Λυπητερή επιστροφή από το Eurogroup

Την εβδομάδα που πέρασε, με τις αποφάσεις του Eurogroup της Πέμπτης, ορίστηκε, σε πολύ μεγάλο βαθμό, τόσο το περιεχόμενο της οικονομικής πολιτικής το επόμενο διάστημα, όσο και οι πολιτικές εξελίξεις. Είναι η ίδια η κυβέρνηση που είχε συνδέσει τους δύο τομείς, ελπίζοντας σε ευνοϊκή συμφωνία με τους πιστωτές. Όμως, έγινε ακριβώς το αντίθετο. Ενώ σχεδίαζε, αν υποχρεωθεί να πάει σε εκλογές, να μπορεί να στριμώξει τον ΣΥΡΙΖΑ στη βάση της συμφωνίας, τώρα βρίσκεται σε πολιτικό αδιέξοδο.
Είναι χαρακτηριστικά, απ’ αυτή την άποψη, τα σχόλια δύο γερμανικών εφημερίδων αμέσως μετά το Eurogroup, οι οποίες ουσιαστικά εμφανίζουν το Βερολίνο να αφήνει μετέωρο πολιτικά τον Σαμαρά. H Sόddeutsche Zeitung αξιολογώντας το αποτέλεσμα επισημαίνει ότι τα διλήμματα του Βερολίνου αντιμετωπίζουν πολύ συγκρατημένα το ενδεχόμενο να εξασφαλίσουν μεν την πολιτική επιβίωση του Σαμαρά, αλλά με τίμημα τυχόν παράπλευρες απώλειες στη νομισματική ένωση. Αναφέρει επίσης ότι η γερμανική κυβέρνηση πιστεύει πως η Ελλάδα δεν θα μπορέσει του χρόνου να δανειστεί μόνο απ’ τις αγορές. Η Handelsblatt επικρίνει την ανυπομονησία του Αντώνη Σαμαρά να απελευθερωθεί από την τρόικα. Κατανοεί μεν με πολιτικούς όρους τη σπουδή, επισημαίνει, αλλά εσπευσμένη έξοδος ίσως σήμαινε πισωγύρισμα.

Εποπτεία με ουρά

Εντούτοις ο πρωθυπουργός επιχείρησε να εξωραΐσει την κατάσταση. «Η Ελλάδα, πρώτα ο Θεός, βγαίνει οριστικά από την εποχή των μνημονίων», δήλωσε μιλώντας στην Κύπρο, «αλλά θα παραμείνουμε», έσπευσε να τονίσει, «πέρα και πάνω από οτιδήποτε σχέσεις με οποιουσδήποτε δανειστές, όταν αυτές τελειώσουν, εγώ θα επιμείνω, σε ένα δρόμο που λέγεται σταθερότητα, σοβαρότητα, μεταρρυθμίσεις, για το καλό του μεγάλου αγαθού που λέγεται ανάπτυξη».
Μετά τις ανακοινώσεις από το Eurogroup δεν υπήρχε κανένας που να διαφωνεί ότι η ηγεσία της ΕΕ επέλεξε την πλέον δυσμενή εκδοχή συμφωνίας. Όπως σημειώνει το Bloomberg, η Ευρωζώνη στην ουσία έδειξε στην Ελλάδα ότι πρέπει να παραμείνει υπό στενό οικονομικό έλεγχο προτού βγει από το πρόγραμμα διάσωσης. Η προληπτική γραμμή που αποφασίστηκε, είναι αυτή μιας ενισχυμένης εποπτείας μετά τη λήξη του μνημονίου στο τέλος του χρόνου.
Μάλιστα, η απόφαση έχει και ουρά, καθώς θέτει ως προϋπόθεση η αξιολόγηση που ήδη γίνεται να κλείσει θετικά. «Θετικά», όμως, σημαίνει ότι η ελληνική κυβέρνηση θα πρέπει να υλοποιήσει μέτρα που έχουν τεράστιο πολιτικό κόστος, την ώρα που άγχεται για να συγκεντρώσει τους εκατόν ογδόντα βουλευτές για να εκλεγεί πρόεδρος και να αποφύγει τις εκλογές, στις οποίες θα υποστεί βέβαιη ήττα.

«Θέλουμε το ΔΝΤ»

Όσο για τον ρόλο του ΔΝΤ, που η κυβέρνηση στοιχημάτιζε στην εξαφάνισή του για να το πιστωθεί πολιτικά, θα έχει ενεργό ρόλο, που δεν έχει καθορισθεί ακόμη. Η διατύπωση, ωστόσο, του κ. Ντάισελμπλουμ δεν αφήνει αμφιβολία ότι θα είναι ουσιαστικός, γιατί, όπως είπε, «η συμμετοχή του ΔΝΤ ενισχύει την αξιοπιστία του όλου εγχειρήματος». Αψευδής μάρτυρας για το κομφούζιο που επικράτησε, ήταν η δήλωση αξιωματούχου της κυβέρνησης που άφησε ανοιχτό ακόμα και το ενδεχόμενο το ΔΝΤ να παίξει το ρόλο του χρηματοδότη. Εξάλλου και ο ίδιος ο κ. Χαρδούβελης σημείωνε στο Reuters: «Θέλουμε το ΔΝΤ να έχει ανάμειξη, με την έννοια να εμπνέει εμπιστοσύνη στις αγορές ότι μας ελέγχουν λίγο. Η ακριβής σχέση με το ΔΝΤ είναι κάτι που συζητείται. Θα θέλαμε η ΕΕ να έχει το πάνω χέρι».
Τα σχετικά με το χρέος, πότε θα αρχίσουν διαπραγματεύσεις γι’ αυτό και ποια θα είναι η ελάφρυνση – αν αποφασισθεί – έμειναν απολύτως ασαφή. Πλήθος ήταν, εντωμεταξύ, τα ρεπορτάζ που μιλούσαν για «δεύτερες σκέψεις», δηλαδή ότι οι πιστωτές υιοθετούν αυτό που γράφεται καιρό τώρα από διάφορους αξιωματούχους της ΕΕ, ότι το χρέος είναι βιώσιμο. Οι αποφάσεις του 2012, λένε ήταν σ’ άλλη φάση. Τώρα άλλαξαν τα οικονομικά δεδομένα, η οικονομία πάει καλά.. «Δεν υπάρχει πραγματικός λόγος να τους δώσουμε νέες παραχωρήσεις για τη διάρκεια των δανείων ή τα επιτόκια», δήλωνε αξιωματούχος.

Αναβάλλεται η «ελάφρυνση του χρέους»

Τα ρεπορτάζ («Καθημερινή») αναφέρουν πέντε λόγους που αλλάζουν θέση και είναι ο ένας πιο κυνικός ή υποκριτικός από τον άλλο (βλέπε ανάλυση στο άρθρο του Γιάννη Μηλιού, σε άλλη σελίδα). Ο πιο προκλητικός είναι αυτός που αναφέρει ότι «εάν κάποιος μελετήσει επακριβώς την απόφαση του Eurogroup του Νοεμβρίου του 2012, θα μπορούσε να ισχυριστεί ότι η Ελλάδα δεν έχει εφαρμόσει όλες τις δράσεις που περιλαμβάνονται στο Μνημόνιο. Άρα, δεν υπάρχει νομική βάση για τη λήψη νέων μέτρων ελάφρυνσης τους χρέους».
Η ενισχυμένης εποπτείας προληπτική γραμμή στον ΕSΜ (Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Σταθερότητας) που αποφασίστηκε, είναι η ECCL (Enhanced Conditions Credit Line), στην οποία έχει πρόσβαση η κυβέρνηση με ορισμένους όρους. Ποιοι θα είναι αυτοί; Μερικοί προσδιορίζονται καταστατικά. Προβλέπεται, πχ, υπογραφή Μνημονίου (Memorandum of understanding), που πρέπει να υπογραφεί και από το ESM. Θα είναι ενός έτους με δυνατότητα ανανέωσης δύο εξαμήνων. Ο έλεγχος θα υπάρχει ανεξάρτητα αν χρειασθεί να απαιτηθούν κεφάλαια από την πιστωτική γραμμή ή όχι. Οι έλεγχοι θα γίνονται από ΕΚΤ και Κομισιόν και θα ανακοινώνονται τα ευρήματα στο Συμβούλιο του ESM ανά τρίμηνο. Ως προς το περιεχόμενο του Μνημονίου ο κ. Ντάισελμπλουμ δήλωσε ότι «από τώρα θα ξεκινήσει η συζήτηση για τους όρους αυτής της γραμμής».
Όμως δεν σταματούν τα πράγματα εδώ. Το κλίμα ήταν δυσμενές και για το παρόν. Η τρόικα δεν έχει ακόμη αποφασίσει πότε θα επιστρέψει – γίνεται υπερπροσπάθεια να έλθει αυτή την εβδομάδα – και ευρωπαίος αξιωματούχος δήλωνε ότι θα πρέπει η ελληνική πλευρά να δείξει «μια αρκετά φιλόδοξη και λεπτομερή απόδειξη της προόδου επί των υπολειπόμενων θεμάτων». Τα «υπολειπόμενα» θέματα όμως είναι φωτιά και η κυβέρνηση κάνει μεγάλες προσπάθειες να τα παρακάμψει, τουλάχιστον, και να τα μεταφέρει στη νέα περίοδο. Όμως έτσι, αναφέρουν προειδοποιητικά οι ίδιοι αξιωματούχοι, ενισχύεται η παρουσία του ΔΝΤ, που ως γνωστόν επιθυμεί μεγάλη ομάδα χωρών της ευρωζώνης.



Αντίπαλο δέος, τώρα και στην Ισπανία

Ο δρόμος του ΣΥΡΙΖΑ προς την κυβέρνηση, δεν παραλείπουμε να το λέμε ποτέ στην «Εποχή» είναι δύσβατος, με δυσκολίες που θα του παρεμβάλλουν ως την τελευταία στιγμή. Και παρά την αισιοδοξία μας για τη νίκη, ανησυχούμε πάντα ότι μόνο στην Ελλάδα έχει συγκροτηθεί ένα αντίπαλο δέος που θα συγκρουσθεί, από θέσεις κυβέρνησης, με τη λιτότητα και τις δυνάμεις που την επιβάλλουν σ’ ολόκληρη της ΕΕ. Ο ιστορικός ρόλος του ΣΥΡΙΖΑ είναι αυτός του ανατροπέα, που θα αλλάζει την ατζέντα, θα απειλήσει με τα βέτο του τη «στερεή αλυσίδα» της λιτότητας στις διαπραγματεύσεις με τους πιστωτές. Όμως όλοι αντιλαμβανόμαστε τους κινδύνους που τον συνοδεύουν, αν απομονωθούμε.
Η εμφάνιση του Ποντέμος στην Ισπανία, που μαζί με την Ενωμένη Αριστερά και τη Δημοκρατική Αριστερά Καταλονίας, πλησιάζει στο 30% και διεκδικεί να κυβερνήσει, απειλούν έμπρακτα - και βάσιμα στη συνείδηση της κοινωνίας - να ανατρέψουν τη νεοφιλελεύθερη πολιτική στη χώρα τους. Είναι το νέο, ιστορικό και καθοριστικό στοιχείο στην Ευρώπη σήμερα. Τώρα, σε δυο χώρες υπάρχει αντίπαλο δέος, όχι απλώς ως ενεργό κίνημα, αλλά ως προοπτική κυβέρνησης. Η θέση του ΣΥΡΙΖΑ γίνεται πιο πειστική, πιο εύκολη. Δεν είναι ανάδελφος δύναμη.
Το δεύτερο που ενδεχομένως συμβεί είναι να ακολουθήσουν κι άλλα παραδείγματα. Ήδη, η Ιρλανδοί σύντροφοι με το Σιν Φέιν, το οποίο στις δημοσκοπήσεις υπερβαίνει το 20%, μαζί με άλλες αριστερές δυνάμεις είναι επίσης, εν δυνάμει, αντίπαλο δέος. Οι εξελίξεις αυτές, ιστορικές για τον ρόλο της Αριστεράς στην Ευρώπη, μπορεί να επηρεάσουν και τις διεργασίες στην Αριστερά της Πορτογαλίας, που μπορούσε και σε προγενέστερη φάση, αν κατανοούσαν αυτό που διαμορφώνεται τώρα, να απειλήσει κυβέρνηση και Βρυξέλλες.
Οι εξελίξεις δεν θα σταματήσουν εδώ. Τα αδιέξοδα στην Ευρώπη και η εμμονή στη νεοφιλελεύθερη πολιτική θα ωριμάσουν κι άλλες πρωτοβουλίες. Ελπίζουμε πάντοτε στην Ιταλία, όπου τα παραδείγματα του ΣΥΡΙΖΑ και του Ποντέμος, ενεργοποιούν ξανά τις διάφορες δυνάμεις για ενωτική διέξοδο, καθώς αυτή δεν μπορεί να είναι ο Γκρίλο, ενώ οι δυνάμεις της εργασίας δεν ξέχασαν, όπως έδειξε η πρόσφατη μεγαλειώδης κινητοποίησή τους, ότι σ’ αυτή τη χώρα υπήρχε ένα ισχυρό PCI. Και στο Βέλγιο, είχαμε τη μεγαλειώδη απεργία και διαδήλωση της Πέμπτης. Πρόδρομο στοιχείο, το γεγονός ότι στις τελευταίες εκλογές το Βελγικό Κόμμα Εργασίας (ΡΤΒ) έλαβε 3,72% και, ύστερα από χρόνια, κέρδισε δύο έδρες στην 150μελή Βουλή.

Π. Κ.