελητήρια και ενώσεις, επιστήμονες και ειδικούς. Η “από τα πάνω” πολιτική δράση δεν είναι επαρκής – ιδιαίτερα όσον αφορά την κοινωνικές και χωρικές πολιτικές- και αυτό αναγνωρίζεται πλέον από όλους τους διαμορ-φωτές πολιτικής και αποτυπώνεται στα κείμενα προγραμματισμού των αναπτυξιακών πολιτικών.
Στην Ελλάδα δεν έχουμε μεγάλη εμπειρία σε μοντέλα πολυεπίπεδης και συντονισμένης δράσης των φορέων της πολιτείας και της κοινωνίας και το έχουμε πληρώσει ακριβά. Ωστόσο, θεωρούμε πως πλέον είναι ο καιρός να τολμήσουμε και να πειραματιστούμε σε αυτή την σύγχρονη κατεύθυνση για τη διοίκηση. Από την πλευρά μας στην Περιφέρεια Αττικής προσπαθούμε να εμπεδώσουμε νέα μοντέλα συνεργατικής άσκησης πολιτικής, μαζί με την πρωτοβάθμια αυτοδιοίκηση, το κεντρικό κράτος και τους ανεξάρτητους κοινωνικούς
φορείς, τους πολίτες.
Βρισκόμαστε σήμερα σε μια συγκυρία που για την αντιμετώπιση της οικονομικής και ανθρωπιστικής κρίσης στην πόλη δεν επαρκούν τα παλιά εργαλεία πολιτικής. Η χώρα μας - για μια σειρά από ιστορικούς λόγους - δεν έχει παράδοση στη διαμόρφωση ολοκληρωμένων κοινωνικών και χωρικών πολιτικών. από τη μια στις κοινωνικές πολιτικές έχει επικρατήσει μια επιδοματική λογική που δεν ενδυναμώνει τα υποκείμενα, και από την άλλη στις αστικές παρεμβάσεις είχαμε μια λογική αποσπασματικών έργων που δεν παράγουν ουσιαστικά αναπτυξιακά αποτελέσματα για την πόλη.
Χρειαζόμαστε λοιπόν νέα εργαλεία πολιτικής που θα πρέπει να βασιστούν στην επιστημονική γνώση που υπάρχει και αναπτύσσεται, αλλά και στις καλύτερες εμπειρίες άλλων χωρών και άλλων πόλεων. Νέες ιδέες και πρακτικές που αφορούν λόγου χάρη, τον εθελοντισμό και την αλληλεγγύη, την συνεργατική και συνεταιριστική οικονομία, μοντέλα συμμετοχικότητας κλπ μπορούν να μας βοηθήσουν εδώ. Και με αυτή την έννοια, η σημερινή διαδικασία θεωρώ ότι συμβάλλει ακριβώς στο να διερευνήσουμε νέα υποδείγματα αστικών πολιτικών, που θα απαντούν στις ιδιαίτερες αναγκαιότητες της συγκυρίας.
