Η αντεγκληματική πολιτική της κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ (2015-2019) αποτέλεσε και συνεχίζει να αποτελεί σταθερό, σχεδόν εμμονικό στόχο επιθέσεων της Ν.Δ. Το πρώτο και το τελευταίο χρονικά νομοθέτημα αυτής της περιόδου βρέθηκαν ή βρίσκονται ακόμη στο στόχαστρο: ο Νόμος 4322/2015 (γνωστός ως «Νόμος Παρασκευόπουλου») και ο νέος Ποινικός Κώδικας (Ν. 4619/2019).
Πάνω σ’ αυτό το σχήμα οργανώθηκε μια εκστρατεία σπέκουλας και προπαγάνδας με μια θάλασσα fake news, τα οποία κυριάρχησαν απολύτως στο επικοινωνιακό πεδίο μάχης. Σε αυτό το πλαίσιο εντάσσεται και το πρόσφατο νομοσχέδιο για τις αλλαγές στον Ποινικό Κώδικα (Π.Κ.), το οποίο ολοκληρώνει έναν κύκλο κυβερνητικής αντιμεταρρύθμισης.
Είχαν προηγηθεί, στην ίδια κατεύθυνση, ο Ν. 4637/2019 (με ποινικές διατάξεις) και ο Ν. 4760/2020 (για τις φυλακές), σε μια προσπάθεια παλινόρθωσης ενός αυταρχικού ποινικού συστήματος μετά την «αριστερή παρέκκλιση».
Ποια είναι η αφετηρία μας; Το σύγχρονο ποινικό δίκαιο ιεραρχεί τη βαρύτητα των άδικων πράξεων και διαβαθμίζει αντίστοιχα τις ποινές. Η ισοπεδωτική αυστηρότητα, αντιθέτως, παραβιάζει τη θεμελιώδη αρχή της αντιστοιχίας, αφενός άδικης πράξης και ενοχής, αφετέρου ποινής, παραβιάζει δηλαδλη την αρχή της αναλογικότητας (άρ. 25 παρ. 1 Συντ.). Γι’ αυτόν τον λόγο, το δόγμα της μηδενικής ανοχής εγείρει σοβαρές δικαιοκρατικές ενστάσεις. Με το νομοσχέδιο:
Απαξιώνεται ο Ποινικός Κώδικας (Π.Κ.), ως ένα συνεκτικό νομοθέτημα, και μετατρέπεται σε μια «κουρελού», όπως δηλαδή είχε καταντήσει πριν από το 2019 λόγω των πολυάριθμων τροποποιήσεών του από το 1950 και εντεύθεν.
Καταργείται ένας πυλώνας του συστήματος κυρώσεων του Π.Κ., δηλαδή η εναλλακτική πρόβλεψη της ισόβιας με την πρόσκαιρη κάθειρξη. Με την αποκλειστική πρόβλεψη της ισόβιας κάθειρξης στερείται από τον δικαστή η δυνατότητα να προσαρμόσει την προβλεπόμενη ποινή στη συγκεκριμένη υπόθεση και να την εξατομικεύσει για τον συγκεκριμένο δράστη.
Εξαγγέλλονται, όλως υποκριτικά, παρεμβάσεις αφενός στην κοινωφελή εργασία, ενώ αυτή έχει ανασταλεί αορίστως, αφετέρου για την προστασία των ανηλίκων, ενώ την ίδια στιγμή τα «Σπίτια του Παιδιού» παραμένουν ερμητικά κλειστά.
Αυξάνεται ο χρόνος παραμονής στη φυλακή των κρατουμένων, για την υφ’ όρον απόλυση, χωρίς να υπηρετείται κάποιος αντεγκληματικός σκοπός (γενική ή ειδική πρόληψη), απλώς και μόνο για να ικανοποιηθούν τα τιμωρητικά ένστικτα ενός εθισμένου στην τιμωρητικότητα «ακροατηρίου».
Οι προτεινόμενες αλλαγές δεν είναι αποτέλεσμα της «παρακολούθησης» της εφαρμογής των Κωδίκων, αφού άλλωστε δεν εμφανίστηκαν συναφείς εγκληματολογικές μελέτες ή ικανά νομολογιακά δεδομένα. Απλώς η κυβέρνηση επιχειρεί να πάρει τη ρεβάνς από τις προοδευτικές μεταρρυθμίσεις των τελευταίων ετών νομοθετώντας απόψεις που ξεκάθαρα είχε απορρίψει η Επιτροπή του Π.Κ. (π.χ. για την απρόσφορη απόπειρα) και ανατρέποντας ένα ποινικοδικαιικό κεκτημένο για την έκτιση των ποινών που ισχύει εδώ και 25 χρόνια (Νόμος 2408/1996).
Οι συνέπειες για το σωφρονιστικό σύστημα θα είναι ολέθριες, καθώς με την εφαρμογή τέτοιων ρυθμίσεων η εκτόξευση του αριθμού των κρατουμένων είναι προβλέψιμη. Μια νέα γενιά αποσυμφορητικών νόμων θα είναι μελλοντικά αναγκαία.
Η κυβέρνηση διατείνεται ότι ενισχύει το αίσθημα ασφάλειας των πολιτών και την προστασία του κοινωνικού συνόλου. Στην πραγματικότητα όμως επιχειρεί με κατευθυνόμενες διαρροές στα ΜΜΕ, με εργαλειοποίηση της επιτροπής νομικών και με λαϊκιστικές κορόνες να χειραγωγήσει τους πολίτες σε μια τιμωρητική κατεύθυνση χωρίς όρια.
Ξέρουμε βέβαια ότι η ρητορεία της αυστηρότητας δεν απαντά στις ανάγκες της αντεγκληματικής πολιτικής ούτε, όμως, διασώζει την κυβέρνηση από το ναυάγιο του δόγματος «νόμος και τάξη», στο οποίο επένδυσε προεκλογικά.
Συνοψίζοντας, στο ποινικό νομοσχέδιο μπορούμε να διαγνώσουμε τρία βασικά χαρακτηριστικά: λαϊκισμό αφού έχει καθαρά επικοινωνιακή στόχευση, αυταρχισμό αφού παραβιάζει την αναλογική δικαιοσύνη, αλλά κυρίως ρεβανσισμό αφού «αντιμάχεται» τη εκσυγχρονιστική μεταρρύθμιση του νέου Ποινικού Κώδικα. Μ’ αυτά τα δεδομένα το πλήγμα για το φιλελεύθερο ποινικό δίκαιο φαίνεται σημαντικό.
* Ο Ευτύχης Φυτράκης είναι δρ Νομικής - δικηγόρος
