Κάνοντας συνεχείς και ευθείες συσχετίσεις με το Κίνημα στην Ελλάδα, ο Βρετανός Πολ Μέισον, συντάκτης του Channel 4 News, πρώην οικονομικός συντάκτης του BBC που πέρασε ολόκληρη την περασμένη εβδομάδα στη Σκωτία, μας μίλησε για το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος. Ο συγγραφέας του βιβλίου "Ο κόσμος σε εξέγερση", που κυκλοφορεί στην Ελλάδα από τις εκδόσεις Δίαυλος, ξεκαθαρίζει πως για τους νέους και τους πιο ευάλωτους το δημοψήφισμα "ήταν μια ευκαιρία να διαδηλώσουν και να αντισταθούν στις κυρίαρχες νεοφιλελεύθερες πολιτικές. Ώς τέτοιο κατάλαβαν το δημοψήφισμα- όχι ως εθνικισμό"
* Παρακολουθώντας τα τεκταινόμενα τις τελευταίες εβδομάδες, στη Σκωτία βρήκα αναλογίες με το σκηνικό που είχε στηθεί στις εθνικές εκλογές στη χώρα μας το 2012, όταν όλο το κατεστημένο τρομοκρατούσε τον κόσμο πως θα έρθει η συντέλεια αν ψήφιζε ΣΥΡΙΖΑ. Βρισκόσασταν στην Αθήνα εκείνη την περίοδο, παρατηρείτε το ίδιο;
Η καμπάνια υπέρ της Ανεξαρτησίας είχε κολλήσει στο 35% μέχρι τις δύο τελευταίες εβδομάδες. Όμως δύο παράγοντες ανέβασαν το "Ναι" στο 40%, τρομοκρατώντας το βρετανικό κατεστημένο. Πρώτον, η αποτελεσματική καμπάνια από τους ριζοσπάστες, τους πράσινους και τους αριστερούς που έτρεχαν τη Radical Independence Campaign με στόχο να κινητοποιήσουν τους περιθωριοποιημένους της Σκωτίας.
Δεύτερον, το ότι οι 16χρονοι και οι 17χρονοι είχαν δικαίωμα ψήφου. Συζητούσαν το δημοψήφισμα για μήνες στο σχολείο, αλλά τις σημαντικές εβδομάδες τα σχολεία ήταν κλειστά. Όταν επέστρεψαν στις τάξεις, μια εβδομάδα πριν την κάλπη, οι έφηβοι επέλεξαν τη ριζοσπαστική οδό: 71% των εφήβων ψήφισαν "Ναι".
Αλλά όσο η καμπάνια του "Ναι" κέρδιζε έδαφος, η ελίτ του Λονδίνου πανικοβαλλόταν. Η καμπάνια τους ήταν μάλλον ανάρμοστη. Βασίστηκε στο σοσιαλδημοκρατικό κόμμα που ανέλαβε να πουλήσει μια νεοφιλελεύθερη δεξιά κυβέρνηση. Η διαφημιστική Saatchi & Saatchi τους είπε ότι μόνο ένα πράγμα θα είχε αποτέλεσμα: "επιχείρηση Τρόμος". Το έκαναν. Όλες οι σκωτσέζικες τράπεζες είπαν πως θα φύγουν, τα σούπερ μάρκετ είπαν πως θα αυξήσουν τις τιμές. Στις περισσότερες εφημερίδες, υπήρχαν ρεπορτάζ που μιλούσαν για περικοπή συντάξεων. Ξαφνικά, αυτοί που έτρεχαν τις καμπάνιες έβρισκαν ηλικιωμένους να κλαίνε στο κατώφλι της πόρτας, να αγοράζουν προμήθειες για την περίπτωση που τους κόψουν τη σύνταξη.
Η "επιχείρηση Τρόμος" λειτούργησε. Ίσως να μην ήταν αποτελεσματική αν δεν υπήρχε κι ένας δεύτερος παράγοντας, που σπάει και τον παραλληλισμό με την Ελλάδα. Την τελευταία στιγμή -μια εβδομάδα πριν την κάλπη, με κάποιες επιστολικές ψήφους να έχουν σταλεί- δόθηκε το "ok" στον πρώην επικεφαλής των Εργατικών, Γκόρντον Μπράουν, να υποσχεθεί μια σημαντική παραχώρηση: περισσότερη αυτονομία στη φορολογία, συνδυασμένη με μια πιο γενναιόδωρη φόρμουλα στη διανομή των δημοσίων δαπανών και νομική εγγύηση της διατήρησης της δημόσιας υγείας.
Άρα ναι, υπήρχαν σημεία της καμπάνιας που προσομοίαζαν στις ελληνικές εκλογές: η Κεντροδεξιά και η Κεντροαριστερά ενώθηκαν για να χτυπήσουν την Αριστερά, αλλά έκαναν μια σημαντική παραχώρηση. Και βέβαια η Αριστερά, στη Σκωτία που στήριξε το "Ναι" είναι κατακερματισμένη. Δεν υπάρχει ΣΥΡΙΖΑ, δεν υπάρχει Podemos.
* Ποια είναι τα δημογραφικά, γεωγραφικά και ταξικά χαρακτηριστικά της ψήφου;
Το "Ναι" κέρδισε μόνο σε περιοχές που ήταν παραδοσιακά προπύργια των Εργατικών. Το μοτίβο είναι σαφές. Τα πρώην προπύργια των Εργατικών κατά μήκος του ποταμού Κλάιντ, μαζί με την υποβαθμισμένη βιομηχανική περιοχή Φάιφ, ψήφισαν "Ναι". Οπουδήποτε αλλού, η συμμετοχή ήταν μεγαλύτερη και ψήφισαν "Όχι": αυτή η υψηλότερη συμμετοχή συμπεριλαμβάνει τους ηλικιωμένους και μεγάλο αριθμό δημοσίων υπαλλήλων που παραδοσιακά ψηφίζουν Εργατικούς. Οπότε οι Εργατικοί συγκράτησαν τη μισή εργατική τάξη -τα λευκά κολάρα, τους μορφωμένους, εκείνους που ζουν σε μικρότερες πόλεις- αλλά έχασαν μεγάλο κομμάτι των φτωχών. Επίσης, υπήρξε μια σημαντική ανισορροπία μεταξύ των φύλων. Αν ψήφιζαν μόνο άνδρες, η Σκωτία θα ήταν ανεξάρτητη.
Θα προσθέσω πως, στον δρόμο, υπήρχε και εκείνη η εργατική τάξη, που λειτουργεί οπαδικά στο ποδόσφαιρο και πάει στα κλαμπ, η οποία ψήφισε "Ναι" για ένα συνονθύλευμα λόγων, εθνικιστικών, λαϊκίστικων και αόριστα αριστερών, αλλά τώρα μπορεί να πάει οπουδήποτε - δεξιά ή αριστερά. Μου θύμισαν τη νεολαία στην πάνω πλατεία Συντάγματος. Βέβαια δεν υπήρχαν φασίστες ή δεξιοί στην πλευρά του "Ναι", αν και εμφανίστηκαν και επιχείρησαν να διοργανώσουν μια διαδήλωση με την υποστήριξη σεχταριστών προτεσταντών που υποστηρίζουν τους Rangers, αλλά δεν προχώρησαν.
Οπότε -για να συνεχίσω με τις αναλογίες με την Ελλάδα- φανταστείτε τις Πλατείες χωρίς το ΛΑΟΣ, αλλά και χωρίς τον ΣΥΡΙΖΑ και το μαύρο μπλοκ. Υπάρχει ένα πολιτικό κενό - και ό,τι βγαίνει από αυτό δεν είναι απαραίτητα θετικό. Προς το τέλος, με την απογοήτευση για την προπαγάνδα των ΜΜΕ υπήρξε μια τεταμένη ατμόσφαιρα.
* H Ανεξαρτησία αναβλήθηκε ή ακυρώθηκε; Ποιες εξελίξεις "πυροδοτεί" το δημοψήφισμα στο Ηνωμένο Βασίλειο;
Οι υποσχέσεις που δόθηκαν υπολείπονται κατά πολύ του Devo Max (ενισχυμένη αυτονομία). Μια πραγματικά ενισχυμένη αυτονομία περιλαμβάνει αυτονομία σε φόρους, δαπάνες και δανεισμό. Δεν υπάρχει καμία πρόταση που επιτρέπει στη Σκωτία να εκδώσει ομόλογα, και οι εξουσίες αναφορικά με την φορολογία θα είναι περιορισμένες. Ενδέχεται μάλιστα να μην υπερψηφιστούν από το βρετανικό κοινοβούλιο, εξ ου και η συνταγματική κρίση που εξαπλώνεται ταχύτατα στην Αγγλία. Οπότε, είναι μερική νίκη του "Ναι" το ότι προσφέρεται αυτό που οι Συντηρητικοί αρχικά αρνούνταν, αλλά είναι δύσκολο να κρίνουμε προτού έχουμε λεπτομέρειες. Συνολικά, εκείνοι που έτρεξαν την καμπάνια του "Ναι" είναι αποκαρδιωμένοι. Ήθελαν "ένα άλλο είδος χώρας", ένα εναλλακτικό οικονομικό μοντέλο από τον νεοφιλελευθερισμό. Τώρα αυτό είναι αδύνατο - ή θα πρέπει να γίνει σε όλη τη Βρετανία.
* Ποιος κέρδισε τελικά; Ο Σάλμοντ ή ο Κάμερον;
Κανείς. Το σκωτσέζικο Εθνικό Κόμμα (SNP) του Σάλμοντ απέτυχε παταγωδώς να πείσει το σύνολο της βάσης του να ψηφίσει "Ναι". Το οικονομικό του πρόγραμμα ήταν μπερδεμένο και όπως ο Ρούπερτ Μέρντοχ, κάποιοι παραδοσιακοί ψηφοφόροι του SNP είδαν τις αριστερές προοπτικές του κινήματος και επέλεξαν το "Όχι".
Για να είχε κερδίσει ο Κάμερον, θα έπρεπε να κάνει σημαντικές παραχωρήσεις που εξαγρίωσαν τους δικούς τους βουλευτές καθώς συνεπάγονταν περαιτέρω επιδοτήσεις και εγγυήσεις για την προνοιακή "κρατικίστικη" πολιτική του SNP.
Οι Εργατικοί κέρδισαν πετυχαίνοντας να κινητοποιήσουν τους μισθωτούς εναντίον των κατώτερων τάξεων.
Το ενδιαφέρον εφεξής είναι το ριζοσπαστικό κίνημα υπέρ της Ανεξαρτησίας. Έχει μαζικότητα αλλά και κακή οργάνωση. Γίνονται συζητήσεις για τη δημιουργία ενός νέου κόμματος στα πρότυπα είτε του ΣΥΡΙΖΑ είτε του Podemos.
Mε δεδομένο ότι στη Σκωτία υπάρχουν τα απομεινάρια μπόλικων ακροαριστερών ομάδων, με μια πικρή ιστορία διασπάσεων, θα είναι σαν να προσπαθούν να φτιάξουν έναν ΣΥΡΙΖΑ με αφετηρία την ΑΝΤΑΡΣΥΑ. Είναι πιο πιθανός ο σχηματισμός ενός κόμματος τύπου Podemos, αλλά το πρόβλημα σε αυτή την περίπτωση θα είναι το εξής: το Podemos αντλεί μέλη από ανεξάρτητα δίκτυα, με πολλούς αναρχικούς, αυτονομιστές, πολιτικοποιημένους εργαζόμενους. Στη Σκωτία -όπως και στην υπόλοιπη Βρετανία- υπάρχει δυσαρέσκεια έναντι του πολιτικού συστήματος και απουσιάζουν τα αριστερά δίκτυα που φτάνουν στον κόσμο.
Κατά πάσα πιθανότητα θα απευθυνθούν στον ΣΥΡΙΖΑ και στο Ροdemos για συμβουλές, αλλά θα είναι ένα μεγάλο βήμα να περάσουν από τη συζήτηση στη δράση και να κρατήσουν τους οργισμένους νέους μακριά από την Πλατεία κατευθύνοντάς τους προς κάποιο είδος οργανωμένου κόμματος.
Αλλά προσοχή: για τους νέους και τους πιο ευάλωτους, αυτή ήταν μια ευκαιρία να διαδηλώσουν και να αντισταθούν στις κυρίαρχες νεοφιλελεύθερες πολιτικές που τους προσφέρονται. Ώς τέτοιο κατάλαβαν το δημοψήφισμα -όχι ως εθνικισμό- και ενθουσιάστηκαν. Όπου έγιναν εκδηλώσεις υπέρ του "Ναι" σε εργατικές περιοχές της Γλασκώβης η συμμετοχή έφτανε το 90%. Αλλά ηττήθηκαν. Και έχοντας ηττηθεί η κατάσταση αλλάζει.
