Δεν περιμέναμε ότι επτά (7) μήνες μετά την έναρξη του πολέμου θα ασχολούμαστε ακόμη με την διεξαγωγή και τις επιπτώσεις του.
Περίμεναν όλοι οι αναλυτές την πρώτη μέρα του πολέμου ότι η επιθετική ρωσική ενέργεια θα διαρκούσε 96 ώρες. Τα διδάγματα ήταν από την εισβολή στο Αφγανιστάν, το Ιράκ, τη Βοσνία, την Γεωργία, την Κριμαία. Η Ρωσία ήταν δίπλα στο χώρο των επιχειρήσεων, με δυνατότητα ανεφοδιασμού, γρήγορης μεταφοράς δυνάμεων από γειτονικές περιοχές και με μεγάλο μέρος του πληθυσμού ρωσόφωνο. Ιδανικές συνθήκες για γρήγορο πόλεμο. Οι ουκρανικές δυνάμεις ήταν αναπτυγμένες γύρω από το Ντονέτσκ και το Λουχάνσκ από το 2014. Δεν είχαν εκσυγχρονιστεί τεχνολογικά μια και η αποστολή τους ήταν η πίεση σε αυτές τις περιοχές όπου υπήρχαν ρωσόφωνοι αυτονομιστές, με χαμηλό επίπεδο οπλισμού. Παρόμοια, οι ρωσικές δυνάμεις εμφανίστηκαν με οπλισμό της δεκαετίας του ΄80, συγκρότηση προορισμένη να διεξάγει τοπικές επιχειρήσεις μικρής κλίμακας και τακτικές αντιμετώπισης μικρής αντίστασης. Τα υπερσύγχρονα όπλα που βλέπουμε στις παρελάσεις δεν μπήκαν σε μαζική παραγωγή και δεν χρησιμοποιήθηκαν για την ώρα. Ξέχασαν επίσης ότι ακόμη και η στρατιωτική Ιστορία δεν επαναλαμβάνεται παρά μόνο σαν φάρσα.
Η ρωσική επίθεση ήταν καλά σχεδιασμένη για αιφνιδιασμό των Ουκρανών. Πρόσβαλαν τα αεροδρόμια και καθήλωσαν την ουκρανική Αεροπορία, απείλησαν το Κίεβο με σημαντικές δυνάμεις και τα μετόπισθεν των ουκρανικών δυνάμεων που βρίσκονταν ανατολικά. Εκεί περίμεναν την κατάρρευση των Ουκρανών, που όμως δεν ήρθε ποτέ. Τα σχέδια όμως σταματούν να είναι χρήσιμα όταν αρχίσει ο πόλεμος. Οι ουκρανικές δυνάμεις οχυρώθηκαν στις πόλεις, οι Ρώσοι δεν βρήκαν την ανταπόκριση που περίμεναν από τον ρωσόφωνο πληθυσμό, η Δύση αντέδρασε και ο αιφνιδιασμός απέτυχε. Ακολούθησε ένας πόλεμος τριβής που διαρκεί επτά (7) μήνες και δεν φαίνεται να τελειώνει σύντομα.
Οι Ρώσοι κατέλαβαν το 20% της Ουκρανίας, χωρίς όμως να καταλάβουν την δεύτερη μεγάλη πόλη, που είναι και βιομηχανικό κέντρο, το Χάρκοβο στο βορρά, το σημαντικό λιμάνι με τα ναυπηγεία του Μικολάεφ και την Οδησσό στο νότο.
Η Ουκρανία ενισχύθηκε σημαντικά με δυτικά όπλα και η Ρωσία έχασε μεγάλο μέρος του προσωπικού και του υλικού της.
Η τελευταία ουκρανική αντεπίθεση και η ανακατάληψη της περιοχής γύρω από το Χάρκοβο δείχνει ότι η Ρωσία δεν μπορεί να διασφαλίσει ένα μέτωπο 1.300 χλμ. με τις δυνάμεις που διαθέτει.
Η Ουκρανία από την άλλη δεν μπορεί να συνεχίσει την αντεπίθεση σε μεγάλη κλίμακα γιατί δεν έχει τις διαθέσιμες δυνάμεις. Η μια πλευρά δεν αντέχει άλλο και η άλλη δεν μπορεί να κάνει μεγάλα άλματα.
Ο πόλεμος βάλτωσε. Η τριβή είναι μεγαλύτερη από όση μπορεί να αντέξουν οι αντίπαλοι. Σε τέτοια περίπτωση οδηγούνται σε διαπραγματεύσεις. Όμως μετά τις πρώτες προσπάθειες τον πρώτο μήνα του πολέμου δεν υπήρξε άλλη συνάντηση για επίλυση του πολέμου.
Ο Πούτιν αναγκάσθηκε σε επιστράτευση 300.000 εφέδρων, κάτι που προκαλεί εσωτερικές αντιδράσεις και δείχνει αδυναμία αντιμετώπισης μιας τοπικής σύγκρουσης.
Η Δύση πιέζει τον Ζελένσκυ για να φθείρει τον Πούτιν και αυτός με τη σειρά του μετέτρεψε τον πόλεμο από τακτικό σε ολοκληρωτικό και στρατηγικό. Κάνει δημοψηφίσματα και προσαρτά τις κατειλημμένες περιοχές.
Μέχρι τώρα είχαμε μάθει, ότι οι πόλεμοι τα νεότερα χρόνια έχουν επιπτώσεις αλλά δεν μας αγγίζουν. Τώρα βλέπουμε πως το τοπικό γίνεται παγκόσμιο. Θυμόμαστε πάλι την δολοφονία του Αυστριακού πρίγκιπα Φερδινάνδου στο Σαράγιεβο το 1914, που αποτέλεσε την αφορμή και όχι την αιτία για το ξέσπασμα του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου.
Η παγκοσμιοποίηση ωφέλησε το διεθνές εμπόριο, τις μεγάλες καπιταλιστικές χώρες αλλά και τις μικρές που ωφελήθηκαν από το μικρό κομμάτι της παραγωγής που τους ανατέθηκε. Απλώθηκαν οι γραμμές παραγωγής, εμπορίου, ενέργειας. Απλώθηκε όμως και η εξάρτηση μεταξύ των χωρών και οι δυσκολίες από τα απρόβλεπτα. Τώρα πια ένα τάνκερ που φρακάρει στο Σουέζ ανεβάζει τις τιμές στα προϊόντα. Πολύ περισσότερο όταν κλείνουν αγωγοί φυσικού αερίου που τροφοδοτούν την Κεντρική Ευρώπη. Ο Πούτιν κάνει ενεργειακό αποκλεισμό και για την ώρα κερδίζει οικονομικά.
Οι κυρώσεις έγιναν μπούμερανγκ για την Ευρώπη. Ο πληθωρισμός είναι ο προάγγελος μιας νέας οικονομικής κρίσης. Η στασιμότητα της ανάπτυξης δείχνει ένα σύστημα που δεν πουλάει όσο θα ήθελε και καταναλωτές που δεν μπορούν να ανταποκριθούν ούτε για τα βασικά. Οι ανισότητες πλούτισαν ορισμένους αλλά ο καπιταλισμός για να επιβιώσει θέλει μεγάλες αγορές και όχι λίγους και καλούς. Ο Πούτιν ποντάρει στην αναστάτωση των δυτικών κοινωνιών. Η φτώχεια φέρνει γκρίνια. Η στρατηγική διάσταση καλύπτει τις τακτικές απώλειες στην Ουκρανία. Η συνεργασία της Ρωσίας με την Κίνα, την Ινδία και η επέκταση ιδιαίτερα της Κίνας σε χώρες της Ασίας, της Αφρικής, του Κόλπου και της Λατινικής Αμερικής αλλάζουν το τοπίο και τις παγκόσμιες ισορροπίες.
Η άνοδος της Ακροδεξιάς στις δυτικές κοινωνίες είτε μέσω Τραμπ στην Αμερική είτε μέσω Μελόνι στην Ιταλία και Όρμπαν στην Ουγγαρία δείχνουν την απώλεια εμπιστοσύνης των μαζών στους κοινοβουλευτικούς θεσμούς και τις εγγυήσεις της Δημοκρατίας. Όταν ο αυταρχισμός φέρνει μεγαλύτερη ασφάλεια και σταθερότητα πολλοί ξεχνούν την έλλειψη Δημοκρατίας. Επικρατεί η αντίληψη ότι οι κοινωνίες ‘’προχωρούν με το στομάχι’’.
Παράλληλα, οι κίνδυνοι αυξάνουν. Η τεχνολογία μειώνει τον χρόνο αντίδρασης σε πιθανό πυρηνικό ατύχημα. Οι «αντιπυραυλικές ασπίδες» αποδείχτηκαν «χάρτινες». Τα υπερηχητικά όπλα κινούνται με ελιγμούς και εξουδετερώνουν την αντίπαλη άμυνα. 12.000 πυρηνικά όπλα ξεχασμένα από το 1992 βγαίνουν στην επιφάνεια και ενεργοποιούνται. Το φάντασμα του παγκόσμιου ολέθρου ζωντανεύει βελτιωμένο και επαυξημένο.
Η οικονομική κρίση, που εμφανίζεται στις αναπτυγμένες κοινωνίες, πρώτα σαν ακρίβεια, μετά σαν έλλειψη θέρμανσης, έπειτα σαν έλλειψη προϊόντων και στη συνέχεια σαν απελπισία χρέους, θυμίζει καταστάσεις «μνημονιακής» εποχής. Αυτή τη φορά για όλη την Ευρώπη.
Η δημιουργία «κλειστών» αγορών για να ανακοπούν οι δοσοληψίες με την Κίνα και την Ρωσία, θυμίζουν εποχές και διλήμματα πριν τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο.
Η κρίση στην Ουκρανία είναι μόνο το επιφαινόμενο μιας γενικότερης κρίσης. Η επικράτηση της ειρήνης τοπικά δεν θα κλείσει τις μεγάλες πληγές που άνοιξαν με την αντιπαράθεση για «ζωτικούς» χώρους, επικράτηση στις αγορές και αποκλεισμό των αντιπάλων.
Η αντιπαλότητα κόβει το κλαδί που κάθονται όλοι οι παγκόσμιοι «παίκτες». Υπάρχουν όμως κίνδυνοι και για τους απλούς ανθρώπους που κάθονται κάτω από το κλαδί. Κυρίως για αυτούς.
Οι κίνδυνοι γίνονται μεγαλύτεροι όσο οι λαοί εφησυχάζουν αναμένοντας «σωτήρες», κύρια από την Ακροδεξιά που καλπάζει.
(Ο Νίκος Τόσκας είναι πρώην υπουργός και υποστράτηγος ε.α.)
