to top
  • βρείτε μας στο Twitter
  • βρείτε μας στο Facebook
  • βρείτε μας στο YouTube
  • στείλτε μας email
  • εγγραφείτε στο RSS feed
  • international version

Πόλεμος επιδήμιος

Η καλλιέργεια του συναισθήματος φόβου αποτελούσε πάντα ένα φτηνό και εύκολο επιχείρημα της δεξιάς. Μεταφέρει την οικονομική αβεβαιότητα, την εργασιακή ανασφάλεια και την αγωνία για το μέλλον σε φόβο για την «ανομία» και τη βία, σε άγχος για γνωστούς και άγνωστους κινδύνους, σε πανικό για περιπλανώμενους που παραμονεύουν και απειλούν τους νομοταγείς πολίτες


Το όργιο της κρατικής καταστολής και αστυνομικής βίας στο Κουκάκι,  το Χαλάνδρι, την Νέα Σμύρνη, τα Πανεπιστήμια αποτελούν πρακτική εφαρμογή του «δόγματος» Βορίδη. Ο «διαβασμένος» πολιτικός, που μπέρδεψε τον Μαρξ με τον Μαξ Βέμπερ, δήλωσε ότι κράτος είναι η «νόμιμη άσκηση βίας»,  κάτι γνωστό στους «Μαρξιστές».  Ο ταλαντούχος κ. Μπογδάνος  το επανέλαβε πιο λαϊκά: «Από τότε που υπάρχει η έννοια της φιλελεύθερης δημοκρατίας, ο λαός δίνει το μονοπώλιο της βίας σε ένα κράτος».

Ο φίλος Νίκος Αλιβιζάτος ακολουθεί την ίδια γραμμή στην απαράδεκτη καταγγελία του για την σχέση του Σύριζα με την πολιτική βία. Σε προηγούμενο κείμενο ο κ. Αλιβιζάτος κατηγορούσε την Αριστερά ότι θεωρεί «δικό της» το δικαίωμα του συνέρχεσθαι και είναι ανεξήγητα προσηλωμένη «στις δοκιμασμένες πρακτικές μιας παρωχημένης κινηματικής αντίληψης της πολιτικής». Τώρα την κατηγορεί για σύμπλευση με την πολιτική βία. «Με την ουσιαστική συμπόρευση του ΣΥΡΙΖΑ με τον Κουφοντίνα…Βρισκόμαστε ξανά, όπως το 2008 και το 2011, ενώπιον μιας ακόμη εκδοχής της προνεωτερικής (sic) σύγκρουσης Δεξιάς και Αριστεράς για την ανοχή που θα πρέπει να επιδεικνύεται στην πολιτική βία.»

Δεν χρειάζεται να τονίσουμε ότι στην προνεωτερική περίοδο δεν υπήρχε δεξιά και αριστερά αλλά απόλυτη μοναρχία την οποία η παρούσα κυβέρνηση φαίνεται να νοσταλγεί. Αυτό είναι παραδρομή φαντάζομαι που δείχνει όμως την συστηματική προσπάθεια απαξίωσης των ιδεών. Ο συσχετισμός Σύριζα και βίας αποτελεί ιστορική ανακρίβεια και ηθική απρέπεια. Οι αριστεροί ήταν τα μόνιμα θύματα της κρατικής βίας στα ανώμαλα χρόνια μετά τον εμφύλιο. Ο Συριζα και οι πρόγονοι του ΚΚΕ Εσωτερικού και ο Ρήγας Φεραίος, μέλος του οποίου υπήρξε ο κ. Αλιβιζάτος, δεν είχαν την παραμικρή σχέση με την πολιτική βία μετά την δικτατορία. Γράφει ο κ. Αλιβιζάτος: «Για τον ΣΥΡΙΖΑ, οι τρομοκράτες της 17Ν, όσο και αν αποδοκιμάζεται η δράση τους στα λόγια, εξακολουθούν να θεωρούνται πολιτικοί εγκληματίες, οι οποίοι, ως τέτοιοι, δικαιούνται ευμενή μεταχείριση». Να θυμίσω λοιπόν ότι στην φιλελεύθερη πρακτική του σωφρονισμού, τιμωρία είναι η φυλάκιση όχι ο τρόπος άσκησης της. Η ευμενής ή μη μεταχείριση του φυλακισμένου αποφασίζεται στο φιλελεύθερο ποινικό σύστημα από την συμπεριφορά και όχι από τις ιδέες του κατάδικου.

Νομίζω ότι την καλύτερη απάντηση στην παραποίηση δίνει ο Μαρξ, ο Γκράουτσο των αδελφών Μαρξ, με δύο εξαιρετικά καίριες ατάκες του: «Ποιόν θα πιστέψεις, τα μάτια σου ή αυτά που σου λέω». Παραφράζω την δεύτερη από τη «Σούπα Πάπιας»: «αν ο Σύριζα αποδοκιμάζει την πολιτική βία, αν δεν χρησιμοποιεί βία, αυτό μη σας γελάει, ο Σύριζα είναι εναντίον της πολιτικής βίας.» Ένα πολιτικό κόμμα που αποδοκιμάζει τη βία «στα λόγια» και ουδέποτε χρησιμοποίησε στην πράξη, την αποδοκιμάζει. Τελεία.  Όλα τα άλλα είναι συκοφαντίες.

Ας κωδικοποιήσουμε λοιπόν τις αρχές της δεξιο-φιλελεύθερης πολιτειολογίας: 1. Η κρατική βία είναι πάντα νόμιμη. 2. Το μονοπώλιο της βίας ανήκει στο κράτος.  3. Οι πολίτες είναι υποχρεωμένοι να υπακούουν πλήρως και πάντα του νόμους ανεξάρτητα από το περιεχόμενο τους. 4. Η πολιτική ανυπακοή είναι εγκληματική. Τι ισχύει από όλα αυτά;

Μια  δεξιο-φιλελεύθερη πολιτειολογία

Η αλματώδης αύξηση της κρατικής καταστολής και της αστυνομικής βίας ερμηνεύεται σήμερα από την δεξιά και τους μετανοημένους φιλελεύθερους με συγγενικούς τρόπους. Η συντηρητική εκδοχή υποστηρίζει  ότι  το κράτος είναι θεσμός ισχύος, έχει το μονοπώλιο της βίας και επομένως η αύξηση της καταστολής είναι η απόλυτα δικαιολογημένη απάντηση στην πολιτική ανυπακοή. Για τους δεξιούς προτεραιότητα έχει η κρατική επιβολή όχι ο νόμος. Το κράτος έχει σκοπό να επιβάλλει την τάξη. Αν γίνεται χωρίς νόμιμη  εξουσία δεν χάθηκε και τίποτε. Από την άλλη μεριά η ανυπακοή στον νόμο είναι σε κάθε περίπτωση εγκληματική. Δεν την δικαιολογεί το δικαίωμα πολιτικής έκφρασης.

Η καλλιέργεια του συναισθήματος φόβου αποτελούσε πάντα ένα φτηνό και εύκολο επιχείρημα της δεξιάς.  Μεταφέρει  την οικονομική αβεβαιότητα, την εργασιακή ανασφάλεια και την αγωνία για το μέλλον σε φόβο για την «ανομία» και τη βία, σε άγχος για γνωστούς και άγνωστους κινδύνους, σε πανικό για περιπλανώμενους που παραμονεύουν και απειλούν τους νομοταγείς πολίτες. Είδαμε χαρακτηριστικά αυτής της πολιτικής πρόσφατα με την συνεχή νομοθέτηση μέτρων που αυξάνουν την καταστολή και την επιτήρηση. Λειτουργούν, θα λέγαμε με ένα νεολογισμό, ως «νόμοι προβοκάτορες». Σαν κι αυτόν για τις συναθροίσεις, που τιμάται καθημερινά με την παραβίαση του.

Θα ήταν λάθος επομένως να θεωρήσουμε τους νόμους αυτούς ως απλό σύμπτωμα της γνωστής αγάπης της δεξιάς για την άγρια καταστολή και αστυνόμευση. Η λειτουργία τους είναι κυρίως ιδεολογική. Τα μέτρα καταστολής είναι αιτία αλλά και αποτέλεσμα της συντηρητικής προσπάθειας να ηγεμονεύσει το μυαλό και την καρδιά των πολιτών. Εκμεταλλεύεται την επιθυμία για ασφάλεια που γιγάντωσε η επιδημία και η συνεχής αναφορά στην ατομική ευθύνη. Η αύξηση των εξουσιών και του αριθμού των αστυνομικών, οι συνεχείς τους επιθέσεις σε διαμαρτυρόμενους πολίτες επιδιώκουν να κεφαλοποιήσουν την ανασφάλεια και αγωνία στρέφοντας την κατά της πολιτικής ανυπακοής και της αριστεράς.

Ο Όμηρος στην Ιλιάδα ονομάζει τον εμφύλιο «πόλεμο επιδήμιο»: ἀφρήτωρ ἀθέμιστος ἀνέστιός ἐστιν ἐκεῖνος, ὃς πολέμου ἔραται ἐπιδημίου ὀκρυόεντος. (Νόμον δεν έχει ούτε φυλήν ούτε εστία, εκείνος που τον εμφύλιο πόλεμο, τον άγριο αγαπάει.).

Στη συζήτηση της Βουλής προχτές, ο κ. Μητσοτάκης χρησιμοποίηση ως βασική γραμμή υπεράσπισης της αστυνομικής καταστολής την πανδημία. Η δεξιά επιδημία έκανε την πανδημία ευκαιρία για τη δημιουργία συνθηκών επιδήμιου πολέμου.

Πολιτική ανυπακοή και φιλελευθερισμός

Σε αντίθεση με τους δεξιούς, οι φιλελεύθεροι θεωρούν το κράτος δημιούργημα δικαίου και την άσκηση ισχύος νομικά προσδιορισμένη. Το κράτος είναι ένα πλέγμα θεσμών, κανόνων και περιορισμών. Όλες οι αρμοδιότητες του, όπως και η κρατική βία, (πρέπει να) συμμορφώνονται με τους κανόνες δικαίου. Όσα περισσότερα δικαιώματα έχουν οι άνθρωποι, τόσο λιγότερη εξουσία υπάρχει, όσο πιο σύννομη είναι η εξουσία τόσο πιο εκπολιτισμένη και νομιμοποιημένη η λειτουργία της. Οι νόμοι έχουν πλήρη νομιμοποίηση και το κράτος έχει απόλυτη υποχρέωση συμμόρφωσης.

Αλλά στην αντιμετώπιση του αιτήματος του Κουφοντίνα για μεταφορά στον Κορυδαλλό, ο φιλελευθερισμός ξεχνιέται: για τον κ. Αλιβιζάτο, ο νόμος για την τόπο άσκησης της φυλάκισης, που πέρασε η κυβέρνηση, δεν ισχύει γιατί υπήρξε «απρόσεκτη διατύπωση του» και «επιπολαιότητα μιας γενικής γραμματέως». Αλλά αυτή είναι ακριβώς η βασική προστατευτική δύναμη του νόμου: να ισχύει απέναντι στο κράτος, σε κάθε περίπτωση, ακόμη και αν έκανε λάθος. Η βασική εφαρμογή του κράτους δικαίου είναι να περιορίζει το κράτος επιτρέποντας στους πολίτες να προβλέπουν με ασφάλεια την αντιμετώπιση τους. Η φιλελεύθερη έκπτωση είναι ακόμη μεγαλύτερη. Η υπεράσπιση του δικαιώματος του Κουφοντίνα, ή οποιουδήποτε, να ασκήσει το δικαίωμα του δεν εξαρτάται από την ιδεολογία του ασκούντος και εφαρμόζεται ανεξάρτητα από το τι πιστεύει.

Από την άλλη πλευρά, η πολιτική ανυπακοή (civil disobedience), η δημοκρατική αντίσταση, οι διαδηλώσεις και οι πορείες αποτελούν αναπόσπαστο μέρος της φιλελεύθερης δημοκρατίας. Για τον κ. Αλιβιζάτο οι πολίτες είναι υποχρεωμένοι να συμμορφώνονται με κάθε νομοθετημένο περιορισμό της ελευθερίας τους. Αυτό δεν οδηγεί στην αυτονομία του πολίτη αλλά στην υποταγή του υπηκόου. Ο Σύριζα κατηγορείται ότι αντιμετώπισε τους διαδηλωτές ευνοϊκά στη λογική «παιδιά είναι, δεν βαριέσαι». Όλοι οι σημαντικοί φιλελεύθεροι συνταγματολόγοι και φιλόσοφοι υποστήριξαν την πολιτική ανυπακοή των «παιδιών», που περιλαμβάνει την παραβίαση των νόμων για την δημόσια τάξη: ο John Rawls, o Ronald Dworkin, ο Frank Michelman, ακόμη και το Αμερικανικό Ανώτατο Δικαστήριο. Έχω συγκεντρώσει τη φιλελεύθερη και ριζοσπαστική φιλοσοφική, νομική και ηθική θεωρία της αντίστασης στο βιβλίο «Philosophy and Resistance in the Crisis» (Polity, 2014) και την παρουσίασα σε σειρά δέκα άρθρων στο TVXS . Τα κάναμε κι εμείς όταν είμαστε παιδιά. Σήμερα που μεγαλώσαμε έχουμε ακόμη μεγαλύτερη υποχρέωση να υπερασπίζουμε τα «παιδιά», όχι την βία, την ζωντανή και ανήσυχη δημοκρατία, όχι τις κοινοτυπίες των υπάκουων υπήκοων.

Η άποψη ότι είμαστε υποχρεωμένοι να υπακούσουμε όλους τους νόμους επειδή είναι τυπικά έγκυροι αποτελεί παραποίηση του φιλελευθερισμού. Την υποστηρίζουν κυβερνήσεις που μεταφράζουν τις ιδεολογικές τους προτιμήσεις σε νόμους χωρίς να παίρνουν υπ᾽ όψη την πολιτική και κοινωνική αντιπολίτευση. Αλλά τότε η πλειοψηφία γίνεται «εκλεγμένη δικτατορία» (elected dictatorship – ένας όρος που είχε περιγράψει την κυβέρνηση Θάτσερ). Χρησιμοποιεί την κοινοβουλευτική της δύναμη για να καταπατά δικαιώματα και ελευθερίες και νομοτελειακά οδηγεί σε αντιστάσεις. Είναι μια άποψη που γελοιοποίησε η Χανα Αρεντ στο περίφημο δοκίμιο της «Η Κοινοτυπία του Κακού» για τη δίκη του Αϊχμαν. Ειρωνευόμενη την αμυντική του γραμμή ότι εφάρμοζε τους νόμους του κράτους γράφει ότι αποτελεί μια εκδοχή της Καντιανής κατηγορικής προσταγής, σύμφωνα με την οποία «πρέπει να δρας ως εάν ο κανόνας που ακολουθούν οι πράξεις σου είναι ίδιος με αυτόν του νομοθέτη…

Θα ήταν ο τέλειος νόμος για το νοικοκυριό του ανθρωπάκου». Αυτόν τον «ανθρωπάκο» προσπαθεί να κινητοποιήσει η κυβέρνηση. Χρησιμοποιεί την ανασφάλεια, το φόβο, τον πανικό ως πολιτικά συναισθήματα για να επιβάλλει την ιδεολογική της ηγεμονία. Μπορούμε να ερμηνεύσουμε την πρόσφατη επίταση της κρατικής βίας ως μια «οιονεί κατάσταση εξαίρεσης» που συμπορεύεται με τους περιορισμούς της πανδημίας και αποσκοπεί στην ιδεολογική τρομοκρατία ορισμένων και την ιδεολογική ηγεμονία των πολλών. Στόχος είναι τα σώματα των ανυπάκουων και τα μυαλά των νοικοκύρηδων. Για να το πετύχει δεν αρκούν οι παραληρηματικές ιδέες των δεξιών τις οποίες καταδικάζει η πλειοψηφία των πολιτών από το φιλελεύθερο κέντρο ως την ριζοσπαστική αριστερά. Χρειάζεται η βοήθεια των «οργανικών διανοούμενων» που δίνουν ιδεολογικό κάλυμμα στην δεξιά καταστολή.

O κ. Μητσοτάκης τελείωσε την ομιλία του με αναφορά στον Λεβιάθαν του Χομπς. Ήταν μια ακόμη ατυχής στιγμή των λογογράφων του, που όσες φορές αναφέρονται στους μεγάλους πολιτικούς φιλόσοφους (Ρουσώ, Μοντεσκιέ, Λοκ) δείχνουν την άγνοια τους. Προχτές με την φροϋδική αναφορά στον Λεβιάθαν, ο πρωθυπουργός έδειξε την -ασυνείδητη; - επιθυμία του να μιμηθεί το παντοδύναμο κράτος του Χομπς που σαν «Θνητός Θεός» επιβάλλει την απόλυτη θέληση του και δεν επιτρέπει την παραμικρή αντίρρηση. Εδώ βρίσκεται η βαθιά πίστη του φιλελεύθερου: υπακοή στο κράτος ή άγρια καταστολή. Ο Μητσοτακικός Λεβιάθαν είναι η Ελληνική εκδοχή της «ανελεύθερης δημοκρατίας».

tags: άρθρα

2024 © left.gr | στείλτε μας νεα, σχόλια ή παρατηρήσεις στο [email protected]
§ Όροι χρήσης για αναδημοσιεύσεις Αναφορά Δημιουργού-Μη Εμπορική Χρήση 3.0 Μη εισαγόμενο (CC BY-NC 3.0)