to top
  • βρείτε μας στο Twitter
  • βρείτε μας στο Facebook
  • βρείτε μας στο YouTube
  • στείλτε μας email
  • εγγραφείτε στο RSS feed
  • international version

Πανελλήνιος πολεοδομικός σχεδιασμός… με όραμα την Πολυνομία

Ο αρχικός σχεδιασμός του ΥΠΕΝ για την προκήρυξη μεγάλου αριθμού μελετών φαίνεται πως ανατράπηκε αφενός μεν από τις καθυστερήσεις στις διαδικασίες και αφετέρου από τα αυστηρά χρονοδιαγράμματα που επιβάλλει η χρηματοδότησή τους από το Ταμείο Ανάκαμψης.


Μέσα στο αλαλούμ των παρατάσεων και του εξοικονομώ ενδεχομένως να αφήνουμε πίσω και άλλα σημαντικά θέματα τα οποία ως κλάδος θα πρέπει να μας απασχολούν.
Ένα θέμα που θα προσεγγίσω σήμερα και παίρνω αφορμή από ένα δελτίο τύπου του συλλόγου Ελλήνων Μηχανικών Πολεοδομίας, Χωροταξίας και Περιφερειακής Ανάπτυξης όσον αφορά  τις διακηρύξεις μελετών στο πλαίσιο του Προγράμματος Πολεοδομικών Μεταρρυθμίσεων.

Καταρχήν για την ιστορία να πούμε ότι αναφέρομαι στο χρηματοδοτούμενο από το Ταμείο Ανάκαμψης Πρόγραμμα Πολεοδομικών Μεταρρυθμίσεων “Κωνσταντίνος Δοξιάδης”, συνολικού προϋπολογισμού 401,05 εκατ. € το οποίο ανακοινώθηκε  από το Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας. Στο πρόγραμμα εντάσσονται 229 μελέτες Τοπικών Πολεοδομικών Σχεδίων (ΤΠΣ) και 5 μελέτες Ειδικών Πολεοδομικών Σχεδίων (ΕΠΣ).

Αρχικά να πούμε ότι πρόκειται για ένα πολύ σημαντικό πρόγραμμα το οποίο αφορά την  ολοκλήρωση(επιτέλους)  του χωρικού σχεδιασμού της χώρας, η οποία αποτελεί βασική προϋπόθεση για την οικονομική και βιώσιμη ανάπτυξή της.

Και δυστυχώς όπως εξελίσσεται διαφαίνεται ότι μιλάμε για νέες καθυστερήσεις ή ακόμα χειρότερα για μια «προχειρότητα»…

Και τι εννοώ: Στις 12/08/2021 δημοσιεύθηκαν από το ΤΕΕ (που έχει οριστεί ως αναθέτουσα αρχή και φορέας υλοποίησης) οι διακηρύξεις για τα πρώτα 12 ΤΠΣ, που αποτελούν τον πρώτο και πιλοτικό κύκλο αναθέσεων, ενώ τον Σεπτέμβριο προκηρύχθηκαν και τα 5 ΕΠΣ. Στους επόμενους πίνακες παρουσιάζονται οι μελέτες ΤΠΣ και ΕΠΣ, το εκτιμώμενο και το μέσο κόστος τους

Οι πρώτοι διαγωνισμοί για την ανάθεση των μελετών ΤΠΣ ολοκληρώθηκαν πρόσφατα και τα αποτελέσματά τους γνωστοποιήθηκαν ευρέως μέσω του τύπου.

Ο αρχικός σχεδιασμός του ΥΠΕΝ για την προκήρυξη μεγάλου αριθμού μελετών φαίνεται πως ανατράπηκε αφενός μεν από τις καθυστερήσεις στις διαδικασίες και αφετέρου από τα αυστηρά χρονοδιαγράμματα που επιβάλλει η χρηματοδότησή τους από το Ταμείο Ανάκαμψης. Συνεπώς, αντί για τις περίπου 1.300 μελέτες ΤΠΣ σε αντίστοιχες δημοτικές ενότητες που αναμενόταν να προκηρυχθούν, οι μελέτες περιορίζονται σε 229, μέσα στις οποίες θα ενταχθούν όλες οι δημοτικές ενότητες. Το γεγονός αυτό, συμπαρασύρει τις προεκτιμώμενες αμοιβές, την απαιτούμενη εμπειρία και τα λοιπά κριτήρια συμμετοχής σε δυσθεώρητα ύψη, και σε συνδυασμό με τα τεθέντα κριτήρια επιλογής, όπως είναι η χρηματοοικονομική επάρκεια, μειώνει τον αριθμό των οικονομικών φορέων που δύνανται να συμμετέχουν στους διαγωνισμούς δημιουργώντας αποκλεισμούς. Επιπλέον, η ανάθεση εκπόνησης των μελετών αποκλειστικά με οικονομικά κριτήρια, χωρίς καμία τεχνική αξιολόγηση, δημιουργεί έντονο προβληματισμό ως προς την ποιότητα των μελετητικών εργασιών.

Από τα παραπάνω καταλαβαίνουμε ότι ενώ μιλάμε για ένα σημαντικό και σπουδαίο πρόγραμμα δυστυχώς υπάρχουν αμφιβολίες που δεν μας αφήνουν να μην ανησυχούμε ή να μην μιλάμε για προχειρότητα.

Συνοπτικά αναφέρω:

Στην παράγραφο 19.2 “Οικονομική & Χρηματοοικονομική επάρκεια”, αναφέρεται, για το σύνολο των προκηρύξεων ότι οι οικονομικοί φορείς απαιτείται να έχουν μέσο γενικό ετήσιο κύκλο εργασιών των τριών (3) τελευταίων διαχειριστικών χρήσεων έτους 2017, 2018, 2019 μεγαλύτερο από το 100% του προϋπολογισμού (άνευ ΦΠΑ) του υπό ανάθεση έργου. Λαμβάνοντας υπόψη το μέγεθος της πλειονότητας των μελετητικών γραφείων της χώρας, τις ελάχιστες αντίστοιχες μελέτες που προκηρύχθηκαν την προηγούμενη δεκαετία λόγω της οικονομικής κρίσης και τις μεγάλες εκπτώσεις που προσφέρονταν, είναι εξαιρετικά δύσκολο να καλυφθεί η προϋπόθεση του κύκλου εργασιών, δεδομένης της σύνδεσής του με τους πολύ μεγάλους προϋπολογισμούς των ΤΠΣ. Το παραπάνω δεν ισχύει για τους φορείς που συμμετείχαν στις μελέτες κτηματολογίου της προηγούμενης περιόδου…

Αντίστοιχα στην παράγραφο 19.3 για την “Τεχνική και επαγγελματική Ικανότητα”, όπου αναφέρεται η ελάχιστη εμπειρία ανά κατηγορία μελέτης του απαιτούμενου στελεχιακού δυναμικού, η πλειονότητα των προκηρύξεων ζητά εμπειρία από 16‐20 έτη (σε ποσοστό 83%). Επίσης, απαιτείται εμπειρία εκπόνησης συγκεκριμένου αριθμού παρόμοιων μελετών (έως και 7 μελέτες). Λαμβάνοντας υπόψη τον περιορισμένο αριθμό σχετικών μελετών που προκηρύχθηκαν τα προηγούμενα χρόνια, αποκλείεται η συντριπτική πλειονότητα μελετητών από τη διαδικασία των διακηρύξεων, καθώς είναι πρακτικά αδύνατο να διαθέτουν τόσο μεγάλη εμπειρία χωρίς να καταφύγουν σε δανεισμό εμπειρίας από συναδέλφους.

Ένα ακόμα θέμα που δημιουργεί προβληματισμό είναι η απαίτηση για την απόδειξη συμμόρφωσης, των φορέων που συμμετέχουν, με τρία διαφορετικά πρότυπα διασφάλισης ποιότητας ΕΛΟΤ EN ISO: 9001:2015, 14001:2015 και 27001:2013. Ωστόσο, πολλά μελετητικά γραφεία δεν κατέχουν πιστοποιητικά διασφάλισης ποιότητας είτε γιατί δεν χρειάστηκε ποτέ ξανά στο παρελθόν να τα χρησιμοποιήσουν, είτε επειδή το οικονομικό κόστος για την απόκτησή τους είναι μεγάλο. Σε κάθε περίπτωση, το χρονικό διάστημα που απαιτείται για την ολοκλήρωση της διαδικασίας απόκτησης ISO είναι μεγάλο, εμποδίζοντας την αυξημένη συμμετοχή στις διαγωνιστικές διαδικασίες, καθώς ο χρόνος που δίνεται στους μελετητές να συμμετέχουν και να ανταποκριθούν στις προθεσμίες των διακηρύξεων είναι περιορισμένος. Επιπλέον τα ζητούμενα πρότυπα διασφάλισης ποιότητας δεν αφορούν στο σύνολό τους τις παρεχόμενες μελετητικές υπηρεσίες ούτε συνεισφέρουν επί της ουσίας στην ποιότητα του παραγόμενου έργου. Το μόνο ίσως πιθανά σχετικό να είναι το πιστοποιητικό ΕΛΟΤ ΕΝ ISO 9001:2015 που αφορά σε Συστήματα Διαχείρισης Ποιότητας. Αντίθετα, το πρότυπο ISO 14001:2015 είναι σύστημα Περιβαλλοντικής Διαχείρισης και αφορά στην περιβαλλοντική συμμόρφωση του φορέα για την παροχή έργου ή εξοπλισμού και η παροχή υπηρεσιών δεν περιλαμβάνεται στις απαιτήσεις του. Το πρότυπο 27001:2013 είναι σύστημα διαχείρισης της ασφάλειας των πληροφοριών και αφορά σε προστασία δεδομένων. Δεν έχει θέση σε διακήρυξη όπου τα δεδομένα και τα παραγόμενα των μελετών είναι δημόσια και προσβάσιμα από όλους. Τέλος, δεν τίθενται περιορισμοί ως προς τον αριθμό των μελετών που μπορεί να αναλάβει και εν τέλει να εκπονήσει ταυτόχρονα το ίδιο μελετητικό σχήμα, γεγονός που ενδέχεται να επηρεάσει την ποιοτική και έγκαιρη υλοποίηση του χωρικού σχεδιασμού.

Να σταθώ τέλος και στα κριτήρια καθώς σύμφωνα με το άρθρο 21 των προκηρύξεων, το κριτήριο ανάθεσης της σύμβασης είναι η πλέον συμφέρουσα από οικονομική άποψη προσφορά μόνο βάσει τιμής (χαμηλότερη τιμή). Συνεπώς η αξιολόγηση των προσφορών και οι αναθέσεις γίνονται αποκλειστικά με οικονομικά κριτήρια, χωρίς καμία τεχνική αξιολόγηση, η οποία, αν γινόταν, θα λάμβανε υπόψη και κριτήρια ποιότητας. Το γεγονός αυτό, όπως έχει ήδη διαπιστωθεί, οδηγεί τους υποψήφιους αναδόχους σε πολύ μεγάλες εκπτώσεις (που σύμφωνα με δημοσιεύματα φτάνουν το 77% ή ακόμα και το 90%), με αμφίβολα αποτελέσματα ως προς την ποιότητα των παραγόμενων μελετών, που είναι εν τέλει το ζητούμενο για την επιτυχή ολοκλήρωση του χωρικού σχεδιασμού της χώρας. Σημειώνεται ότι το σύνολο των πρόσφατων μελετών για την αξιολόγηση και αναθεώρηση των Ειδικών Χωροταξικών Πλαισίων, οι οποίες βρίσκονται ακόμη σε φάση εκπόνησης (Ορυκτών Πρώτων Υλών, Τουρισμού, Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας) καθώς και παλαιότερες παρόμοιου τύπου χωρικές μελέτες, βασίζονταν σε αναθέσεις με βάση την βέλτιστη σχέση μεταξύ ποιότητας‐τιμής.

Ως θετικό καταγράφεται το γεγονός πως στις διακηρύξεις των ΕΠΣ, σε αντίθεση με τους διαγωνισμούς ανάθεσης των ΤΠΣ, ως κριτήριο ανάθεσης της σύμβασης τίθεται η “πλέον συμφέρουσα από οικονομική άποψη προσφορά” βάσει βέλτιστης σχέσης ποιότητας ‐ τιμής. Συνεπώς, για τα ΕΠΣ η επιλογή αναδόχου θα γίνει στη βάση τεχνικής και οικονομικής αξιολόγησης.

Ωστόσο, εντοπίζονται ανάλογα προβλήματα με αυτά που αναφέρθηκαν για τις διακηρύξεις των ΤΠΣ και αποκλείουν τα περισσότερα μελετητικά σχήματα από τη συμμετοχή τους στις διαγωνιστικές διαδικασίες (ως προς την οικονομική και χρηματοοικονομική επάρκεια, την απαίτηση για κατοχή προτύπων διασφάλισης ποιότητας ISO κλπ.).

Όλα τα παραπάνω συνηγορούν στο ότι η πολυδιαφημιζόμενη πολεοδομική ανασυγκρότηση της χώρας, που αποτελεί ένα εγχείρημα πολλαπλάσιας κλίμακας, συγκριτικά με την Επιχείρηση Πολεοδομικής Ανασυγκρότησης της δεκαετίας του ’80, απαιτεί άμεσα ευρείες διαδικασίες συντονισμού και εμπλοκή των πλέον αρμόδιων επιστημονικών και επαγγελματικών φορέων και οργανώσεων στο σχεδιασμό της, προκειμένου να εκλείψουν ‐οι διαπιστωμένες πλέον‐ αστοχίες των διαδικασιών ανάθεσης‐εκπόνησης.

Η Ελλάδα μας έχει ήδη διδάξει ότι μπορεί να πρωτοπορεί τόσο σε θέματα σχεδιασμού όσο και εκσυγχρονιστικά , αρκεί να γίνονται με μεθοδικότητα και να διασφαλίζουν το δημόσιο συμφέρον. Η απλότητα και η λειτουργικότητα στην υλοποίηση είναι και αυτή που θα μας αποδείξει την αποτελεσματικότητα του σχεδιασμού….και μείς απλά δεν έχουμε κάτι άλλο, από το να περιμένουμε να το δούμε. 

*Τα στοιχεία είναι από τον συλλόγο Ελλήνων Μηχανικών Πολεοδομίας, Χωροταξίας και Περιφερειακής Ανάπτυξης.

*Νικόλαος Κορακιανίτης: Πολιτικός Μηχανικός

tags: άρθρα

2024 © left.gr | στείλτε μας νεα, σχόλια ή παρατηρήσεις στο [email protected]
§ Όροι χρήσης για αναδημοσιεύσεις Αναφορά Δημιουργού-Μη Εμπορική Χρήση 3.0 Μη εισαγόμενο (CC BY-NC 3.0)