Η πλειονότητα των Ελλήνων βλέπει αυτές τις μέρες μουντιάλ, την (πολλών δισεκατομμυρίων ευρώ) ποδοσφαιρική φιέστα. Ομολογώ ότι έχω αρκετά χρόνια να παρακολουθήσω οποιονδήποτε ποδοσφαιρικό αγώνα. Ειδικότερα, στο φετινό μουντιάλ, δεν έχω παρακολουθήσει ούτε έναν αγώνα για δείγμα.
Στο παρελθόν, έβλεπα ποδοσφαιρικούς αγώνες. Ποτέ δεν υπήρξα αυτό που λέμε «φίλαθλος», πραγματικός οπαδός μιας ομάδας. Αλλά μου άρεσε να παρακολουθώ κάποια ματς συστηματικά. Που σημαίνει: αγώνες μεταξύ «μεγάλων ομάδων» ενώ έβλεπα τακτικά τις τελικές φάσεις των σημαντικότερων διοργανώσεων: τελικούς κυπέλων, champion league, μουντιάλ. Μου άρεσε η μπάλα, το παιχνίδι, για να το πω απλά.
Με την πάροδο του χρόνου το ενδιαφέρον μου ολοένα μειωνόταν. Όλο και λιγόστευαν οι παίκτες που έκαναν τη διαφορά: Τζωρτζ Μπεστ, Γιόχαν Κρόιφ, Μαραντόνα. Τη θέση τους κατελάμβαναν «παίχτες καλοκουρδισμένες μηχανές», με «απίστευτα πνευμόνια» που «τρέχουν χιλιόμετρα». Μηχανές, δηλαδή, ενός στρατιωτικοποιημένου και ευπρόβλεπτου «παιχνιδιού».
Ιδού λοιπόν ο πρώτος λόγος που έπαψα να βλέπω ποδόσφαιρο: το ποδόσφαιρο ολοένα και περισσότερο δεν έμοιαζε πλέον με… παιχνίδι. Για να θυμηθούμε τον Ιμμάνουελ Καντ το πιο σπουδαίο γνώρισμα ενός παιχνιδιού είναι ότι στερείται κινήτρων. Σε αντίθεση προς την εργασία, η οποία «αναλαμβάνεται χάριν ενός σκοπού», το παιχνίδι «είναι ευχάριστο καθ’ εαυτό». Ο Χέγκελ έγραφε ότι «το σπορ το ίδιο αντιτίθεται στη σοβαρή ενασχόληση, στην εξάρτηση και την ανάγκη. Έτσι η πάλη, ο δρόμος, το αγώνισμα, δεν είναι σοβαρή υπόθεση. Δεν προϋποθέτει καμιά υποχρέωση άμυνας, καμιά αναγκαιότητα αγώνα».
Υπάρχει ακόμα, σήμερα δηλαδή, το ποδόσφαιρο ως παιχνίδι; Ναι, στις αλάνες, απ’ όπου και η σημερινή μας φωτογραφία. Αλλά τα ματς αυτά δεν τα μεταδίδουν τα ΜΜΕ. Δεν αφορούν «τα μέσα», δεν είναι «δημόσιο θέαμα», αφορούν μόνο τους συμμετέχοντες σ’ αυτά. Η ανθρωπότητα τα αγνοεί…
Ο δεύτερος λόγος που έπαψα να βλέπω ποδόσφαιρο είναι ότι ολοένα και περισσότερο μου θύμιζε την εικονική πραγματοποίηση της ουτοπίας των αφεντικών. Οι ποδοσφαιρικές ομάδες δεν είναι απλώς ιδιοκτησία επώνυμων μεγάλων καπιταλιστών όπως παλιότερα. Μέσω αυτών των ποδοσφαιρικών επιχειρήσεων, καπιταλιστές και λαός ενώνονται σε μια «φαντασιακή κοινότητα» όπου ο λαός αποθεώνει τον «ευεργέτη» καπιταλιστή και πρόθυμα τον ανυψώνει στο στάτους του «γνήσιου λαϊκού ηγέτη πέρα από τάξεις και οικονομικές διαφορές». Μπέος και Μαρινάκης είναι η ενσάρκωση αυτής της αλλοτριωτικής διαδικασίας. Στα μουντιάλ η αλλοτριωτική προσομοίωση φτάνει στα άκρα: Η ποδοσφαιρική ομάδα δεν αντιπροσωπεύει απλώς το έθνος, είναι το έθνος αυτοπροσώπως…
Ο τρίτος λόγος που έπαψα να βλέπω ποδόσφαιρο μου είναι και ο πιο αποκρουστικός. Η επιτομή της αλλοτρίωσης. Οι θεατές μετατρέπονται σε θεατές της ίδιας τους της ζωής, της ίδιας τους της εμπειρίας. Μπορεί να συζητούν με τις ώρες για τις «φάσεις» ενός αγώνα αλλά όχι για τα προβλήματα της ίδιας τους της (βιωματικής) ζωής. Και το χειρότερο: η συζήτηση για τις ποδοσφαιρικές «φάσεις» έρχεται εκ των υστέρων, αφού «οι φίλαθλοι» έχουν παρακολουθήσει εξαντλητικές ώρες τρομερών και φοβερών «αναλύσεων» αθλητικών συντακτών (συνήθως) της τηλεόρασης. Με άλλα λόγια: χρειάζεται κάποιοι «ειδικοί» να τους πουν τι έχουν δει, τι έχουν βιώσει, γιατί οι ίδιοι, ως παθητικοί θεατές, είναι ανίκανοι ακόμα και για αυτό…
Ομολογώ, ότι πλέον οι ποδοσφαιρικές φιέστες και οι αντιδράσεις των οπαδών με γεμίζουν φόβο για το μέλλον.
Το μέλλον που με μεγάλες δρασκελιές πλησιάζει…
