«Η κυβέρνηση, κατά τη γνωστή της πλέον μέθοδο, παρουσιάζει ένα σχέδιο που δεν είναι ούτε στρατηγικό ούτε αναπτυξιακό. Μια έκθεση/παράθεση προτάσεων, προφανώς καθ’ υπόδειξη επιχειρηματικών ομίλων και ποικιλόμορφων συμβούλων. Ένα κείμενο που δεν προσδιορίζει στόχους και πολιτικές ανά τομέα, ανά περιφέρεια, παρά μόνο αόριστες αναφορές για επενδύσεις και λίστα έργων.
Τα πράγματα όμως γίνονται πολύ σοβαρά εάν λάβουμε υπόψη ότι με αυτό το μη σχέδιο δεσμεύετε τη χώρα και την επόμενη Κυβέρνηση σε μεταρρυθμίσεις και επιλογές.
Για άλλη μια φορά επιδεικνύετε την αποστροφή σας κύριοι συνάδελφοι της Κυβέρνησης και της συμπολίτευσης στον κοινωνικό διάλογο. Διαβούλευση μηδέν. Εάν εγκριθεί από την ΕΕ, τι νόημα έχει η διαβούλευση εκ των υστέρων; Για να νομιμοποιήσει προειλημμένες αποφάσεις; ‘Όμως σύμφωνα με τον Κανονισμό για τον Μηχανισμό Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας, απαιτείται ουσιαστική συμμετοχή, διαφάνεια, σαφήνεια. Η χώρα μας για άλλη μια φορά δεν ακολουθεί αυτές τις οδηγίες και κάνει ακριβώς το αντίθετο.
Η «Πράσινη Μετάβαση» αποτελεί έναν από τους τέσσερις βασικούς πυλώνες του Εθνικού Σχεδίου που παρουσιάζετε. Και θα μείνω σε αυτόν τον πυλώνα και τα μέτρα που αορίστως προτείνονται. Ηχηρή των προθέσεών σας, η απουσία του Υπουργού Περιβάλλοντος & Ενέργειας.
Αγαπητοί συνάδελφοι, είναι κοινός τόπος ότι τα κράτη και οι κοινωνίες μπορεί να θιγούν όχι μόνο από την κλιματική αλλαγή, αλλά και από τις επιπτώσεις των μέτρων που λαμβάνονται για την αντιμετώπισή της. Η αντιμετώπιση της κλιματικής κρίσης δημιουργεί νέους καινοτόμους τομείς στην οικονομία τροφοδοτώντας έναν παγκόσμιο ανταγωνισμό, που μπορεί να δημιουργήσει νέες ανισότητες μεταξύ χωρών και κοινωνιών. Εάν η πράσινη μετάβαση αφεθεί στις δυνάμεις της αγοράς, είναι σίγουρο ότι θα αυξηθούν οι ανισότητες και ο κοινωνικός αποκλεισμός. Δυστυχώς έχουμε και παράδειγμα, είναι το παράδειγμα της απολιγνιτοποίησης που επιχειρείτε στη Δυτική Μακεδονία και τη Μεγαλόπολη. Αυτό λοιπόν επιβεβαιώνει με τραγικό τρόπο την κριτική μας ότι δεν υπάρχει σχέδιο και οδηγούμαστε στο χειρότερο σενάριο από αυτά που είχαμε περιγράψει το οποίο επιβεβαιώνεται και με το παρόν σχέδιο.
Προφανώς αναθέτετε την πράσινη μετάβαση σε λίγους μεγάλους επιχειρηματικούς ομίλους. Έτσι εξηγείται η εκκωφαντική απουσία έστω και ως αναφορά των ενεργειακών κοινοτήτων. Οι ενεργειακές κοινότητες είναι ένας ουσιαστικός μηχανισμός κάλυψης των τοπικών ενεργειακών αναγκών και συμμετοχής των τοπικών κοινωνιών στον ενεργειακό σχεδιασμό και μετασχηματισμό. Είναι ένα εργαλείο που συμβάλλει στη δίκαιη μετάβαση και είναι ένας τρόπος, ώστε τα οφέλη να διαμοιράζονται ίσα και δίκαια στην τοπική κοινωνία.
Μας είπατε ότι το σχέδιο αφορά κατά 38% την πράσινη μετάβαση, υπερκαλύπτει δηλαδή το στόχο του 37% για την έγκριση του προγράμματος από την ΕΕ. Το ποσοστό αυτό όμως δεν επιβεβαιώνεται από το σχέδιο. Οι πόροι για την πράσινη μετάβαση είναι €6.026 εκ. που με την μόχλευση φτάνουν τα €10.395 εκ., δηλαδή 18% του συνολικού προϋπολογισμού των €57.567 εκ. Η ανακρίβεια αυτή ενισχύεται και από το κενό που υπάρχει σχετικά με τα €12.728 εκ σε δάνεια, τα οποία με την μόχλευση φτάνουν τα €31.819 εκ., για τα οποία δεν υπάρχει καμία αναφορά για τους πυλώνες/άξονες/δράσεις που κατανέμονται.
Ποιους αφορά; Οι δημόσιοι φορείς συμπεριλαμβάνονται; Υπάρχουν κάποια κριτήρια ή πρόκειται απλώς για εκδήλωση ενδιαφέροντος από επενδυτές με όποιο επενδυτικό σχέδιο έχουν; Η πράσινη μετάβαση εκτός από τον πυλώνα 1 θα έπρεπε να έχει ενσωματωθεί οριζόντια, ώστε να οδηγήσει στον μετασχηματισμό όλων των κλάδων της οικονομίας. Θα έπρεπε επομένως και σύμφωνα με την μεθοδολογία της EE να υπάρχει με ποσοτικά στοιχεία η συνδρομή όλων των αξόνων/παρεμβάσεων στην επίτευξη των περιβαλλοντικών κλιματικών στόχων.
Σε επόμενο άρθρο του κανονισμού για τον Μηχανισμό Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας (ΜΑΑ), γίνεται αναφορά στην αρχή της «μη πρόκλησης σημαντικής ζημίας», δηλαδή κανένα μέτρο για την υλοποίηση μεταρρυθμίσεων και επενδυτικών έργων που περιλαμβάνονται στο Σχέδιο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας δεν βλάπτει σημαντικά τους περιβαλλοντικούς στόχους.
Αυτά σας τα λέγαμε εγκαίρως κι έχουμε πει ότι δεν ακολουθείτε τις τάσεις, νομοθετείτε και σχεδιάζετε χωρίς να παρακολουθείτε τις τάσεις, τις ευρωπαϊκές τουλάχιστον. Μήπως για αυτό από το αρχικό σχέδιο βγήκαν οι επενδύσεις στη μεταφορά φυσικού αερίου, τη διανομή και την τηλεθέρμανση;
Μήπως κύριοι της κυβέρνησης είχαμε δίκιο όταν σας λέγαμε ότι νέα έργα φυσικού αερίου δεν θα μπορούν να χρηματοδοτηθούν, γιατί δεν είναι πράσινα;
Και μήπως μπορείτε να μας εξηγήσετε πώς ακριβώς θα αντιμετωπίσετε το θέμα των τηλεθερμάνσεων, αφού ενώ στο Σχέδιο που είχε τεθεί σε διαβούλευση τον Δεκέμβριο υπήρχε πρόβλεψη, η οποία όμως εξαφανίστηκε;
Μήπως είχα κι εγώ δίκιο όταν σας έλεγα ότι τα έργα τηλεθέρμανσης Φλώρινας- Μεγαλόπολης πρέπει να ολοκληρωθούν και να μην αντικατασταθούν από το φυσικό αέριο και ότι αυτή η επιλογή είναι state of the art και γελάει όλη η Ευρώπη;
Τι θα γίνει με την Πτολεμαίδα V και το πλάνο μετατροπής της σε σταθμό παραγωγής ενέργειας με καύση φυσικού αερίου; Είναι βιώσιμο αυτό το πλάνο ή πολύ σύντομα θα γίνει stranded asset (λανθάνον περιουσιακό στοιχείο);
Αυτά τα ερωτήματα δεν μπορεί να μείνουν αναπάντητα. Συνεχίζω όμως με ερωτήσεις, γιατί πραγματικά σ’ αυτό το κείμενο δεν μπορώ να τοποθετηθώ παρά μόνο να κάνω ερωτήσεις.
Προχωρώ με τις αποκαταστάσεις των εδαφών. Βασική προϋπόθεση για οποιαδήποτε δράση στο πλαίσιο της απολιγνιτοποίησης αποτελεί η αποκατάσταση εδαφών των ορυχείων. Εδώ λοιπόν, ενώ έχουμε ακούσει για €350 εκ. από το Ταμείο Ανάκαμψης στο δελτίο τύπου του ΥΠΕΝ, €300 εκ. έλεγε το Σχέδιο Δίκαιης Μετάβασης (ΣΔΑΜ) που μας είχατε παρουσιάσει - άλλη μια έκθεση ιδεών - στο υποστηρικτικό υλικό του ΣΔΑΜ λέει €300 εκ. και €70 εκ. για τη Μεγαλόπολη, εδώ λοιπόν εμφανίζονται 242 εκ. και η Μεγαλόπολη πουθενά. Την ξεχάσατε;
Το ερώτημα είναι πώς προκύπτουν τα νούμερα; Από την στιγμή που δεν έχετε κάνει ακόμα καμία σχετική μελέτη αποκατάστασης των εδαφών. Τα Ειδικά Πολεοδομικά Σχέδια δεν έχουν ξεκινήσει καν, εδώ δεν έχει έρθει ακόμα η προγραμματική σύμβαση μεταξύ ΥΠΕΝ-ΔΕΗ στη Βουλή, πώς προκύπτουν τα 242 εκ. ευρώ; Δύο χρόνια πέρασαν, είμαστε στο 2021 και δεν έχετε κάνει απολύτως τίποτα. Μιλάμε για πολύ βίαιη απολιγνιτοποίηση τελικά.
Επίσης, γιατί από τις συνολικές εκτάσεις της ΔΕΗ – περίπου 272 χιλ. στρέμματα - αναφέρεστε μόνο σε 60. 000 στρέμματα; Μόνο αυτά θα αποδοθούν στην τοπική κοινωνία; Και πώς θα γίνει αντικατάσταση στα υπόλοιπα, από τους πενιχρούς πόρους του Ταμείου Δίκαιης Μετάβασης; Δε φτάνουν.
Σε κάθε περίπτωση η μεταφορά της ευθύνης αποκατάστασης των εδαφών από τη ΔΕΗ στο κράτος, προσφέροντας ως αντάλλαγμα τη γη της μέσω οχήματος ειδικού σκοπού (SPV), ενδέχεται να προσκρούει σε θέματα κρατικών ενισχύσεων, νομίζω σας το είπαν αυτό στην Ευρώπη.
Είστε σίγουροι ότι η απαλλαγή της ΔΕΗ από την ευθύνη αποκατάστασης των εδαφών, τα οποία η ίδια αξιοποίησε για δεκαετίες, δεν έρχεται σε σύγκρουση με την βασική αρχή που διέπει τα ευρωπαϊκά ταμεία ότι «ο ρυπαίνων πληρώνει»;
Υπάρχει εκτίμηση της αξίας γης που ανταλλάσσεται; Η αξία της γης είναι συγκρίσιμη με το κόστος αποκατάστασης εδαφών; Μια αοριστία...
Επίσης φαίνεται ότι η ΔΕΗ κρατάει για δικιά της χρήση ώστε να υλοποιήσει το επενδυτικό της σχέδιο μέσω Μεγάλων ΦΒ με δυο τρεις μεγάλες ιδιωτικές εταιρίες τα φιλέτα, δηλαδή οικόπεδα που δεν απαιτούν μεγάλο κόστος αποκατάστασης και παραχωρεί τα εδάφη με μεγάλο κόστος αποκατάστασης.
Ακόμα και η θετική προσθήκη στο Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας για «Δημιουργία Συστημάτων Αποθήκευσης Ηλεκτρικής Ενέργειας» με 450 εκ. ευρώ, γιατί ΑΠΕ χωρίς αποθήκευση ενέργειας δεν νοείται, προκαλεί ερωτήματα. Δεν έχετε κάνει τίποτα, πότε θα ρυθμίσετε αυτό το πλαίσιο;
Και γιατί δε γίνεται αναφορά στα Εδαφικά Σχέδια Δίκαιης Μετάβασης η μετατροπή υφιστάμενων ΑΗΣ που θα κλείσουν σε μονάδες αποθήκευσης ενέργειας; Εν πάση περιπτώση, ενεργειακή φτώχεια μηδέν, το κονδύλι είναι μηδέν, το Εξοικονομώ δε φτάνει γι’ αυτό.
Σχετικά με το δε υπερφιλόδοξο σχέδιο των Τοπικών Πολεοδομικών Σχεδίων, παγώσατε ένα ώριμο σχέδιο που είχε η Κυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ και ψάχνετε ακόμα, η αναθέτουσα αρχή πάει από δω κι απο κει και βέβαια οι πόροι, 200 εκ. ευρώ, είναι ελάχιστοι.
Αυτό λοιπόν το σχέδιο που μας παρουσιάζετε είναι η συνταγή της αποτυχίας. Περιγράφει ακριβώς αυτές τις πολιτικές που διευρύνουν τις ανισότητες και οδηγούν στην κρίση.
Η πολιτική διαφοροποίηση ΣΥΡΙΖΑ-Προοδευτική Συμμαχία – ΝΔ είναι περισσότερο από ποτέ εμφανής.
Ολοκληρώνω θέτοντας το τελευταίο μου ερώτημα, το οποίο είναι πια ρητορικό: Ποιο είναι το όραμα σας για τη χώρα;
Τεράστια έργα δισεκατομμυρίων από μεγάλους επενδυτές επιχορηγούμενους από τα δημόσια ταμεία, σε ειδικές οικονομικές ζώνες, χωρίς εργασιακά ή περιβαλλοντικά δικαιώματα; Μονοπώλιο 1-2 τεχνολογιών, χωρίς καθόλου συμμετοχή;
‘Η μια πιο ευρωπαϊκή προσέγγιση που εστιάζει στα έργα υποδομών και κυρίως ψηφιοποίηση, χαρτογραφήσεις, διασυνδέσεις, δίκτυα, τηλεθέρμανση κλπ; Θεσμοθέτηση κινήτρων και χρηματοδοτικών εργαλείων, ώστε μικρότερες επιχειρήσεις, start-up, ενεργειακές κοινότητες μαζί με μεγαλύτερους επενδυτές να μπορούν να συμμετέχουν στη μετάβαση;
Εμείς προκρίνουμε προφανώς τη δεύτερη περίπτωση όπου το κράτος φτιάχνει εργαλεία συμμετοχής, χρηματοδότησης, υποδομές και ψηφιοποιεί τις υπηρεσίες του, αφήνοντας τις τοπικές κοινωνίες μαζί με επενδυτές να χτίσουν πάνω σ’ αυτά».
