Σε λαϊκό προσκύνημα, στο μέγαρο του δήμου της Ρώμης, εξετέθη σήμερα το μεσημέρι η σορός του Έλληνα ζωγράφου και γλύπτη Γιάννη Κουνέλλη, ο οποίος πέθανε χθες το βράδυ στην ιταλική πρωτεύουσα, σε ηλικία 80 ετών. Η κηδεία του θα γίνει την Δευτέρα, 2ο Φεβρουαρίου, στις 11:30, στην εκκλησία «Σάντα Μαρία Ντελ Πόπολο», ευρύτερα γνωστή ως «Chiesa degli Artisti», (Εκκλησία των Kαλλιτεχνών), στην πλατεία του λαού της Ρώμης. «Είναι μία ημέρα θλίψης. Έφυγε ένας μεγάλος δάσκαλος, θετός Ιταλός, ο οποίος με το έργο του επηρέασε καθοριστικά τη σύγχρονη τέχνη», έγραψε στο Twtter o Ιταλός υπουργός Πολιτισμού, Ντάριο Φραντσεσκίνι.
Ποιος ήταν
Γεννήθηκε στις 23 Μαρτίου 1936 στην Πειραιά ενώ από to 1956 είχε επιλέξει ως τόπο παραμονής του την Ιταλία. Αρχικά φοίτησε στην Ακαδημία Καλών Τεχνών της Ρώμης, ενώ στην δεκαετία του 1960 αφιερώθηκε κυρίως στην ζωγραφική, επεκτείνοντας στην συνέχεια το έργο του και στην γλυπτική.
Οι κριτικοί τέχνης τον θεωρούσαν έναν από τους κορυφαίους εκπροσώπους της λεγόμενης «arte povera», δημιουργούς ανοιχτούς σε πειραματισμούς, και ο Κουνέλλης παρουσιάστηκε με αυτό το όνομα για πρώτη φορά από τον Ιταλό τεχνοκριτικό Τζερμάνο Τσελάντ.
«Η δική μου γενιά έφυγε από τα σύνορα, βγήκε έξω από το κάδρο, είχε πολλά όνειρα για την ζωή και την τέχνη. Θέλαμε με τις ιδέες μας ν΄αλλάξουμε τον κόσμο. Είμαστε Ευρωπαίοι καλλιτέχνες, γαλουχημένοι με αυτή την ιδέα, και όχι την ιδέα του χρηματιστηρίου», είχε πει ο Γιάννης Κουνέλλης το 2012, σε δημόσια συζήτηση στο πλαίσιο μιας σπάνιας έκθεσης του στην Αθήνα, στο Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης.
Χρησιμοποιούσε στοιχεία όπως ατσάλι, πέτρα, λινάτσα, κάρβουνο και μαχαίρια. Αντικαθιστούσε το τελάρο με πλαίσια κρεβατιών, κάσες κουφωμάτων και κρεμάστρες παλτών. Η κλίμακα ήταν πάντα συμβατή με το ανθρώπινο σώμα: οι διαστάσεις του διπλού κρεβατιού ή ενός παραθύρου επαναλαμβάνονται σταθερά στα έργα του.
Επιστράτευε ακόμη και ζωντανά ζώα, όπως στην περίφημη εγκατάσταση με άλογα που παρουσίασε στη Ρώμη το 1969, επιχειρώντας να αμφισβητήσει το κατεστημένο καλλιτεχνικό στερέωμα.
Χρησιμοποιούσε φωτιά, χώμα και χρυσό για τον αλχημιστικό τους συμβολισμό ή καφέ και κάρβουνο ως αναφορές στο εμπόριο αλλά και ως χαρακτηριστικά στοιχεία του λιμανιού της γενέθλιας πόλης του. Ο Κουνέλλης επιστράτευσε ακόμη παλιά παπούτσια και ρούχα αλλά και αντίγραφα θραυσμάτων από αρχαία γλυπτά για να αναφερθεί στις περίπλοκες και αντιφατικές διαστρωματώσεις της ταυτότητας.
Ο διεθνής Έλληνας εικαστικός, με το ριζοσπαστικό έργο, από τα «ταπεινά» υλικά της arte povera μετέτρεψε την ακαδημαϊκή αντίληψη του χώρου σε λαϊκό τοπίο: «Για να σωθεί σήμερα η ιδέα της τέχνης χρειάζονται ελεύθεροι καλλιτέχνες, εκτός χρηματιστηρίου, που θα πουν με θάρρος "όχι". Που θα δώσουν μια νέα ιδέα στην ποιητική δημιουργία, όπως συνέβαινε παλιά στην Μονμάρτη».
Ερωτηθείς δε για τον ουμανισμό που εκπέμπει το έργο του, ο ίδιος έχει πει: «Ο ουμανισμός τις τελευταίες δεκαετίες βρίσκεται σε κρίση. Απαιτεί πάντα ένα μέτρο, κι αυτό βρίσκεται μπροστά στα μάτια μας: είναι ο Παρθενώνας. Κι αυτό είναι το μέλλον, δεν είναι το παρελθόν».
Στις ατομικές εκθέσεις του Γιάννη Κουνέλλη περιλαμβάνονται αυτές στην Ambika P3 (Λονδίνο, 2010) και το Today Art Museum του Πεκίνου το 2011, ενώ η Tate Modern του Λονδίνου τού έχει αφιερώσει ειδική αίθουσα. Στην Ελλάδα, η πιο πρόσφατη έκθεσή του ήταν στο Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης το 2012, ενώ το 2004 έργα του είχαν εκτεθεί στο Μέγαρο Μουσικής σε συνεργασία με το Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης.
Το 1994 ο Κουνέλλης έστησε μια σημαντική αναδρομική εγκατάσταση της δουλειάς των 30 τελευταίων ετών στο φορτηγό πλοίο "Ιόνιον" στο λιμάνι του Πειραιά, οργανωμένη από το Ίδρυμα Ι. Φ. Κωστόπουλου. Μετείχε επίσης στην ομαδική έκθεση «Outlook» του 2003 στην Τεχνόπολη του Δήμου Αθηναίων, σε επιμέλεια του Χ. Ιωακειμίδη. Aπό το 1976 μέχρι σήμερα το έργο του παρουσιάστηκε αρκετές φορές σε ατομικές εκθέσεις στην γκαλερί Bernier/Eliades.
Συλλυπητήρια από τον πρωθυπουργό Αλέξη Τσίπρα
Τα συλλυπητήριά του εξέφρασε μέσω του λογαριασμού του στο Twiiter ο πρωθυπουργός Αλέξης Τσίπρας
Η δήλωση της Υπουργού Πολιτισμού και Αθλητισμού Λυδίας Κονιόρδου:
Ο Γιάννης Κουνέλλης υπήρξε από τους εισηγητές και τους πιο σπουδαίους εκπρόσωπους του καλλιτεχνικού ρεύματος «Arte Povera» της φτωχής τέχνης.
Είχε γεννηθεί το 1936 στον Πειραιά και οι μνήμες της φτωχής και καταστρεμμένης Ελλάδας που προσπαθούσε να ορθοποδήσει μετά από τον Πόλεμο ήταν το «χρυσωρυχείο» της έμπνευσης του.
Ο Γιάννης Κουνέλλης εξελίχθηκε σε παγκοσμίου φήμης εικαστικό. Δεν υπάρχει Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης, σε όλο τον κόσμο που να μην σεμνύνεται ότι η συλλογή του περιέχει έργα του.
Στην Ιταλία τον θεωρούν Ιταλό και είναι φυσικό. Επειδή στην Ρώμη σπούδασε και έζησε το μεγαλύτερο μέρος της ζωής του. Όμως ποτέ ο ίδιος δεν λησμόνησε τη καταγωγή του. Τα βιώματα που κουβαλούσε και αποτυπώθηκαν στη δουλειά του ήταν πρωτόγνωρα στη βιομηχανική Ευρώπη. Ποτέ η τέχνη του δεν ξέχασε τη καταγωγή του.
Εκφράζω τα θερμά μου συλλυπητήρια στους οικείους του καλλιτέχνη.
Συλλυπητήρια του Προέδρου της Βουλής για την απώλεια του Γιάννη Κουνέλλη
Τα συλλυπητήριά του για την απώλεια του διεθνούς φήμης Έλληνα εικαστικού Γιάννη Κουνέλλη εξέφρασε ο Πρόεδρος της Βουλής κ. Νικόλαος Βούτσης κάνοντας λόγο για «έναν πρωτοπόρο δημιουργό της σύγχρονης τέχνης και βαθιά πολιτικοποιημένο καλλιτέχνη, που επάξια κατέκτησε τη διεθνή αναγνώριση και καταξίωση».
Συλλυπητήριο μήνυμα του Τμήματος Πολιτισμού του ΣΥΡΙΖΑ για τον θάνατο του Γιάννη Κουνέλλη
Ο Γιάννης Κουνέλλης γεννήθηκε στον προπολεμικό Πειραιά, την ίδια χρονιά που επιβλήθηκε η μεταξική δικτατορία, και έζησε ως παιδί και έφηβος την κατοχική και εμφυλιοπολεμική Ελλάδα. Το πάθος του για τη ζωγραφική και οι απορρίψεις της αθηναϊκής Σχολής Καλών Τεχνών τον οδήγησαν στα 20 του χρόνια για σπουδές στη Ρώμη, η οποία έγινε η δεύτερη πατρίδα του. Οι μνήμες της ρημαγμένης Ελλάδας, οι υπαρξιακές, φιλοσοφικές αναζητήσεις του, η βαθιά σχέση του με την κοινωνική και πολιτική πραγματικότητα της εποχής του, κυρίως με την ταραγμένη και πλούσια σε ιδέες και κινήματα δεκαετία του ’60, θα τον οδηγήσουν στη δημιουργία μιας προσωπικής και πρωτοποριακής εικαστικής γλώσσας, που γνώρισε παγκόσμια αναγνώριση και καταξίωση.
Εμβληματική μορφή της Arte Povera, ο Κουνέλλης θα χρησιμοποιήσει στο έργο του ταπεινά, γήινα υλικά, αλλά και στοιχεία της πραγματικότητας (περίφημη είναι η έκθεσή του με τα δώδεκα ζωντανά άλογα στην γκαλερί L’Attico), αναζητώντας πάντα από τη μια τη σύνδεση με την κληρονομιά των μεγάλων δασκάλων του παρελθόντος, από την άλλη το άνοιγμα της τέχνης στη ζωή. Από τις πρώτες του εκθέσεις ο Κουνέλλης θα βρεθεί στο κέντρο των καλλιτεχνικών πρωτοποριών και θα εκθέσει στις μεγαλύτερες εικαστικές διοργανώσεις και μουσεία στον κόσμο. Η θεατρικότητα της δουλειάς του θα τον οδηγήσει επίσης σε συνεργασίες με σημαντικούς σκηνοθέτες του θεάτρου, όπως ο Θόδωρος Τερζόπουλος, ο Ταντάσι Σουζούκι, ο Χάινερ Μύλλερ, ο Κάρλο Κουαρτούτσι.
Μέτρο της τέχνης του Κουνέλλη υπήρξε πάντα ο άνθρωπος και αν υπάρχει μια έννοια που χαρακτηρίζει το έργο του, αυτή είναι η ποίηση, με την αρχαιοελληνική της σημασία, ως πράξη και δημιουργία. Αυτή η παθιασμένη αναζήτηση της ποίησης στις μορφές του και η δημιουργία μιας νέας γλώσσας για να πει τον κόσμο είναι τα χαρακτηριστικά εκείνα που έκαναν την τέχνη του παγκόσμια και, με έναν τρόπο λυτρωτική, σε δύσκολους και ταραγμένους καιρούς.
Ο σπουδαίος αυτός καλλιτέχνης και δάσκαλος έφυγε από τη ζωή πλήρης ημερών και μ’ ένα έργο που του εξασφαλίζει μια θέση στην αιωνιότητα. Εκφράζουμε τη θλίψη μας γι’ αυτή την απώλεια και τα θερμά συλλυπητήριά μας στην οικογένεια και τους οικείους του.
«Έφυγε ο Γιάννης Κουννέλης, ένας καλλιτέχνης χωρίς έπαρση», γράφει η «Il Messaggero»
Αναλυτικό άρθρο αφιερωμένο στο έργο και την προσωπικότητα του γλύπτη και ζωγράφου Γιάννη Κουνέλλη, ο οποίος πέθανε χθες στη Ρώμη σε ηλικία ογδόντα ετών, φιλοξενεί σήμερα η ιταλική εφημερίδα «Il Messaggero».
«Για να χρησιμοποιήσουμε τη γλώσσα των νέων, μπορούμε να πούμε ότι ο Γιάννης "δεν την είχε δει", ούτε στις διαπροσωπικές σχέσεις, ούτε και σε ό,τι αφορούσε τα υλικά με τα οποία δημιουργούσε τα έργα του». «Προτιμούσε τον Πικάσο από τον Ντυσάν αλλά στους καλλιτέχνες από τους οποίους, έμμεσα, είχε εμπνευσθεί και διδαχθεί, είχε εντάξει- κάθε άλλο παρά τυχαία- τον Μασάτσιο και τον Καραβάτζιο». Όπως αναφέρει η «Il Messaggero», πριν από λίγες ημέρες, η Ακαδημία Καλών Τεχνών της Αιώνιας Πόλης όπου είχε φοιτήσει στη δεκαετία του 1950, τον ανακήρυξε επίτιμο καθηγητή της.
«Έφτασα στη Ρώμη την Πρωτοχρονιά του 1956. Αυτή την πόλη την αγαπώ, η Ρώμη είναι ο εαυτός της και δεν χρειάζεται τίποτε άλλο», δήλωνε ο διεθνούς φήμης καλλιτέχνης της Arte Povera. Aλλά δεν ξεχνούσε, ποτέ, και τη χώρα στην οποία γεννήθηκε, την Ελλάδα: «Ποίησις, στα ελληνικά, σημαίνει και πράξη. Είναι αυτή η έννοια της ποίησης και της τέχνης. Δημιουργώ κάτι που πρώτα δεν υπήρχε».
«Δεν ήταν ποτέ του ένας καταραμένος καλλιτέχνης», αντιθέτως, «διηγείτο πως είχε ανακαλύψει το ιερό στοιχείο μέσα στα συνηθισμένα αντικείμενα της τέχνης» θυμίζει σήμερα στους Ιταλούς, ο δημοσιογράφος Φάμπιο Ίσμαν.
«Το να παίρνεις υπερβολικά στα σοβαρά την πρόοδο είναι λάθος. Υποκρισία. Συμφέροντα. Δεν μπορείς να ζητάς σε όποιον ζει στον Αμαζόνιο να πάει να ζήσει στη Νέα Υόρκη και να παίξει στο χρηματιστήριο. Οι εικόνες δεν τελειώνουν ποτέ. Αντιθέτως, σε κάνουν να ονειρεύεσαι, και αυτό είναι κάτι το απαραίτητο για τη δουλειά μου», έλεγε ο Γιάννης Κουνέλλης. «Το χώμα που θα τον σκεπάσει, το χώμα που τόσο αγάπησε γνωρίζοντας πάντα ότι μέσα του υπήρχε και κάτι "άλλο"- ας του είναι ελαφρότατο» είναι η ευχή της εφημερίδας «Il Messaggero».
