Η παροιμιώδης ικανότητα της κυρίαρχης ιδεολογίας να διαβρώνει συνειδήσεις και να αναπαράγει, έτσι, εκείνη την τάξη πραγμάτων που προωθεί και διαρκώς ενισχύει τα συμφέροντα των από πάνω, είναι ιδιοσυστατικό (και) της σύγχρονης κοινωνίας. Το οποίο παρεμποδίζει κάθε χειραφετητική τάση των κυριαρχούμενων τάξεων.
Εργατική τάξη και εποπτεία της εργασίας
Το πρόβλημα γίνεται, κυρίως, ορατό στην πολυδιάσπαση της εργατικής τάξης: ο κατά Μαρξ «συνολικός εργάτης», το συνδυασμένο δηλαδή εργατικό προσωπικό διαφορετικών ειδικοτήτων που παράγει συγκεκριμένο προϊόν ή προσφέρει υπηρεσίες, διαμελίζεται.
Οι ενδοταξικές διαμάχες των σύγχρονων προλετάριων, με λευκά ή όχι κολάρα, συγκρατούν τη δυναμική των υποτελών τάξεων, η οποία μπορεί να ξεδιπλωθεί ως απειλή εναντίον της εκμεταλλεύτριας τάξης. Το βούτυρο στο αστικό παντεσπάνι φτιάχνεται με βασικό υλικό τη διάρρηξη των δεσμών των εργαζομένων. Είτε τυγχάνουν καλοπληρωμένοι είτε όχι, είτε υψηλής μόρφωσης και εξειδίκευσης είτε όχι. Με δεδομένη εξάλλου την προλεταριοποίηση της διανοητικής εργασίας, οι ανήκοντες στην ίδια τάξη μπορεί να είναι κάτοχοι απολυτηρίου βασικών σπουδών ή διδακτορικού διπλώματος –αδιάφορο, αφού οι αλυσίδες της εκμετάλλευσης παραμένουν ίδιες.
Το πρόβλημα, επιπλέον, της εποπτείας της εργασίας, εποπτεία που δεν ασκείται από την κεφαλαιοκρατική τάξη αμέσως αλλά εμμέσως από εργαζόμενους –εντεταλμένους μεν αλλά, πάντα, εργαζόμενους- παραμένει, υπηρετώντας την κυριαρχία του κεφαλαίου πάνω στην εργασία.
Ο ρόλος των εποπτών, στις σύγχρονες καπιταλιστικές συνθήκες, δεν διαφέρει από τις παλαιότερες εποχές. Ο εκμοντερνισμός του «επιστάτη» – προϊστάμενου δεν τον κατατάσσει σε μια νέα, ενδιάμεση τάξη μεταξύ του κεφαλαίου και του κόσμου της εργασίας. Παραμένει «εργατικό δυναμικό», μέρος του «συνολικού εργάτη», ευεπίφορο, όμως, λόγω της μισθολογικής ψαλίδας με τους άλλους εργάτες, στην ταξική ασυνειδησία και στην ιδεολογική συνταύτιση με τις θέσεις του αφεντικού.
Σαν την τρίχα από το ζυμάρι
To παράδειγμα από το πρόσφατο βίντεο της επίσκεψης Μητσοτάκη στην Κω και της προτροπής από τον συνδαιτυμόνα του για 7ήμερο, κατάργηση των ελέγχων κ.ο.κ. είναι ενδεικτικό: ο «επιχειρηματίας» με τις ρηξικέλευθες ιδέες δεν κατέχει μέσα παραγωγής, ούτε καν ως μικρομεσαίος επιχειρηματίας, εργάτης δηλαδή του εαυτού του. Ανήκει στη «διευθυντική τάξη» της εποπτείας, στέλεχος διευθυντικό ξενοδοχείων, μέλος του «συνδυασμένου συλλογικού εργάτη», όχι ξενοδόχος – εργοδότης. Ο οποίος μπορεί να εκπέσει της θέσεώς του, του υψηλού μισθού του, των ιδιαιτέρων –αν έχει- προνομίων του. Και να προλεταριοποιηθεί, κι αυτός και τα παιδιά του, ευρισκόμενος να δουλεύει ακατάπαυστα, υπό συνθήκες περισσότερο άθλιες απ’ ό,τι μπορεί να διανοηθεί.
Η φθορά της συνείδησης και η ταυτόχρονη συνταύτιση με τις ιδέες εκείνες που επί της ουσίας υπονομεύουν και τη δική του βιοαφήγηση αποτελεί μια, από τις πολλές, νίκες της κυρίαρχης τάξης. Η φενάκη της εξίσωσης με το «αφεντικό», προερχόμενη από έναν φετιχισμό της εξουσίας, αντίκειται στο ταξικό του συμφέρον.
Μέρος της επονομαζόμενης «μεσαίας τάξης», η διευθυντική τάξη της εποπτείας –επιστασίας της εργασίας, λησμονεί ότι δεν κατέχει μέσα παραγωγής. Προνόμιο τούτο μοναχά της αστικής κυρίαρχης τάξης, ούτε χαρίζεται ούτε μοιράζεται ούτε ανακατανέμεται. Ο επιβλέπων – επιστάτης – διευθυντής μπορεί να πεταχτεί σαν την τρίχα απ’ το ζυμάρι ανά πάσα στιγμή, όποτε θεωρηθεί πως ο επόμενος στη σειρά, πιο νέος, πιο μορφωμένος, πιο δυνατός και ταυτοχρόνως πιο φθηνός, συμφέρει περισσότερο τον εργοδότη.
Εάν ο πρόεδρος της Ν.Δ., Κυριάκος Μητσοτάκης έχει κάθε λόγο να επιθυμεί οδοστρωτήρες καταστροφής, ώστε ν’ ανοίξει ο δρόμος υπέρ του κεφαλαίου, ο Κώος εργάτης – διευθυντής ο οποίος με σθένος υποστήριζε το αυτό ιδεολόγημα, έχει, αντιθέτως, κάθε λόγο να φοβάται τέτοιες αντιλήψεις.
Αλλά αν λυνόταν το πρόβλημα της συνειδησιακής συγκρότησης του κόσμου της εργασίας εν συνόλω, ο κοινωνικός μετασχηματισμός για χάρη των από κάτω θα ήταν υπόθεση μερικών ωρών. Σ΄ αυτό, το πιο δύσκολο εγχείρημα, οφείλει να επενδύσει η Αριστερά.
