Δίπλα στη βία των ΜΑΤ στις πανεπιστημιακές αυλές, δίπλα στη βία των κλειστών κέντρων για την κράτηση των προσφύγων, θα υπάρχει και η βία του ΑΜΚΑ για Ελληνες, η βία της ελεγχόμενης πρόσβασης στα πανεπιστήμια, η βία του ν+2, η βία τού «δεν μπορούν να σπουδάζουν όλοι», η βία του 20% της χρηματοδότησης που θα μεταφέρει πόρους από τα πανεπιστήμια που αναπτύσσονται στα ήδη ανεπτυγμένα και καθιερωμένα πανεπιστήμια.
Καθώς βαίνουμε προς τη συμπλήρωση του πρώτου εξαμήνου της κυβέρνησης της Ν.Δ. ας επιχειρήσουμε μια πρώτη αποτίμηση των πεπραγμένων στην παιδεία. Οπως πάει η κατάσταση το εξάμηνο θα κλείσει χωρίς το υπουργείο Παιδείας να έχει ακόμα καταφέρει να παρουσιαστεί ευπρεπώς στη Βουλή με κάποιο δικό του ολοκληρωμένο νομοσχέδιο, στο οποίο, με τρόπο δημιουργικό, να διαμορφώνει έναν ορίζοντα εποικοδομητικών παρεμβάσεων.
Το εξάμηνο σπαταλήθηκε με την κατάθεση εμβόλιμων τροπολογιών σε νόμους άλλων υπουργείων. Αποτέλεσμα αυτού είναι ότι η ηγεσία του ΥΠΑΙΘ εκπέμπει στον δημόσιο χώρο την εικόνα ενός νομοθετικού λαθρεπιβάτη που περιμένει την κατάθεση νομοσχεδίων άλλων υπουργείων για να περάσει σαλταδόρικα ρυθμίσεις οι οποίες είτε ικανοποιούν το δόγμα «γκρεμίζουμε ό,τι έκανε ο ΣΥΡΙΖΑ» είτε είναι φωτογραφικές.
Ακόμα και το πολυδιαφημισμένο νομοσχέδιο για τη «νέα ΑΔΙΠ», που αναρτήθηκε για διαβούλευση, αποτελεί κατά μείζονα μέρος επανάληψη και ανακύκλωση, αλλά κατά το αυταρχικότερο, διατάξεων του «νόμου Διαμαντοπούλου». Μνημόσυνο με ξένα κόλλυβα δηλαδή.
Το ΥΠΑΙΘ διατρέχει τον κίνδυνο να μετατραπεί, αν δεν έχει ήδη μετατραπεί, σε χώρο καταστροφής και ανακύκλωσης θεσμικών παρεμβάσεων. Κυρίως καταστροφής. Κατάργηση του ασύλου. Κατάργηση της δυνατότητας για ελεύθερη πρόσβαση στα πανεπιστήμια. Κατάργηση της Νομικής Σχολής στην Πάτρα. Αναστολή συνολικά τριάντα επτά νέων τμημάτων στα Πανεπιστήμια.
Αναστολή των διετών προγραμμάτων επαγγελματικής εκπαίδευσης στα πανεπιστήμια. Χάος για τον διορισμό των 4.500 μόνιμων εκπαιδευτικών στην Ειδική Εκπαίδευση. Κατά συρροήν ψεύδη ως προς την προκήρυξη για τον διορισμό 10.500 μόνιμων εκπαιδευτικών στις δύο βαθμίδες της εκπαίδευσης. Ο κατάλογος είναι μακρύς και συνεχίζει να μακραίνει.
Είναι δύσκολο να βρει κανείς ανάλογο παράδειγμα υπουργικών πεπραγμένων όπου το ξήλωμα και η καταστροφή να επικρατούν τόσο ολοκληρωτικά στην ατζέντα πολιτικής.
Είναι δύσκολο να βρει κανείς ανάλογο παράδειγμα υπουργού που να οικοδομεί με τόση εμμονή τη δημόσια εικόνα του αποκλειστικά πάνω στην αποδόμηση και την κατεδάφιση των πεπραγμένων του προκατόχου της. Είναι δύσκολο να βρει κανείς ανάλογο παράδειγμα υπουργού που να έχει αποξενώσει σε τόσο σύντομο χρονικό διάστημα την κοινή γνώμη και την εκπαιδευτική κοινότητα.
Ιδεολογικές εμμονές
Κι ακόμα: καμιά πολιτική που εξαντλήθηκε σε ρητορικές εξάρσεις και ιδεολογικές επιδείξεις δεν άφησε στίγμα και αποτύπωμα. Οι ιδεολογίες μπορούν να αποτελέσουν ένα ενδιαφέρον ορεκτικό, αλλά ωχριούν μπροστά σ’ ένα κυρίως γεύμα. Ειδικά όταν οι συνεχείς ιδεολογικές επιδείξεις αρχίσουν να καταρρέουν και να γελοιοποιούνται όταν πέσουν τα προσωπεία που κρύβουν την κίβδηλη αριστεία που εξασφαλίζει μια απλή εκδρομή στη NASA, ή το γεγονός ότι κάποιος που παρακολούθησε πέντε-έξι διαλέξεις σε κάποιο απαστράπτον αμερικανικό πανεπιστήμιο αίφνης μετατρέπεται σε υφυπουργό με «ακαδημαϊκές περγαμηνές».
Γελοιοποιούνται και από τη συνεχή και ακατάσχετη χρήση των όρων «αριστεία», «εξωστρέφεια», «σύνδεση με την αγορά εργασίας» και «αξιολόγηση» ως απάντηση σε οποιοδήποτε πρόβλημα.
Και δεν είναι μόνον αυτό. Οι ιδεολογικές εμμονές είναι τόσο ισχυρές και χρόνιες που στρεβλώνουν την ορθολογική χάραξη πολιτικής. Πρόχειρο, και πιο πρόσφατο, παράδειγμα η εξαγγελία μιας νέας, κατ’ ουσίαν ανακυκλωμένης με παλαιά υλικά, ΑΔΙΠ.
Το πρόβλημα εδώ είναι δομικό και αποτελεί παγκόσμια πρωτοτυπία. Η πολιτική ηγεσία του ΥΠΑΙΘ έχει εξαγγείλει συνολικό νομοσχέδιο για τα πανεπιστήμια που υποτίθεται ότι θα ερχόταν προς τα τέλη του τρέχοντος έτους, αλλά κι αυτό, όπως και πολλά άλλα πράγματα, θα μπει στην ουρά των καθυστερήσεων. Ωστόσο, η δέσμευση παραμένει.
Αρα, δεδομένου ότι έχει ανακοινώσει ότι «σύντομα» θα προκύψει ένα διαφορετικό ρυθμιστικό πεδίο με το νέο θεσμικό πλαίσιο λειτουργίας των πανεπιστημίων, προς τι η σπουδή για μια νέα ΑΔΙΠ, δηλαδή έναν νέο ρυθμιστή, τη στιγμή που η κυβέρνηση σχεδιάζει να αλλάξει το ρυθμιζόμενο πεδίο; Στη χάραξη πολιτικής πρώτα δομείς το πεδίο ρύθμισης και μετά αποφασίζεις για το τι θα κάνει ο ρυθμιστής. Εδώ, γιατί αντιστρέφεται η φυσιολογική ροή της ορθολογικότητας; Γιατί να φτιαχτεί το επιστέγασμα πριν από το κτίριο; Γιατί να μπει το αλέτρι μπροστά από τα βόδια; Εκτός αν συγκροτεί ένα νέο όργανο για να επιτελεί τη «βρομοδουλειά» του υπουργείου. Γιατί αυτό ακριβώς φαίνεται να είναι η νέα ΑΔΙΠ.
Να σφίγγουν τα λουριά
Αν η βασική επιλογή της ηγεσίας του ΥΠΑΙΘ, η οποία απηχεί και τη γενικότερη κυβερνητική κατεύθυνση, είναι η με κάθε τρόπο επισημοποίηση της ιδεολογικής επιθετικότητας απέναντι στα ανοιχτά κοινωνικά προβλήματα, τότε καλύτερα να ξεχάσουμε την ορθολογικότητα. Δυστυχώς έτσι είναι. Είτε με απροκάλυπτη είτε με συγκαλυμμένη καταστολή, το ζητούμενο είναι η πειθάρχηση του κοινωνικού σώματος και ο εθισμός του στις νέες νόρμες που πρεσβεύει το κράτος-τσαμπουκάς. Η βία ήταν πάντα θέαμα, και το ένστικτο είναι δυνατότερο από τη λογική.
Δίπλα στη βία των ΜΑΤ στις πανεπιστημιακές αυλές, δίπλα στη βία των κλειστών κέντρων για την κράτηση των προσφύγων, θα υπάρχει και η βία του ΑΜΚΑ για Ελληνες, η βία της ελεγχόμενης πρόσβασης στα πανεπιστήμια, η βία του ν+2, η βία τού «δεν μπορούν να σπουδάζουν όλοι», η βία του 20% της χρηματοδότησης που θα μεταφέρει πόρους από τα πανεπιστήμια που αναπτύσσονται στα ήδη ανεπτυγμένα και καθιερωμένα πανεπιστήμια.
Γι’ αυτό και δεν έχει σημασία τι είναι αυτό που θα αξιολογήσουμε με την «brand new» ΑΔΙΠ. Δεν έχει καμία σημασία το πώς θα είναι το πανεπιστήμιο, δεν έχει σημασία τι πανεπιστήμιο θέλουμε, σημασία έχει να τρομάζει ο Βεληγκέκας. Σημασία έχει η πειθάρχηση και η επιβολή, σημασία έχει αυτό που ο αείμνηστος Σάκης Καράγιωργας αποκαλούσε «ιδεολογική εγχάραξη», σημασία έχει η εμπέδωση της νέας κανονικότητας.
Οι ενιαίοι δείκτες και η ποσοτικοποίηση των ποιοτικών χαρακτηριστικών διαφορετικών πανεπιστημιακών ειδικοτήτων αποτελούν τη βία που ασκείται στον ακαδημαϊσμό, κάτι που με τόσες φανφάρες εγκαινίασαν οι νεοφιλελεύθερες πολιτικές σε πολλές χώρες της Ευρώπης. Ο καταστροφικός στόχος μιας τέτοιας ατζέντας είναι να ομογενοποιήσει τις διαφορετικότητες στα Πανεπιστήμια, οι οποίες, όμως, αποτελούν και ιστορικά τη βάση για την ερευνητική και εκπαιδευτική δημιουργικότητα.
Η υπουργός δήλωσε με σαφήνεια στη Σύνοδο Πρυτάνεων ότι θα υπάρξει περικοπή 20% του προϋπολογισμού των Πανεπιστημίων. Μάλλον δεν το κατάλαβε η Σύνοδος γιατί πώς αλλιώς εξηγείται ο ενθουσιασμός και οι τόσο θετικές αντιδράσεις της Συνόδου στα λεγόμενα της υπουργού;
Αστοχούν, όμως, όσοι ρωτάνε αν το 20% θα κόβεται πριν ή μετά το οικονομικό έτος. Αστοχούν όσοι ρωτάνε αν το 20% θα κόβεται σε επίπεδο ιδρύματος ή σε επίπεδο τμήματος. Αστοχούν όσοι ρωτάνε πώς θα τα βγάλουν πέρα τα πανεπιστήμια όταν η χρηματοδότηση που έχουν ίσα ίσα φτάνει για φως, νερό, τηλέφωνο και τόνερ. Σημασία έχει να πειθαρχήσεις και να μάθεις ότι στη ζωή υπάρχουν μόνο losers και winners και τίποτε ανάμεσα στα δύο.
Πρόσφατο παράδειγμα η έκδοση εγκυκλίου από τον υφυπουργό κ. Διγαλάκη που αφορά τις μονιμοποιήσεις χαμηλόβαθμων πανεπιστημιακών, για τον οποίο «η διαδικασία μονιμοποίησης είναι κορυφαία στιγμή στην ακαδημαϊκή ζωή ενός πανεπιστημιακού δασκάλου...». Ολοι φυσικά γνωρίζουμε ότι κορυφαία δεν είναι. Πιθανόν όμως η πολιτική ηγεσία του ΥΠΑΙΘ να θέλει να τη μετατρέψει σε κορυφαία. Ισορροπώντας μεταξύ κολακείας και απειλής, η ιεροποίηση μιας μονιμοποίησης σε κορυφαία στιγμή προεικάζει τη μετατροπή μιας κλειστής, μη ανταγωνιστικής διαδικασίας, σε καθαρόαιμη εξέλιξη.
Με απλά λόγια: το χαμηλόβαθμο ακαδημαϊκό προσωπικό θα περάσει διά πυρός και σιδήρου αν θέλει να μονιμοποιηθεί. Τι σημασία έχει αν είναι το πιο ευάλωτο; Τι σημασία έχει αν είναι το πιο επισφαλές; Σημασία έχει να σχηματιστεί ένα πειθήνιο πανεπιστημιακό πρεκαριάτο που θα εργάζεται και θα κοπιάζει για να βελτιώσει τους αξιολογικούς δείκτες των ιδρυμάτων τους. Κι όσο πιο πολύ στάσιμο μένει στις χαμηλές βαθμίδες, όσο πιο δύσκολη γίνεται η ακαδημαϊκή του εξέλιξη τόσο πιο πολύ θα αποδίδει. Με άλλα λόγια: πολύ μαστίγιο κι ελάχιστο καρότο.
Κατά τ’ άλλα, ακόμα περιμένουμε να δούμε τι θα γίνει με τους 4.500 εκπαιδευτικούς της ειδικής αγωγής, τη στιγμή μάλιστα που το ίδιο το ΣτΕ αναγνώρισε το επείγον του πράγματος και έδωσε ήδη από το καλοκαίρι εξαίρεση από το πάγωμα διορισμών που προκάλεσαν οι εκλογές του Ιουλίου. Ακόμα περιμένουμε να δούμε αν οι 40.000 αναπληρωτές είναι αριθμός μικρότερος ή μεγαλύτερος από τις 10.500 θέσεις που θα προκηρύσσονταν και για τις οποίες υπήρχε ήδη η εκ του νόμου απαιτούμενη Πράξη Υπουργικού Συμβουλίου, ώστε να καταλήξει το υπουργείο ως προς το ποιες είναι οι «πραγματικές ανάγκες» στη γενική εκπαίδευση.
Ακόμα περιμένουμε να δούμε την υπεσχημένη από τον κ. Μητσοτάκη εξαίρεση των ΕΛΚΕ από το δημόσιο λογιστικό και για το οποίο δεν γίνεται καν αναφορά στο νομοσχέδιο που βρίσκεται υπό διαβούλευση. Ακόμα περιμένουμε να δούμε τις υπουργικές υπογραφές που θα εγκρίνουν τις προκηρύξεις των 500 θέσεων που είχαν ήδη κατανεμηθεί και τις οποίες τα πανεπιστήμια, αφού έχουν ολοκληρώσει τις εσωτερικές τους διαδικασίες, έχουν αποστείλει στο υπουργείο Παιδείας. Κατά τα άλλα η κυβέρνηση δηλώνει πως επιθυμεί να επιστρέψουν οι επιστήμονες από το εξωτερικό.
Θα περιμένουμε να δούμε τι θα φέρει το 2020. Κι ας είναι δίσεκτο.
* Πρώην γενικός γραμματέας
**Πρώην υπουργός Παιδείας, Ερευνας και Θρησκευμάτων
