Κανένας δεν έχει πάντα δίκιο, ούτε λέει πάντα την αλήθεια. Οι πρώτοι που θα το παραδέχονταν αυτό είναι όσοι ανακηρύχθηκαν άγιοι έτη πολλά μετά τον θάνατό τους, όταν πια δεν θα μπορούσαν, υπερασπιζόμενοι την ανθρωπινότητά τους, να πουν ότι έσφαλλαν εν βίω πολύ περισσότερες φορές απ’ όσες αναλογούν στην αγιοσύνη. Αλλά και κανένας δεν έχει πάντα και στα πάντα άδικο, κανένας δεν είναι πάντοτε μακριά απ’ την αλήθεια. Παράδειγμα, ο κ. Βενιζέλος. Πολλά τα υπουργικά λάθη του, όποιου υπουργείου τις τύχες κι αν διαχειρίστηκε με το αγέρωχο και λάλον στιλ του. Και σοβαρή η ευθύνη του για την καταβαράθρωση του ΠΑΣΟΚ, την οποία ωστόσο ο ίδιος εξακολουθεί να τη βλέπει σαν θρίαμβο. Κι ας τον πιστεύουν πια λίγοι ακόμη και μες στο κόμμα του.

Αλλά, να, όταν λέει ότι «όλοι είναι ΠΑΣΟΚ», και το δίκιο του το έχει και αρκετά κοντά στην αλήθεια βρίσκεται ο ισχυρισμός του. Μόνο που πρέπει πρώτα να φέρουμε τα πάνω κάτω στο δόγμα του αυτό, και τα μέσα έξω. Να του δώσουμε άλλο περιεχόμενο από αυτό που είχε υπόψη του ο αντιπρόεδρος της κυβέρνησης εισάγοντάς το. Προφανώς ο ίδιος έδινε στη διαπίστωση-διακήρυξή του «θετικό πρόσημο» (για να μην πω «θετικά προοδευτικό» ή «προοδευτικά θετικό»). Εννοούσε πως ό,τι άξιο απέμεινε στην Ελλάδα, σαν υπόλοιπο του 50% που θέριζαν κάποτε οι «πράσινοι», είναι ΠΑΣΟΚ. Ακόμη κι αν δεν το ξέρει. Ακόμη κι αν δεν το θέλει, είτε επειδή μόλις χθες διέρρηξε τις σχέσεις του με το καθαυτό ΠΑΣΟΚ και έφυγε προς άλλες κομματικές μικροηπείρους είτε επειδή βρέθηκε αντίθετος στον «πράσινο τρόπο» σε όλο τον πολιτικό του βίο· και πολιτικός είναι ο βίος κάθε πολίτη, όχι μόνο των επαγγελματιών της πολιτικής.

Διότι αυτό είναι το ΠΑΣΟΚ, αυτό έγινε τετραετία την τετραετία: τρόπος. Οχι απλώς κόμμα. Αλλά τρόπος. Εθος. Νοοτροπία. Μια νοοτροπία που διείσδυσε και στις άλλες πολιτικές περιοχές, στα δεξιά και στα αριστερά του, και παρήγαγε αμέτρητους μιμητές ακόμη και στις τάξεις όσων δήλωναν αντιΠΑΣΟΚ. Χωρίς να είναι μόνο αυτό το κόμμα του Ανδρέα Παπανδρέου (δεδομένου ότι άλλαξε πράγματι σελίδα στην πολιτική μας ιστορία στα χρόνια του 1980), κατέληξε συνώνυμο της αλαζονείας στη διαχείριση των κοινών, της ηδονικής «ιδιωτικοποίησης» της εξουσίας, του απόλυτου κομματισμού και του βολέματος, της αποθέωσης του πελατειακού συστήματος, της επηρμένης ρητορικής που τη χώριζε άβυσσος από την πραγματικότητα, του πιο επιπόλαιου λαϊκισμού που αδιαφορούσε για το αύριο αφού σιτιζόταν και σίτιζε με το (δανεικό) σήμερα.

Οι πεποιθήσεις αυτές και οι αντίστοιχες συμπεριφορές αναγνωρίζονται εύκολα όχι μόνο στους υπόλοιπους κομματικούς χώρους αλλά και στη μικροκαθημερινότητα των ατόμων, στη σφαίρα του ιδιωτικού. Με την έννοια αυτή, «όλοι είναι ΠΑΣΟΚ». Μόνο που αυτό, αντίθετα με ό,τι πιστεύει ο κ. Βενιζέλος, δεν είναι παρήγορο. Ο αντιπρόεδρος λοιπόν έπεσε μέσα πέφτοντας έξω. Το ’χει αυτό το χούι.