to top
  • βρείτε μας στο Twitter
  • βρείτε μας στο Facebook
  • βρείτε μας στο YouTube
  • στείλτε μας email
  • εγγραφείτε στο RSS feed
  • international version

Περί κράτους δικαίου και κυρώσεων

Τελευταία εντείνονται οι διαδικασίες των ευρωπαϊκών θεσμών προς υποβολή κυρώσεων στην Πολωνία και την Ουγγαρία για μη τήρηση των κανόνων του κράτους δικαίου. Για τους θεσμούς, ο κόμπος έφτασε στο χτένι με την πρόσφατη απόφαση του Συνταγματικού Δικαστηρίου της Πολωνίας, σύμφωνα με την οποία το πολωνικό Σύνταγμα είναι υπεράνω του ευρωπαϊκού δικαίου. Ομόφωνα όλες οι πολιτικές παρατάξεις, συντηρητικών, προοδευτικών και αριστερών, χειροκροτούν τις εν λόγω πρωτοβουλίες κυρώσεων. Εξυπακούεται.


Ωστόσο το κράτος δικαίου δεν έχει υποστεί πλήγματα μόνο στην Πολωνία ή την Ουγγαρία. Ας πάρουμε τις παραδειγματικές εκδοχές δύο άλλων κρατών-μελών, της Γαλλίας και της Ελλάδας κατά την τελευταία δεκαετία. Το πολίτευμα της Γαλλίας υπόκειται, διά μέσου σωρείας «πράξεων νομοθετικού περιεχομένου», στους κανόνες, όχι απλά μιας επαναλαμβανόμενης «κατάστασης έκτακτης ανάγκης», αλλά ενός άτυπου διαρκούς «καθεστώτος εξαίρεσης» από το 2005 (με αφορμή τις εξεγέρσεις στα εξαθλιωμένα προάστια του Παρισιού), το 2015-2017 (με αφορμή τα τρομοκρατικά χτυπήματα) και από το 2017 έως σήμερα (με τη διπλή αφορμή της τρομοκρατικής απειλής και της υγειονομικής κρίσης).

Πρόσφατα, ορισμένοι «πρόθυμοι» εισηγούνται την ενσωμάτωση της «κατάστασης έκτακτης ανάγκης» στο Σύνταγμα της Γαλλικής Δημοκρατίας, με ό,τι αυτό συνεπάγεται νομικά και πολιτικά. Το είχε επιχειρήσει το 2016 και ο Ολάντ, αλλά η τότε αντιπολίτευση το απέρριψε. Σήμερα, η πόρτα προς αυτή την κατεύθυνση είναι εκ νέου ορθάνοιχτη. Και δεν είναι μόνον αυτό. Από το 2012 υπό την προεδρία του Ολάντ και από το 2017 έως σήμερα υπό την προεδρία του Μακρόν, το γαλλικό κράτος έχει θεσμοποιήσει ένα στυγνό νομοθετικό οπλοστάσιο αυστηρής επιτήρησης, ποινικοποίησης και καταστολής κάθε μορφής κοινωνικών, πολιτικών και συνδικαλιστικών κινητοποιήσεων με αποκορύφωμα τον πρόσφατο νόμο «ολικής ασφάλειας».

Από το 2012 έως σήμερα, η αντιτρομοκρατική νομοθεσία χρησιμοποιήθηκε απροκάλυπτα για την άγρια και αιματηρή καταστολή των μαζικών και δυναμικών κινητοποιήσεων ενάντια στις νεοφιλελεύθερες μεταρρυθμίσεις του Εργατικού Κώδικα, του συνταξιοδοτικού στον δημόσιο τομέα, του ασφαλιστικού και τελευταία με την εξίσου αιματηρή καταστολή του κινήματος των «κίτρινων γιλέκων». Ακόμα και τα ΜΜΕ στην υπηρεσία των κυβερνώντων δεν κατόρθωσαν να αποκρύψουν τη βαρβαρότητα των «ειδικών σωμάτων ασφαλείας». Επιφανείς νομικοί, δικαστικοί, οργανώσεις και διανοούμενοι έχουν επανειλημμένα καταγγείλει δημοσίως και τεκμηριώσει πλήρως αυτή τη βίαιη καταστρατήγηση του κράτους δικαίου στη «γενέτειρα των δικαιωμάτων του ανθρώπου και του πολίτη». Διερωτάται κανείς: Μα είναι πράγματι σε θέση να δίνει η Γαλλία μαθήματα «κράτους δικαίου»;

Στα καθ’ ημάς το θέμα «απλουστεύεται»: όλο το κατασταλτικό νομοθετικό οπλοστάσιο του επιτελικού κράτους της Ν.Δ. (νόμοι Χρυσοχοΐδη και Κεραμέως-Χρυσοχοΐδη), όπως και ο εργασιακός νόμος Χατζηδάκη είναι πολιτικές άμεσα εμπνευσμένες από τις νομοθετικές πρακτικές των κυβερνήσεων Ολάντ-Μακρόν. Η κυβερνητική θητεία της Ν.Δ. εγκαινιάστηκε με τη συστηματική καταστολή διαδηλώσεων και απεργιών, όπως και με την ασυδοσία, χουντικής κοπής, των σωμάτων ασφαλείας, πρακτικές που κλονίζουν εκ βάθρων το κράτος δικαίου, δίνοντας θέση ισχύος στο αποκλειστικό δόγμα «νόμος και τάξη» – για να μην αναφερθούμε στην απροκάλυπτη χειραγώγηση της κοινής γνώμης από τα καλοπληρωμένα ΜΜΕ.

Οσον αφορά το «καθεστώς εξαίρεσης», εκτός των συνθηκών της παρούσας υγειονομικής κρίσης, η Ελλάδα το υπέστη με τραγικές επιπτώσεις –κοινωνικές, οικονομικές και πολιτικές– από το 2012 έως το 2019, στο πλαίσιο εφαρμογής των μέτρων «δημοσιονομικής προσαρμογής» που επέβαλαν τα μνημόνια βάσει των γνωστών «πράξεων νομοθετικού περιεχομένου» από τις εκάστοτε κυβερνήσεις. Ενα δομημένο «καθεστώς εξαίρεσης» επταετούς διάρκειας που δεν άφησε άθικτα ούτε τον κρατικό μηχανισμό ούτε τις πρακτικές της εκτελεστικής εξουσίας.

Να θυμηθούμε ότι κατά την περίοδο εκείνη έγιναν σημαντικές και έντονες δημόσιες συζητήσεις, όπως και δικαστικές προσφυγές στην Ελλάδα περί συνταγματικότητας η μη όλων αυτών των νομοθετικών πράξεων που έθεταν εκτός λειτουργίας τον κοινοβουλευτικό θεσμό και τις κοινοβουλευτικές διαβουλεύσεις και που επέβαλλαν διά ροπάλου, εκτός των άλλων, τις περικοπές μισθών και συντάξεων που γνωρίζουμε. Οι ίδιες έντονες συζητήσεις και δικαστικές προσφυγές περί συνταγματικότητας των πολιτικών λιτότητας έγιναν και στην Ιταλία και την Ισπανία την ίδια ακριβώς περίοδο.

Να θυμόμαστε επίσης την ωμή απάντηση που έσπευσε να δώσει σε αυτές τις ενστάσεις ο τότε «φιλέλληνας» πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Ζαν-Κλοντ Γιούνκερ. Τόνισε εν ολίγοις ότι ούτε τα Συντάγματα των κρατών-μελών ούτε οι δικαστικές τους αρχές ούτε οι κοινοβουλευτικές διαβουλεύσεις τους, ούτε ακόμα και τα δημοψηφίσματα, δύνανται να υπερισχύουν των ευρωπαϊκών αποφάσεων. Δικαιολογημένα η δήλωση αυτή, στυγνής ταπείνωσης και απαξίωσης των δημοκρατικών διαδικασιών, ειδικά δε του Κοινοβουλίου, προκάλεσε την οργή μιας εξαθλιωμένης κοινωνίας στα πρόθυρα της ανθρωπιστικής κρίσης.

Τα προβλήματα συμβατότητας ή μη του ευρωπαϊκού δικαίου και του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου με τα Συντάγματα των κρατών-μελών και τις αρμοδιότητες των δικαστικών τους αρχών (φυσικός δικαστής) είναι πολύπλοκα, όχι μόνο νομικά αλλά και πολιτικά και –κυρίως– δεν λύνονται με προκλητικές και ταπεινωτικές δηλώσεις όπως αυτές του Γιούνκερ. Το Συνταγματικό Δικαστήριο της Γερμανίας έχει αποδειχθεί σε πολλές περιπτώσεις εξόχως αυστηρό όσον αφορά τη μη συμβατότητα ορισμένων ad hoc νομοθετικών πρακτικών των ευρωπαϊκών θεσμών με το Σύνταγμα της Ομοσπονδιακής Δημοκρατίας της Γερμανίας. Καλό θα ήταν να έδειχναν την ίδια αυστηρότητα και άλλα Συνταγματικά Δικαστήρια – ή αντίστοιχοι θεσμοί που εκπληρώνουν αυτό το έργο στα κράτη-μέλη.

Οι εκκλήσεις για σεβασμό και τήρηση του κράτους δικαίου θα ήταν ακόμα πιο πολιτικά αξιόπιστες και ηθικά δικαιωμένες αν απευθύνονταν όχι μόνο στην Πολωνία και την Ουγγαρία (όπου οι κυρώσεις επιβάλλονται) αλλά και σε άλλα κράτη-μέλη που έχουν επιφέρει βαθιά και ίσως ανεπανόρθωτα πλήγματα στους δημοκρατικούς θεσμούς. Περιέργως πώς δεν υπάρχουν διαβήματα προς αυτή την κατεύθυνση στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή – ούτε και από την πλευρά του Ευρωκοινοβουλίου, που θεωρείται πιο ευαίσθητο σε αυτά τα θέματα. Δύο μέτρα και δύο σταθμά;

*Καθηγητής Πολιτικής Κοινωνιολογίας, Βρυξέλλες

tags: άρθρα

2024 © left.gr | στείλτε μας νεα, σχόλια ή παρατηρήσεις στο [email protected]
§ Όροι χρήσης για αναδημοσιεύσεις Αναφορά Δημιουργού-Μη Εμπορική Χρήση 3.0 Μη εισαγόμενο (CC BY-NC 3.0)