Γκάφες
Οι γκάφες εντυπωσιασμού ξεκίνησαν με την ενοποίηση του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου με το Μετσόβειο Πολυτεχνείο. Υπερέργο, που ναυάγησε πάνω στην από αιώνων γνωστή βούληση της δωρήτριας Ελένης Τοσίτσα, προστατευμένη άλλωστε συνταγματικά. Το ανήγγειλε φορτσάτος ο πρωθυπουργός, δασκαλεμένος ίσως από υπερδραστήριους συμβούλους πολιτισμού και χρυσοπληρωμένους επικοινωνιολόγους, και λίγες μέρες αργότερα απεσύρθη άδοξα.
Η επόμενη γκάφα, διεθνούς εμβέλειας αυτή, ήταν ο δανεισμός των κλεμμένων γλυπτών του Παρθενώνα. Πάλι ο ίδιος ο κ. Μητσοτάκης, δασκαλεμένος από τους ίδιους φωτστήρες, διετύπωσε σε συνέντευξή του το φαεινό αίτημα προς το Βρετανικό Μουσείο· κι αυτό απάντησε, επικυρώνοντας την «ιδιοκτησία» του και διασύροντας τον Έλληνα πρωθυπουργό. Στο χάχανο που σηκώθηκε απάντησε εμβαλωματικά η υπουργός Πολιτισμού ισχυριζόμενη μέσες-άκρες ότι αν μας τα δανείσουν σαν δικά τους, ενώ εμείς λέμε ότι είναι δικά μας, όταν έλθουν θα γίνουν λίγο πιο δικά μας και λίγο λιγότερο δικά τους…
Εγκλημα στο μετρό Θεσσαλονίκης
Η τρίτη ενέργεια δεν είναι γκάφα. Είναι εν δυνάμει έγκλημα. Εις βάρος της Θεσσαλονίκης, της Ελλάδας και της ιστορίας. Και πάλι κάποιοι, οι ίδιοι που βούλιαξαν επί χρόνια το μετρό και εξακόντισαν το κόστος στα ύψη, έπεισαν τον πρωθυπουργό να διαπράξει το ατόπημα από το βήμα της ΔΕΘ, μέσα στην πόλη, αφού πρώτα είχαν προλειάνει το έδαφος. Οι συνήθεις ύποπτοι επιχειρούν να ανατρέψουν τις εγκεκριμένες εργασίες επιτόπιας διατήρησης των μοναδικών αρχαιολογικών ευρημάτων στο σταθμό Βενιζέλου στο μετρό Θεσσαλονίκης. Ξαναγυρνούν το έργο του μετρό πέντε χρόνια πίσω και σχεδιάζουν να το φορτώσουν με επιπλέον δυόμισι χρόνια καθυστερήσεων.
Μα γιατί είναι τόσο σημαντικά αυτά ευρήματα; Διότι δείχνουν την ιστορία της Θεσσαλονίκης, συνεχή και αδιάλειπτη από τον 4ο αιώνα έως σήμερα. Σε αυτό το σταυροδρόμι, διαβάζεις ιστορία δεκαοκτώ αιώνων. Πρόκειται για τα ολοζώντανα απομεινάρια των καταστημάτων και εργαστηρίων μεταλλουργίας και αργυροχρυσοχοίας, της ύστερης αρχαιότητας και του Βυζαντίου, επί του περίφημου δρόμου Decumanus Maximus, που συνέδεε την Ανατολή με τη Δύση, της Μέσης Οδού των Βυζαντινών, και του καθέτου του (Cardo).
Είδα αυτό σταυροδρόμι και ένιωσα την αύρα της ιστορίας, τον Ιούνιο του 2015, όταν σαν υπουργός Πολιτισμού έκανα αυτοψία στο ανασκαφικό πεδίο, στοιχειωμένο από συμφέροντα και μικροψυχία. Την αυτοψία αυτή δεν την έκανε το Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο, το 2013, όταν αποφάσισε ομοφώνως για απομάκρυνση των αρχαιοτήτων και την εναπόθέσή τους στο στρατόπεδο Μελά. Με την αυτοψία και με τη βοήθεια του τότε δημάρχου, του πεισματάρη Γιάννη Μπουτάρη, με τη βοήθεια των αρχαιολόγων, της Μαρίας Βλαζάκη, τότε γεν. γραμματέως του υπουργείου, της Τζένης Βελένη, τότε διευθύντριας του Αρχαιολογικού Μουσείου Θεσσαλονίκης, του αρχιτέκτονα και αρχαιολόγου Γ. Βελένη, καθηγητή στο ΑΠΘ, του εφόρου αρχαιοτήτων Σταμ. Χονδρογιάννη, ευθύς αντελήφθην τη σημασία αυτού του ευρήματος για την πόλη: με πυρήνα αυτά τα ευρήματα, συγκροτείται μια Αρχαιολογική Πλάζα, ένα εμβληματικό σύνολο μνημείων και αρχαιοτήτων που θα συμπεριλαμβάνει την αγορά Μπεζεστένι, το παλαιό οθωμανικό τέμενος Αλκαζάρ, μία υπόγεια διάβαση κάτω από την Εγνατία, που θα περνάει πάνω από τα ευρήματα του Decumanus Maximus και θα συνδέεται με την Παναγία Χαλκαίων και ευρύτερα με τη Ρωμαϊκή Αγορά και το Διοικητήριο. Ολη η ιστορία της Θεσσαλονίκης!
Αμέσως ανέπεμψα την υπόθεση στο Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο, για να επανεξετασθεί η επιτόπου διατήρηση των αρχαιοτήτων και η ανάδειξή τους, και να αποτραπεί η αποκόλληση και ανύψωση, μέ άγνωστη κατάληξη όπως είχε φανεί στον διπλανό σταθμό Αγίας Σοφίας. Ακολούθησαν συσκέψεις με τον Δήμαρχο και τον Υπουργό Μεταφορών, και σε διαδοχικές συνεδριάσεις το ΚΑΣ, ομοφώνως, αποφάσισε τη διατήρηση κατά χώρα, των μνημείων, και ακολούθως ενέκρινε την μελέτη εφαρμογής. Το 2015-2017 αυτά.
Από τη Ρώμη στην Ακρόπολη του Πικιώνη
Το 2019 το έργο διατήρησης των μνημείων και ταυτόχρονης ολοκλήρωσης του λειτουργικού σταθμού στη Βενιζέλου, έχει προχωρήσει πολύ. Σε περίπου ένα χρόνο θα ολοκληρωθεί το μετρό, βάσει του προγραμματισμού. Γιατί λοιπόν ο Κυριάκος Μητσοτάκης έρχεται να ανατρέψει τον σχεδιασμό; Γιατί να στοιχειώσει πάλι το έργο και να εκτοξευθεί ο προϋπολογισμός;
Για να απαντηθούν αυτά τα ερωτήματα, πρέπει να θέσουμε άλλα ερωτήματα: Ποιοι τον συμβουλεύουν και τον καθοδηγούν, ποιο επιτελικό κέντρο και με ποιους σκοπούς; Οι ίδιοι που του έβαλαν ιδέες για την ενοποίηση Μουσείου-Πολυτεχνείου και για τον δανεισμό των γλυπτών του Παρθενώνα; Οι ίδιοι που εισηγούνται την άλωση των αιγιαλών και παραλιών; Μα ο πρωθυπουργός θα πρέπει να δει ότι όλες αυτές οι εξαγγελίες όχι μόνο πέφτουν στο κενό, ως ανέφικτες, αλλά επιπλέον ανησυχούν ή και εξοργίζουν συντηρητικούς ψηφοφόρους της ΝΔ.
Εν πάση περιπτώσει, για το μετρό Θεσσαλονίκης και για την τύχη των μνημείων, ο πρωθυπουργός ας ζητήσει να μάθει τι έπραξαν αναλόγως οι Ιταλοί στο μετρό της Ρώμης και οι Βούλγαροι στο μετρό της Σόφιας. Πώς οι μεν Ιταλοί πολλαπλασίασαν την συμβολική και πραγματική αξία της Αιώνιας Πόλης και με τους χώρους του μετρό, και πώς οι Βούλγαροι ανέδειξαν ιστορικές ρίζες και έφτιαξαν εθνική φυσιογνωμία με τα πολύτιμα αρχαιολογικά ευρήματα. Ας συγκομίσει την πείρα του μετρό της Αθήνας.
Ας ζητήσει να μάθει πώς ο Κωνσταντίνος Καραμανλής, τη δεκαετία ‘50, εμπιστεύθηκε τον πρωτοπόρο αρχιτεκτόνα Δημήτρη Πικιώνη για τη διαμόρφωση του χώρου πέριξ της Ακρόπολης και του Φιλοπάππου, και όχι εργολάβους. Η Θεσσαλονίκη, η δεύτερη πόλη της ανατολικής ρωμαϊκής αυτοκρατορίας, πολυεθνική κοιτίδα πολιτισμών, ένα θαύμα ιστορικής συνέχειας, δεν έχει ανάγκη να δείξει το πρόσωπό της;
Ας ρωτήσει λοιπόν να μάθει πώς διάφοροι επιφανείς αρχαιολόγοι και ακαδημαϊκοί τη μια ψήφιζαν στο ΚΑΣ κατά της διατήρησης και την άλλη υπέρ της διατηρήσης in situ ― οι ίδιοι άνθρωποι! Και τι θα ψηφίσουν άλλη μια φορά, οι ίδιοι και κάποιοι άλλοι φοβισμένοι; Ας εξετάσει αν είναι συμβατό και δέον ο αρχαιολόγος σύμβουλος της Αττικόν Μετρό να είναι ταυτοχρόνως και μέλος του ΚΑΣ: είναι ο ακαδημαϊκός Μιχ. Τιβέριος, διαπρύσιος κήρυκας της αποκόλλησης των μνημείων.
Ας ρωτήσει ο κ. Μητσοτάκης εντέλει τον Σταν Γκρίνμπεργκ, τον περίφημο Αμερικανό επικοινωνιολόγο του: Ωφελείται πολιτικά από τόσα διαδοχικά ατοπήματα και βιαστικές εξαγγελίες που προσβάλλουν την πολιτιστική κληρονομιά, το περιβάλλον, ακόμη και την ίδια την εμπορική αξία της Θεσσαλονίκης, της Ελλάδας; Για ποια έργα θα τον θυμούνται ως πρωθυπουργό; Για τα καζίνα, την άλωση των αιγιαλών, την αποκόλληση των μνημείων και την καθυστέρηση του μετρό; Ας σκεφτεί, όσο έχει χρόνο.
