Αρκετοί στη χώρα μας θεωρούν ότι γενικός στόχος πρέπει να είναι να αποκρούουμε τη στάση της Τουρκίας, να την καταγγέλλουμε, να ζητάμε κυρώσεις αφήνοντας τα προβλήματα άλυτα. Ξεχνούν ότι μόνο με συνολική συμφωνία με την Τουρκία για το status του Αιγαίου ή με μια απόφαση του Διεθνούς Δικαστηρίου της Χάγης θα κατοχυρωθούν πλήρως και τελεσίδικα τα δικαιώματα της Ελλάδας. Και θα αποφευχθούν κίνδυνοι στρατιωτικής σύγκρουσης.
Διάλογος, διαπραγμάτευση, διαμεσολάβηση είναι μέθοδοι όχι μόνο αποδεκτές, αλλά οι μόνες που επιλύουν διεθνή προβλήματα. Έχουν επιλύσει θέματα πολύ πιο περίπλοκα και σύνθετα από ό,τι είναι οι ελληνοτουρκικές διαφορές. Οι γνωστές αντιρρήσεις, που προέρχονται από τη «σχολή της ακινησίας» στις ελληνοτουρκικές σχέσεις, είναι αναγκαίο να παρακαμφθούν.
Η κοινή γνώμη στη χώρα μας νομίζει ότι η Ελλάδα έχει 100% δίκιο στις διαφορές της με την Τουρκία. Με βάση το Διεθνές Δίκαιο, στο οποίο η Ελλάδα αναφέρεται, αυτό δεν είναι ακριβές. Παρότι η Ελλάδα έχει σε πολλά θέματα δίκαιο, σε άλλα έχει η Τουρκία, ενώ υπάρχουν αρκετά στα οποία υπάρχει ποσοστό δίκιου και στις δύο πλευρές.
Οι διαφορές στο Αιγαίο δεν είναι διαφορές για εδάφη και κατοίκους, κάτι που θα τις έκανε πολύ δύσκολες στην επίλυσή τους. Αποτελούν κυρίως διαφορετικές ερμηνείες των διεθνών συνθηκών και αφορούν τον τρόπο εφαρμογής των συνθηκών. Μπορούν να βρεθούν λογικές λύσεις, αμοιβαία αποδεκτές, με “θετικό άθροισμα” και για τις δύο πλευρές.
Για υφαλοκρηπίδα και Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη, καλύτερη μέθοδος είναι η δικαστική. Για αιγιαλίτιδα ζώνη (χωρικά ύδατα), εναέριο χώρο, στρατιωτικοποίηση νησιών του Ανατολικού Αιγαίου και FIR (Περιοχή Πληροφόρησης Πτήσεων στον διεθνή εναέριο χώρο του Αιγαίου) οι διαπραγματεύσεις είναι προσφορότερες, διότι επιτρέπουν αμοιβαίες παραχωρήσεις εντός ενός έντιμου συμβιβασμού.
Ο διάλογος δεν μπορεί να είναι αέναος. Μέσα σε συγκεκριμένο χρονοδιάγραμμα, αν δεν έχουμε συμφωνήσει, πρέπει να προσφύγουμε στο Διεθνές Δικαστήριο από κοινού.
Περιεχόμενο διαλόγου
Σε έναν διάλογο κάθε πλευρά θέτει τα θέματα που επιθυμεί. Δεν μπορεί η άλλη πλευρά να της υπαγορεύσει τι θα πει ούτε να της απαγορεύσει να αναφερθεί σε κάτι. Ούτε η Ελλάδα θα πει στην Τουρκία τι θα θέσει ούτε φυσικά η Τουρκία στην Ελλάδα.
Διαφορά γεννιέται σε κάθε θέμα για το οποίο υπάρχει διαφορετική εκτίμηση μεταξύ των δύο πλευρών. Εφόσον μία πλευρά εγείρει ένα θέμα, αμέσως προκύπτει μια διμερής διαφορά. Το να αρνείται κανείς το δικαίωμα της κάθε πλευράς να θέσει στον διάλογο τα θέματα που επιθυμεί ισοδυναμεί με άρνηση του ίδιου του διαλόγου.
Η Ελλάδα έχει εδώ και χρόνια επισήμως δεχθεί, και αυτό είναι καταγεγραμμένο διεθνώς, ότι μαζί με το ζήτημα της υφαλοκρηπίδας υπάρχουν και άλλα σχετιζόμενα ζητήματα. Το ένα είναι το εύρος των χωρικών υδάτων, το οποίο πρέπει να είναι σαφές πριν από την οριοθέτηση υφαλοκρηπίδας και ΑΟΖ.
Το δεύτερο είναι ο εναέριος χώρος. Από τη στιγμή που ρυθμίζουμε οριστικά τα χωρικά ύδατα, επιβάλλεται η ρύθμιση του εναέριου χώρου. Διότι ο εναέριος χώρος πρέπει να ταυτίζεται με τα χωρικά ύδατα και όχι το αντίστροφο. Η Ελλάδα έχει τη διεθνή πρωτοτυπία να έχει ανακηρύξει μονομερώς εναέριο χώρο στα 10 μίλια, ενώ τα χωρικά ύδατά της είναι στα 6 μίλια. Αυτό δεν γίνεται αποδεκτό από πολλές χώρες, όχι μόνο από την Τουρκία, και αποτελεί πηγή έντασης με αερομαχίες στο Αιγαίο.
Όλα αυτά τα θέματα, και άλλα επιπλέον, έχουν συζητηθεί στις διερευνητικές επαφές μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας επί πολλά χρόνια. Δεν είναι πλέον ούτε πρέπει να αποτελεί ταμπού. Η ρύθμισή τους θα έφερνε και την Ελλάδα, όπως και την Τουρκία, πιο κοντά στις προβλέψεις του Διεθνούς Δικαίου.
Συμφωνημένες κατευθύνσεις
Στις συνομιλίες από παλιά έχουν συμφωνηθεί κάποιες κατευθύνσεις, που θα μπορούσαν να είναι και σήμερα η βάση μιας οριστικής συμφωνίας, με επέκταση, εμβάθυνση και επικαιροποίησή τους. Αυτές ήταν:
* Επίλυση του ζητήματος της υφαλοκρηπίδας με διαπραγμάτευση ή στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης.
* Η τουρκική υφαλοκρηπίδα να μην εγκλωβίζει τα ελληνικά νησιά του Αν. Αιγαίου.
* Η ελληνική υφαλοκρηπίδα να μην κλείνει τις εξόδους της Τουρκίας στην ανοιχτή θάλασσα του Αιγαίου.
* Η Ελλάδα να μην επεκτείνει μονομερώς την αιγιαλίτιδα ζώνη (χωρικά ύδατα) της.
* Η Ελλάδα να προσαρμόσει τον εναέριο χώρο της στην αιγιαλίτιδα ζώνη (χωρικά ύδατα) της.
* Να μην εγερθεί ζήτημα ΑΟΖ από τις δύο πλευρές (την εποχή εκείνη δεν είχε προκύψει).
* Η επίλυση των διαφορών να λαμβάνει υπόψη ανάγκες και φόβους των δύο χωρών.
* Ο Θόδωρος Τσίκας είναι πολιτικός επιστήμονας - διεθνολόγος
