Πώς κατέρρευσε η φεουδαρχία στην Ευρώπη;
Οι ανάγκες της βιομηχανικής ανάπτυξης που προέκυψε με την τεχνολογική εξέλιξη, την ανακάλυψη του ατμού στις μηχανές υφαντουργίας και στην κίνηση ήθελαν κεντρικό σχεδιασμό και υποστήριξη. Οι φεουδάρχες κοιτούσαν τα επαρχιακά τους συμφέροντα και αδιαφορούσαν για την γενικότερη ανάπτυξη της παραγωγής. Οι άνθρωποι εγκατέλειπαν την επαρχία για να δουλέψουν στα βιομηχανικά κέντρα που δημιουργήθηκαν στις μεγάλες πόλεις.
Είχε έρθει η ώρα της συγκέντρωσης των εξουσιών. Οι βασιλιάδες αφαίρεσαν εξουσία και πλούτο από τους φεουδάρχες, με τις οργανωμένες εκστρατείες και τις ανακαλύψεις και την εκμετάλλευση νέων χωρών. Η βασιλεία ήταν ο θεσμός που εξυπηρετούσε τις νέες συνθήκες της εποχής.
Ήρθαν όμως νέες εξελίξεις τον 17ο-18ο αιώνα. Ο πλούτος μοιράσθηκε σε περισσότερους ανθρώπους γιατί υπήρξε ανάγκη και για άλλα επαγγέλματα. Δημιουργήθηκε η αστική τάξη. Οι μικροεπαγγελματίες δίπλα στα μεγάλα εργοστάσια εξυπηρετούσαν τις μικρές καθημερινές ανάγκες και έδιναν διέξοδο στις συσσωρευμένες μάζες των πόλεων.
Ο 19ος και ο 20ος αιώνας έδωσαν ώθηση σε μεγαλύτερες μάζες. Οι απλοί άνθρωποι έγιναν αναγκαίοι στην παραγωγή αλλά και στους πολέμους. Με τη σειρά τους αυτοί διεκδικούσαν προνόμια και μέρος των κερδών και κοινωνική προστασία. Οι κοινωνικές και εθνικές επαναστάσεις έβαλαν τις μάζες στο προσκήνιο.
Η λήξη του Ά Παγκοσμίου Πολέμου διαλύει τις αυτοκρατορίες και βρίσκει τον βασιλικό θεσμό σε υποχώρηση.
Τη βασιλεία αντικατέστησε η γενικότερη επικράτηση της κοινοβουλευτικής Δημοκρατίας.
Η λήξη του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου βρίσκει τις μάζες δυναμωμένες και τις κυβερνήσεις πρόθυμες να μοιράσουν εξουσία.
Αυτό δεν έγινε στην Ελλάδα όπου η βασιλεία διεκδίκησε απόλυτη κυριαρχία, δεν έδωσε τίποτα και πήρε τα πάντα, με την υποστήριξη των Αμερικανών, Άγγλων και της ντόπιας ολιγαρχίας. Την ώρα που οι δυτικές κοινωνίες αποκτούσαν κοινωνικό κράτος, στη χώρα μας «κτίζονταν» τα μεγάλα συμφέροντα, με την προστασία της βασιλείας.
Ο νεοφιλελευθερισμός μετά τη δεκαετία του ’80 ανατρέπει τα πράγματα. Δεν υπάρχουν πια αποικίες για απομύζηση και ασύδοτη εκμετάλλευση και οι εργαζόμενοι των δυτικών χωρών δεν είναι διατεθειμένοι να απεμπολήσουν κεκτημένα προνόμια. Ο καπιταλισμός απλώνεται σε όλο τον κόσμο με τη μορφή της αποκέντρωσης της παραγωγής. Κάποιοι από τις περιθωριακές χώρες είναι ωφελημένοι, οι αγορές των δυτικών χωρών κατακλύζονται από φτηνά προϊόντα. Όλοι αρχικά ευχαριστημένοι. Όμως το τρένο αυτό δεν φαίνεται να πηγαίνει μακριά.
Οι νέες τεχνολογίες συγκεντρώνουν την παραγωγή, η αυτοματοποίηση αφαιρεί εργατικά χέρια, οι ανισότητες αυξάνουν όχι μόνο μεταξύ των χωρών αλλά και στο εσωτερικό τους.
Η υψηλού επιπέδου Υγεία και Παιδεία, γίνονται προνόμιο των λίγων. Οι πανδημίες όμως προκαλούν θύματα σε όλες τις κοινωνικές τάξεις. Οι αντιφάσεις γίνονται ορατές.
Η συντηρητική κυβέρνηση Μητσοτάκη οχυρώνεται και οχυρώνει τα συμφέροντα των λίγων. Ο αυταρχισμός, τα σκάνδαλα, δίνουν εικόνα ιστορικής επιστροφής. Ακόμη και ο οικονομικός συγκεντρωτισμός της ελληνικής οικονομικής ολιγαρχίας δείχνει επιστροφή στο παρελθόν. Η πολιτική της ιδιωτικοποίησης των κοινωνικών αγαθών αφαιρεί την κοινωνική προστασία από τους πολλούς.
Η υπερβολική επικοινωνιακή κάλυψη της ταφής του πρώην βασιλιά από τα συστημικά μέσα, είναι εκ του πονηρού προβολή οπισθοδρομικών θεσμών. Η απώλεια ενός ανθρώπου είναι πάντοτε κάτι λυπηρό αλλά η επιστροφή της ‘’νοσταλγίας’’ για συγκεντρωτικές εξουσίες και μάλιστα κληρονομικές είναι επικίνδυνη.
Τίποτα όμως δεν είναι τυχαίο. Στις περιφέρειες γίνονται τα πειράματα. Εδώ έγιναν τα πειράματα των οικονομικών μνημονίων, εδώ η Ν.Δ. έκανε τα πειράματα σχεδιασμένης παραπλάνησης στις προηγούμενες εκλογές, εδώ σαν κυβέρνηση εφάρμοσε τα πειράματα ελέγχου των πολιτικών, εδώ έγινε το άσπρο-μαύρο, εδώ ελέγχθηκαν τα μέσα ενημέρωσης, εδώ υπάρχει ασύδοτη εξουσία της οικονομικής ολιγαρχίας.
Τα πειράματα εφαρμογής συγκεντρωτικής εξουσίας και ελέγχου γίνονται στις χώρες με ευάλωτους θεσμούς.
Η βασιλεία δεν επιστρέφει στην Ελλάδα αλλά οι κληρονομικές οικονομικές εξουσίες και οι κληρονομικές πολιτικές δείχνουν σημάδια ανοδικής πορείας.
Είναι απόλυτη ανάγκη η επαγρύπνηση των δημοκρατικών πολιτών προκειμένου να διαφυλάξουν τη Δημοκρατία και να αποτρέψουν την συγκέντρωση εξουσιών και την χωρίς έλεγχο λειτουργία τους.
Μια προοδευτική κυβέρνηση και μια νέα πολιτική στη βάση εξυπηρέτησης των λαϊκών συμφερόντων είναι αναγκαία το γρηγορότερο, αλλιώς η επιστροφή σε οπισθοδρομικές καταστάσεις θα είναι αναπόφευκτη.
* Ο Νίκος Τόσκας είναι πρώην υπουργός και υποστράτηγος ε.α.
