Γεννήθηκε στην Αθήνα το Δεκέμβρη του 1943. Σπούδασε στην ανωτάτη Δημοσιογραφική Σχολή της Λιλ. Εγκατεστημένος στη Γαλλία από το 1969, υπήρξε επί σειρά ετών συνεργάτης της εφημερίδας Le Monde και έγραψε τα πρώτα του βιβλία στα γαλλικά. Εκεί δούλεψε ως δημοσιογράφος, κριτικός βιβλίου και χρονογράφος. Έτσι εξοικειώθηκε με τη γαλλική γλώσσα στην οποία έγραψε τα πρώτα του μυθιστορήματα.
Ο Βασίλης Αλεξάκης έχει ασχοληθεί επίσης με το χιουμοριστικό σκίτσο και με τον κινηματογράφο. Έχει δημοσιεύσει τις συλλογές "Mon amour", στην Ιταλία ("Citta armoniosa", 1978), «Γδύσου» (Αθήνα, Εξάντας, 1982) καθώς και έξι ιστορίες με εικόνες, υπό τον γενικό τίτλο «Η σκιά του Λεωνίδα» (Αθήνα, Εξάντας, 1984) που έχουν κυκλοφορήσει και στα γερμανικά ("Leonidas' Schatten", Romiosini, μετάφραση του Klaus Eckhardt, 1986). Έχει σκηνοθετήσει την ταινία μικρού μήκους "Είμαι κουρασμένος", βραβείο φεστιβάλ Τουρ και Γαλλικού Κέντρου Κινηματογράφου (1982), τις τηλεταινίες "Ο Νέστως Χαρμίδης περνά στην επίθεση" (1984) και "Το τραπέζι" (1989) και τη μεγάλου μήκους ταινία του «Αθηναίοι», η οποία απέσπασε το Α΄ βραβείο διεθνούς φεστιβάλ ταινιών χιούμορ του Charmousse (1991). Επίσης έχει ασχοληθεί με το θέατρο («Εγώ δεν...», «Μη με λες Φωφώ»). Ως πεζογράφος έχει τιμηθεί στη Γαλλία με τα βραβεία Αλμπέρ Καμύ, Αλεξάντρ Βαιλάτ, Σαρλ Εσμπραγιά, Medicis (το 1995, για το βιβλίο του «Η μητρική γλώσσα»), καθώς και με το Βραβείο Μυθιστορήματος της Γαλλικής Ακαδημίας (το 2007, για το βιβλίο του "μ.Χ.").
Έργα του έχουν εκδοθεί, εκτός από τη Γαλλία, όπου κυκλοφορούν ταυχόχρονα σχεδόν με την Ελλάδα, στη Γερμανία, την Ισπανία, την Αρμενία, την Ιταλία, τη Ρωσία, την Τουρκία, την Αργεντική, τις ΗΠΑ και το Ισραήλ.
Ήταν υποψήφιος με τον ΣΥΡΙΖΑ στις ευρωεκλογές του 2009.
Ειρωνεία και έρωτας στην πεζογραφία του Βασίλη Αλεξάκη
Γραμμένα στα γαλλικά και ξαναγραμμένα ή μεταφρασμένα στα ελληνικά, τα βιβλία του Βασίλη Αλεξάκη κινούνται μεταξύ Ελλάδας, Ευρώπης και Αφρικής, διακρίνονται για το ευγενικό, αν και κάποτε καυστικό τους χιούμορ και στρέφονται γύρω από τρεις θεματικούς άξονες: τα πάθη του έρωτα, τη λατρεία της γλώσσας και τη διάσπαρτη κοινωνική καθημερινότητα. Στους άξονες αυτούς παρεισδύει πάντοτε ένα έντονα αυτοβιογραφικό στοιχείο, που μετατρέπει τον συγγραφέα και τις διάφορες φάσεις της ζωής του σε πρωταγωνιστικούς παράγοντες της δράσης: από την παιδική ηλικία στην Ελλάδα και τη δισυπόστατη ελληνογαλλική ταυτότητα μέχρι τα τερτίπια του συγγραφικού επαγγέλματος και τη σχέση με τη μητέρα. Η ελληνική βιβλιογραφία του Αλεξάκη χωρίζεται επίσης σε τρεις κατηγορίες. Πεζά και διηγήματα: Η σκιά του Λεωνίδα (1984), Ο μπαμπάς (1997) και Το μυστικό του κίτρινου τάπητα (2000). Μυθιστορήματα: Έλεγχος ταυτότητας (1986), Το κεφάλι της γάτας (1988), Τάλγκο (1993), Πριν (1994), Η μητρική γλώσσα (1995), Η καρδιά της Μαργαρίτας (1999), Οι ξένες λέξεις (2003), Θα σε ξεχνάω κάθε μέρα (2005), Τα κορίτσια του Σίτυ Μπουμ-Μπουμ (2007), μ. Χ. (2007), Η πρώτη λέξη (2011) και Το κλαρινέτο (2016). Προσωπική αφήγηση: Παρίσι-Αθήνα (1993). Ο έρωτας στην πεζογραφία του Αλεξάκη μπορεί να είναι πολλά ταυτοχρόνως πράγματα: αγάπη, ζήλεια, απιστία και ανεκπλήρωτο όνειρο, βαθύς συναισθηματικός δεσμός και σκληρός χωρισμός με οξύ πόνο, αλλά και χαρά υψηλής πτήσης και ανεξέλεγκτο πάθος. Και μπορεί ο έρωτας να είναι επιπροσθέτως αλέγρος και ταξιδιάρης, αλλά και να αναμετριέται κάθε τόσο με το άγχος του θανάτου ή να επιστρέφει (προκειμένου να βρει ένα σταθερό αντίβαρο) στις λυτρωτικές μνήμες των παιδικών χρόνων. Χρησιμοποιώντας πρωτοπρόσωπη κατά κανόνα αφήγηση, και υιοθετώντας φανερά κινηματογραφικούς ρυθμούς (δεν είναι τυχαίο ότι το Τάλγκο μεταφέρθηκε στον κινηματογράφο το 1984, με τίτλο Ξαφνικός έρωτας, από τον Γιώργο Τσεμπερόπουλο), ο Αλεξάκης θα βάλει δίπλα στις περιπέτειες του έρωτα και την άλλη μεγάλη του έγνοια, τη γλώσσα. Σε ένα πρώτο επίπεδο τον απασχολεί η ελληνική γλώσσα στη σχέση της με τα γαλλικά, τη γλώσσα η οποία τον διαμόρφωσε ως συγγραφέα. Τον απασχολεί, όμως, και η γλώσσα σε γενικότερο φάσμα: από τη λειτουργία της ως αυτοδύναμου γραμματικού, συντακτικού και φωνολογικού συνόλου μέχρι τις ειδικές μορφές που παίρνει μέσα στα εκφραστικά συστήματα του έρωτα, της τέχνης, της πολιτικής εξουσίας και της καθημερινής συμβίωσης. Η γλώσσα, ωστόσο, απασχολεί τον Αλξάκη κι αλλιώς: όταν αναζητεί τις υπαρξιακές της ρίζες, όταν προσπαθεί να ικανοποιήσει την ανάγκη της για μυθοπλασία ή όταν επιστρέφει στις πρωτογενείς της βάσεις.
Η κοινωνική σκόπευση του Αλεξάκη μοιάζει ορισμένες φορές πολύ συμπαγής και εστιασμένη, όπως όταν ανατέμνει, μονίμως σε ιλαρούς τόνους, τις ισχυρές ταξικές αντιθέσεις της σύγχρονης Ευρώπης ή όταν τα βάζει με την προσήλωση της Ελλάδας στον βυζαντινισμό και την ορθοδοξία, ως τυπικός γάλλος κοσμικός ή ως αντικληρικαλικός υπερασπιστής του Νεοελληνικού Διαφωτισμού, αλλά οι καθημερινές του εικόνες υποδεικνύουν, είτε για την Ελλάδα μιλάμε είτε για τη Γαλλία, μια κοινωνία που κινείται μεταξύ φθοράς και αφθαρσίας, ανάμεσα στο τίποτε και στο μόλις και κάτι. Το καθημερινό και το ασήμαντο θέλουν να υποδείξουν εν προκειμένω έναν παράταιρο κοινωνικό βηματισμό, που αποκαλύπτει τον παραλογισμό της ατομικής ύπαρξης ενόσω αγωνίζεται να εξοικειωθεί με το μεγαλοπρεπές κενό της. Όσο για το χιούμορ του, ο Αλεξάκης αστειεύεται χωρίς να παρωδεί και αποκαθηλώνει χωρίς να εμπαίζει. Η ειρωνεία του δεν είναι ούτε η ειρωνεία της ηθικής της σάτιρας ούτε η γεμάτη αυτοπεποίθηση ειρωνεία του σαρκασμού και του αυτοσαρκασμού. Μακριά από ευφυολογήματα και ναρκισσιστικές ατάκες, το κωμικό θα αποκτήσει στον Αλεξάκη και μια σαφώς καταθλιπτική όψη, όπου η επίγνωση της ματαιότητας των πραγμάτων θα συναντηθεί με την ήττα που θα υποστεί η λογική από την παραδοξότητα. Παρόλα αυτά, τα πρόσωπα του Αλεξάκη θα μείνουν μακριά από το οποιοδήποτε δράμα και θα πορευτούν ως ήρωες μιας εκ συστάσεως ελαττωματικής πραγματικότητας χωρίς να αποβάλουν ούτε μία στιγμή ο ευφρόσυνο πνεύμα τους.
Τα συλλυπητήρια μηνύματα
Το συλλυπητήριο μήνυμα του Αλέξη Τσίπρα:
Σήμερα η Ελληνική και η Γαλλική λογοτεχνία, έχασαν ένα σπουδαίο συγγραφέα. Και όλοι εμείς που είχαμε την τύχη να τον αγαπήσουμε, ένα γλυκύτατο σύντροφο και φίλο.
Ο Βασίλης Αλεξάκης έφυγε από τη ζωή, όμως δεν πρόκειται ποτέ να φύγει από τις καρδιές μας. Τα βιβλία του θα μας συντροφεύουν πάντα στα φανταστικά μας ταξίδια στο αγαπημένο του Παρίσι ή στο βάθος της ιστορίας του ανθρώπου, εκεί που ταξίδεψε για να ανακαλύψει την απαρχή της γλώσσας και των λέξεων. Των λέξεων που ειχε το χάρισμα να σκαρώνει με απαράμιλλη μαεστρία στα βιβλία του.
Τα θερμά μου συλλυπητήρια στην οικογένεια και τους οικείους του.
Το συλλυπητήριο μήνυμα του ΣΥΡΙΖΑ-Προοδευτική Συμμαχία:
Ο Βασίλης Αλεξάκης υπήρξε μια εμβληματική μορφή των ελληνικών και γαλλικών γραμμάτων, με παγκόσμια ακτινοβολία. Γεννήθηκε στην Αθήνα, αλλά από πολύ νωρίς μετανάστευσε στο Παρίσι. Εργάστηκε επί χρόνια ως δημοσιογράφος και υπήρξε σταθερός συνεργάτης της εφημερίδας Le Monde. Ασχολήθηκε με τον κινηματογράφο και το θέατρο.
Ωστόσο ο τρόπος που, όπως έλεγε ο ίδιος εκφραζόταν, ήταν μέσω της λογοτεχνίας. Τα μυθιστορήματά του, γραμμένα στα ελληνικά και στα γαλλικά, χαρακτηρίζονται από τη λιτότητα της αφήγησης, τους οικείους χαρακτήρες, το χιούμορ και την ανατρεπτικότατα. Σε όλο του το έργο φώτισε με τολμηρό τρόπο τα θέματά του, αναπτύσσοντας ένα τελείως προσωπικό και αναγνωρίσιμο στιλ γραφής.
Άνθρωπος προοδευτικός, αντιτάχθηκε πάντα στις αντιδραστικές ιδέες, από τα νεανικά του χρόνια έως τις ημέρες μας, που παρενέβαινε σε ζητήματα όπως η μετανάστευση, τα ανθρώπινα δικαιώματα, η άνοδος του λαϊκισμού και η πορεία που έχει πάρει η ΕΕ.
Το 2007 η Γαλλική Ακαδημία του είχε απονείμει το Μεγάλο Βραβείο Μυθιστορήματος για το μ.Χ., ενώ στην Ελλάδα το 2004 του είχε απονεμηθεί το Κρατικό Βραβείο Μυθιστορήματος για τις Ξένες Λέξεις.
Τον 2017 το Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών τον αναγόρευσε επίτιμο διδάκτορα στο Τμήμα Γαλλικής Γλώσσας και Φιλολογίας.
Εκφράζουμε ειλικρινή συλλυπητήρια στην οικογένειά του και τους οικείους του.
Τμ. Πολιτισμού ΣΥΡΙΖΑ: Από χτες είμαστε φτωχότεροι…
Από χτες είμαστε φτωχότεροι… Η απώλεια του Βασίλη Αλεξάκη αφήνει δυσαναπλήρωτο κενό όχι μόνο στη λογοτεχνία της Ελλάδας και της Γαλλίας, των δυο χωρών και των δυο γλωσσών μεταξύ των οποίων ταξίδευε διαρκώς, αναζητώντας πότε στη μια και πότε στην άλλη, τις κατάλληλες λέξεις για να αφηγηθεί τις ιστορίες του, μας στερεί και έναν φίλο, έναν σύντροφο, έναν άνθρωπο με τον οποίο βρεθήκαμε πολλές φορές μαζί σε κοινωνικούς και πολιτικούς αγώνες.
Γεννημένος τον Δεκέμβρη του 1943, ο Βασίλης Αλεξάκης βρέθηκε από τα 17 του χρόνια στη Γαλλία για να σπουδάσει δημοσιογραφία και εγκαταστάθηκε μόνιμα από το 1969. Εργάστηκε για χρόνια εκεί ως δημοσιογράφος και κριτικός βιβλίου και στα γαλλικά έγραψε τα πρώτα του βιβλία, ενώ το 1982 έγραψε το πρώτο του μυθιστόρημα, το περίφημο “Talgo” κατευθείαν στα ελληνικά. Πολυβραβευμένος στη Γαλλία κυρίως, αλλά και στην Ελλάδα με το Κρατικό Βραβείο Μυθιστορήματος για τις «Ξένες λέξεις», μεταφρασμένος σε πολλές γλώσσες, ο Βασίλης Αλεξάκης μετέτρεψε αυτή την ιδιότητα του «ξένου», του «μέτοικου» σε πλούτο συγγραφικό και υπαρξιακό, σε διαρκή εγρήγορση και ευαισθησία. Κατέγραψε τον σύγχρονο κόσμο και τις ιστορίες των ανθρώπων με σπάνια διεισδυτικότητα και ευαισθησία, με χιούμορ και τρυφερότητα, συνδέοντας το αυτοβιογραφικό στοιχείο με την αγωνία για τη γλώσσα και την κριτική ματιά στη σύγχρονη κοινωνική πραγματικότητα, αναδεικνύοντας με τον δικό του μοναδικό τρόπο τις αντιφάσεις της εποχής μας, τις ταξικές και πολιτισμικές αντιθέσεις της.
Άνθρωπος εγκάρδιος και τρυφερός, απολαυστικός συνομιλητής, έπαιρνε πάντα θέση στα κρίσιμα κοινωνικά και πολιτικά προβλήματα, με ξεχωριστό νοιάξιμο για τους «ξένους», τους πρόσφυγες και τους μετανάστες. Υποψήφιος στο ψηφοδέλτιο του ΣΥΡΙΖΑ στις ευρωεκλογές του 2009 και με την Ανοιχτή Πόλη για το Δήμο της Αθήνας το 2010, ο Βασίλης Αλεξάκης συμμετείχε στην πολιτική ζωή όχι με την έπαρση του «διάσημου», που θα δικαιολογούσε η διεθνής ακτινοβολία του έργου του, αλλά με τη σεμνότητα και την ειλικρίνεια του αριστερού ενεργού πολίτη.
Η δυστοπική πραγματικότητα των ημερών μάς στερεί τη δυνατότητα να αποχαιρετίσουμε αυτόν τον σημαντικό δημιουργό, σύντροφο και φίλο. Η σκέψη μας όμως τον συντροφεύει σ’ αυτό το τελευταίο ταξίδι και το πένθος μας ενώνεται με εκείνο της οικογένειας και των δικών του ανθρώπων, στους οποίους εκφράζουμε τα βαθιά και ειλικρινή συλλυπητήριά μας.
Η δήλωση της βουλευτου Αχαΐας και Τομεάρχη Πολιτισμού της ΚΟ του ΣΥΡΙΖΑ-Προοδευτική Συμμαχία, Σίας Αναγνωστοπούλου:
Το Τάλγκο ξεκίνησε σήμερα ένα πένθιμο ταξίδι, με μοναδικό ταξιδιώτη τον Βασίλη Αλεξάκη. Αγαπημένος συγγραφέας, αλλά και αγαπημένος και γλυκός άνθρωπος, ο Βασίλης έκανε σε όλη του τη ζωή ένα κοπιαστικό ταξίδι ανάμεσα σε δύο γλώσσες, τη γαλλική και την ελληνική και κάθε ενδιάμεσος σταθμός ήταν ένα υπέροχο πάντα βιβλίο. Ο Αλεξάκης αγάπησε και φώτισε τη διαφορετικότητα, ξένος στην "ξένη" γλώσσα, "ξένος" και στη μητρική του. Ήταν ο Βασίλης Έλληνας ή Γάλλος λογοτέχνης; Το κοπιαστικό του ταξίδι στις γλώσσες "του", του χαρίζει τον αιώνιο τίτλο του λογοτέχνη και Γάλλου και Έλληνα, οπωσδήποτε όμως λογοτέχνη. Αγαπημένε Βασίλη σε αποχαιρετούμε με θλίψη και αγάπη. Τα θερμά μου συλλυπητήρια στους αγαπημένους του ανθρώπους.
Η δήλωση του βουλευτή Αν. Αττικής και αναπληρωτή Τομεάρχη Πολιτισμού του ΣΥΡΙΖΑ - ΠΣ, Πάνου Σκουρολιάκου:
Με συγκίνηση αποχαιρετούμε τον Βασίλη Αλεξάκη που έφυγε από κοντά μας σήμερα. Για μας θα είναι πάντα ο σπουδαίος συγγραφέας που κατέκτησε την αγάπη του διεθνούς κοινού. Ο συγγραφέας του οποίου το ταλέντο, το πνεύμα και η εντελώς δική του, προσωπική ματιά για τον κοινό μας βίο αναγνωρίστηκε παντού. Θα είναι όμως ταυτόχρονα ο Βασίλης της Καλλιθέας, της Τήνου, της Αθήνας, της Αριστεράς. Θα είναι ο συνοδοιπόρος μας στην μεγάλη πορεία προς την υλοποίηση του διαρκούς ονείρου μας για ελευθερία, δημοκρατία, κοινωνική δικαιοσύνη.
Βασίλη θα είσαι πάντα εδώ, θα είσαι πάντα μαζί μας.
Το συλλυπητήριο μήνυμα του Ελληνικού Κέντρου Κινηματογράφου:
Τον Βασίλη Αλεξάκη «έναν τρυφερό και ευαίσθητο διανοούμενο, με ανήσυχο πνεύμα και χιούμορ που τον έκαναν αγαπητό» αποχαιρετά σε συλλυπητήριο μήνυμα το Ελληνικό Κέντρο Κινηματογράφου.
«Ο Βασίλης Αλεξάκης υπήρξε ζεστός άνθρωπος» αναφέρει το μήνυμα. «Έζησε στην Ελλάδα και τη Γαλλία, σε μια διαρκή ισορροπία ανάμεσα σε δύο πατρίδες και δύο πολιτισμούς. Εκφράστηκε κυρίως με λέξεις, αναζητώντας μέχρι το τέλος την αρμονία και το νόημά τους, αλλά και με εικόνες καθώς είχε πάντα λοξά στραμμένο το βλέμμα του προς τον κινηματογράφο. Πολλές ιστορίες του έχουν μια αίσθηση κινηματογραφική.
Ο Βασίλης Αλεξάκης βρέθηκε σε φιλικές παρέες κινηματογραφιστών, έγραψε σενάρια, γύρισε ο ίδιος ταινίες. Το πρώτο βιβλίο του στα ελληνικά, το «Τάλγκο», έγινε η πρώτη ύλη το 1984 για το σενάριο του «Ξαφνικού έρωτα» του Γιώργου Τσεμπερόπουλου. Το 1991 σκηνοθέτησε ο ίδιος τους «Αθηναίους», την πιο γνωστή ταινία του.
Η απώλεια του βυθίζει σε θλίψη τον πνευματικό κόσμο και γίνεται ιδιαιτέρως αισθητή στο Ελληνικό Κέντρο Κινηματογράφου, που εκφράζει τα βαθιά του συλλυπητήρια στους οικείους του» καταλήγει το συλλυπητήριο μήνυμα του Ελληνικού Κέντρου Κινηματογράφου για την απώλεια του Βασίλη Αλεξάκη.
Ανοιχτή Πόλη: Θερμά συλλυπητήρια στην οικογένεια και τους οικείους του
Η Ανοιχτή Πόλη εκφράζει τη θλίψη της για την απώλεια του Βασίλη Αλεξάκη, ενός βαθιά προοδευτικού ανθρώπου των γραμμάτων, με διεθνή ακτινοβολία. Ο Βασίλης Αλεξάκης, ο οποίος το 2010 συμμετείχε ως υποψήφιος στα ψηφοδέλτια της Ανοιχτής Πόλης, αφήνει πίσω του πλούσιο συγγραφικό έργο, αλλά και το παράδειγμα μιας σεμνής και ευγενικής παρουσίας που στάθηκε με συνέπεια στο πλευρό της προόδου, παίρνοντας θέση ενάντια στον συντηρητισμό στις ποικίλες εκφάνσεις του. Η Ανοιχτή Πόλη εκφράζει θερμά συλλυπητήρια στην οικογένεια και τους οικείους του.
