Μετά από τις λίγες σελίδες της εκτέλεσης του Λόρκα, μεταφερόμαστε στη Μασσαλία, σχεδόν σήμερα. Ο αστυνόμος Τομά Ρουσέλ, μια κάπως τραγική φιγούρα που έχει ξαναβυθιστεί στον αλκοολισμό, χωρίζει από τη σύντροφό του, Κλερ Ντατριέ, μια γυναίκα που ως ερευνήτρια έχει πάθος με τον Λόρκα. Σύντομα όμως θα έρθει ξανά σε επαφή μαζί της και θα αναγκαστεί να εμπλακεί σε μια αστυνομική έρευνα που θα τον γυρίσει πίσω, όχι μόνο στην εποχή του Ισπανικού Εμφυλίου, αλλά και σε μία από τις πιο σκοτεινές σελίδες της σύγχρονης ισπανικής ιστορίας: την ιστορία που αφορά τις GAL, τις Αντιτρομοκρατικές Ομάδες Απελευθέρωσης. Οι GAL ήταν παραστρατιωτικές ακροδεξιές ομάδες που δημιουργήθηκαν για να χτυπήσουν εξωθεσμικά/εξωδικαστικά την ΕΤΑ και τα μέλη της. Έδρασαν την περίοδο 1983 έως 1987 (στη διάρκεια των πρώτων ετών της διακυβέρνησης του Σοσιαλιστικού Κόμματος και του Φελίπε Γκονθάλεθ). Υπολογίζεται ότι οι GAL ευθύνονται για περίπου 27 δολοφονίες, αλλά και για απαγωγές, βασανιστήρια κ.ά. Όταν η δράση τους ήρθε στο φως, αποδείχθηκε η χρηματοδότησή τους από το ισπανικό κράτος. Παρά τα συνεχή εμπόδια που αποσκοπούσαν στο να καλυφθούν πολλές σκοτεινές πτυχές σχετικά με τις GAL (π.χ. ο ρόλος του Φελίπε Γκονθάλεθ), αρκετοί αξιωματούχοι οδηγήθηκαν στα δικαστήρια και καταδικάστηκαν (π.χ. ο υπουργός Εσωτερικών της κυβέρνησης Γκονθάλεθ, Χοσέ Μπαριονουέβο, καταδικάστηκε σε δέκα χρόνια φυλακή). Το σκάνδαλο των GAL συνέβαλε πολύ στην εκλογική ήττα των Σοσιαλιστών.
Στο Φιλί του θανάτου, η ιστορία των GAL εξελίσσεται στο φόντο του βιβλίου, καθώς ένας βασικός άξονας της πλοκής είναι η αναζήτηση ενός ντοκουμέντου για μια μυστική συνάντηση ανάμεσα στον Φελίπε Γκονθάλεθ και τον Ζακ Σιράκ, το 1986, με θέμα τη δράση ακριβώς αυτών των παρακρατικών ομάδων.
Σχεδόν ογδόντα χρόνια μετά τον θάνατό του, η μορφή του Φεδερίκο Γκαρθία Λόρκα, το έργο του και η τραγική του ιστορία, συνεχίζουν πάντα να εμπνέουν τόσο την ιστορική έρευνα όσο και τη λογοτεχνία. Πριν από μερικά χρόνια, οι έρευνες για τον εντοπισμό του τάφου του, κοντά στο χωριό Βίθναρ, προκάλεσαν πολλές δημόσιες συζητήσεις και διαμάχες, αν και τελικά ο τάφος του δεν βρέθηκε, παρά τις συστηματικές και μεγάλης διάρκειας προσπάθειες που έγιναν. Οι νέες αποκαλύψεις για τη στοχοποίηση του Λόρκα από τους φασίστες, επιπλέον, προσφέρουν και νέα στοιχεία στη συζήτηση σχετικά με τις αιτίες της δολοφονίας του. Στο δε πεδίο της λογοτεχνίας, το 2013 κυκλοφόρησε και στα ελληνικά το βιβλίο του Περουβιανού συγγραφέα Σαντιάγο Ρονκαλιόλο Ο Ουρουγουανός εραστής, με θέμα πάλι την υποτιθέμενη ανεύρεση των χαμένων οστών του Λόρκα.
Και σε αυτό το βιβλίο, ένα έντονα πολιτικό νουάρ, ο Βενσάν συνδέει μια σκοτεινή ιστορία από το παρελθόν με μια αστυνομική αναζήτηση στη σύγχρονη εποχή. Στο προηγούμενο βιβλίο του, το Ντζεμπέλ, ένα γεγονός που ερχόταν από το 1960 και τον πόλεμο της ανεξαρτησίας της Αλγερίας έδενε με το παρόν, με το 2001, μέσω της αναψηλάφησης μιας πολύ παράξενης ιστορίας.
Στο Φιλί του θανάτου, η σκοτεινή φιγούρα του φασίστα εκτελεστή El Capitán είναι ο συνδετικός κρίκος ανάμεσα στις ωμότητες των Φαλαγγιτών στη διάρκεια της Ισπανικής Επανάστασης και την ακροδεξιά τρομοκρατία στην Ισπανία, τη δεκαετία του 1980, για να κλείσει τον κύκλο της στη διάρκεια της αναζήτησης των οστών του Φεδερίκο Γκαρθία Λόρκα, το 2011.
Βλέπουμε με πολύ καθαρό τρόπο τη «σκοτεινή σχέση ανάμεσα στον στρατό και τη νεότευκτη δημοκρατία», αλλά και πώς ολόκληρη η πολιτική ζωή της Ισπανίας, πολλά χρόνια μετά τον θάνατο του Φράνκο, σημαδεύεται από την εποχή που οι φασίστες αρχίζουν να νικούν στα πεδία της μάχης, καταλαβαίνοντας επιπλέον και ότι «για να ξεφορτωθούν μια και καλή αυτούς τους καριόληδες τους δημοκρατικούς, δεν έφτανε να τουφεκίζουν εργάτες και αγρότες κατά εκατοντάδες, έπρεπε κυρίως να ξεπαστρέψουν τους σκεπτόμενους, αυτούς τους κουλτουριάρηδες που διέφθειραν τα πιο αδύναμα πνεύματα μέχρι το μεδούλι».
Για άλλη μια φορά ο Βενσάν δουλεύει καλά τους χαρακτήρες του, με πιο χαρακτηριστικό εκείνον της Αϊσά Σαντιά, της αστυνομικού αλγερινής καταγωγής που είχαμε γνωρίσει και στο Ντζεμπέλ. Και βέβαια, για άλλη μια φορά όλη η ιστορία εξελίσσεται στη Μασσαλία – το «φως του Νότου», όπως την αποκαλεί ο ίδιος ο συγγραφέας σε συνέντευξή του, στην Εφημερίδα των Συντακτών.
Η πολιτική ιστορία της Ισπανίας έχει πολλές μαύρες κηλίδες, πολλές σκοτεινές γωνιές. Σε μια άγρια εποχή, η μορφή του Φεδερίκο Γκαρθία Λόρκα έλαμψε με μια σπάνια τρυφερότητα, ξέροντας όμως ότι μερικά πράγματα ίσως δεν τελειώνουν ποτέ: «Εσύ, όμως, ζωή μου, μείνε και κοιμήσου. / Άκου το αίμα μου τσακισμένο στα βιολιά! / Το νου σου, παραμονεύουν ακόμα για μας!», έλεγε στα Σονέτα του σκοτεινού έρωτα.
