Υπάρχουν παιδιά που γεννιούνται με κλίση, που από τα πρώτα τους βήματα στη ζωή αντιλαμβάνονται και δηλώνουν το επάγγελμα που θέλουν να ακολουθήσουν. Υπάρχουν παιδιά τα οποία, ανάλογα με την ηλικία και τα κοινωνικά και οικογενειακά τους ερείσματα, αλλάζουν συχνά επαγγελματικούς στόχους. Υπάρχουν, βέβαια, και τα «αιώνια παιδιά» τα οποία πατούν τα 30, τα 40, τα 50 τους χρόνια και ακόμη αναζητούν τον επαγγελματικό τους προσανατολισμό ή, σωστότερα, την δουλειά που θα τους καλύπτει τοσο συναισθηματικά και ψυχικά όσο και οικονομικά.
Σε όποια κατηγορία κι αν ανήκεις, ένα είναι σίγουρο και δεν φαίνεται να υπάρχει πρόθεση αλλαγής. Κάποια στιγμή, συνήθως στα 18 σου, θα κληθείς να αναμετρηθείς με τον μπαμπούλα. Με το αόρατο εκπαιδευτικό τέρας των πανελληνίων, το οποίο εν πολλοίς θα κρίνει την πραγματοποίηση ή όχι των παιδικών σου ονείρων.
Η διαδικασία εισόδου των φοιτητών στα ελληνικά ΔΗΜΌΣΙΑ πανεπιστήμια μέσω των πανελλαδικώς εξεταζόμενων μαθημάτων, είναι μια ιστορία περίπου 60 χρόνων. Ανά τα χρόνια, έγιναν και γίνονται διάφορες τροποποιήσεις, όπως πόσα και ποια μαθήματα θα δίνουν οι υποψήφιοι ανά κατεύθυνση, ποια μαθήματα θα ανοίγουν σχολές διαφορετικής κατεύθυνσης, οι παλαιότεροι θυμούνται τις λεγόμενες δέσμες ενώ ζήσαμε και την εποχή της τράπεζας θεμάτων.
Πολλοί υποστηρίζουν ότι οι πανελλήνιες είναι ένα αξιοκρατικό σύστημα, όπου οι σωστά προετοιμασμένοι και διαβασμένοι γράφουν υψηλά μόρια και οι λιγότερο προετοιμασμένοι πετυχαίνουν χαμηλότερες επιδόσεις, θέτοντας δηλαδή ως αποκλειστικό παράγων επιτυχίας τις ώρες διαβάσματος του καθενός, αψηφώντας κι άλλους κρίσιμους παράγοντες.
Ένας από αυτούς είναι το άγχος. Το άγχος δεν αποτελεί απλά ένα σημαντικό παράγοντα αλλά παίζει καταλυτικό ρόλο στην επίδοση του καθενός. Κατά την διάρκεια της τρίτης, κυρίως, λυκείου είναι μία από τις πιο viral λέξεις της καθημερινότητας όσων προετοιμάζονται για τις πανελλήνιες. Οικογένεια, φίλοι, καθηγητές προσφέρουν διάφορες συμβουλές καταπολέμησης του. Ο υποψήφιος φοιτητής οφείλει να μάθει να διαχειρίζεται το άγχος του.
Παίρνοντας ως δεδομένο ότι όλοι οι άνθρωποι δεν είναι ίδιοι ας κάνουμε ένα σενάριο: Είναι ο μαθητής Α και ο μαθητής Β. Και οι δύο είναι εξίσου καλά προετοιμασμένοι. Και οι δύο έχουν εξίσου πολύ άγχος. Παίρνουν τα θέματα στα χέρια τους. Και οι δύο ξέρουν τις απαντήσεις. Ποια είναι όμως η διαφορά τους; Ότι ο μαθητής Α έχει το λεγόμενο δημιουργικό άγχος ενώ ο μαθητής Β έχει το άγχος σβήστρα. Ο Α πήρε τα θέματα, τα διάβασε και τα έγραψε ενώ ο Β έπαθε το γνωστό σε όλους black out εξαιτίας του άγχους. Θεωρώ πως όλοι μας έχουμε στο ευρύτερο φιλικό και κοινωνικό μας περιβάλλον ανάλογα παραδείγματα ανθρώπων.
Αντιλαμβάνεστε πόσο προβληματικό είναι όλο αυτό; Η επιτυχία, η πραγματοποίηση ενός παιδικού ονείρου, ο κόπος ενός μαθητή, η ψυχική, σωματική, οικονομική φθορά αυτού και της οικογένειας του εξαρτώνται από το εάν ένα παιδί 18 ετών θα μπορέσει ή όχι να διαχειριστεί το άγχος του. Και αν όχι; Τολμάμε να κατηγορούμε τον μαθητή ότι αγχώθηκε και όχι το σύστημα που τον αγχώνει μέχρις εσχάτων;
Σήμερα, οι περισσότεροι υποψήφιοι φοιτητές δίνουν 4 μαθήματα. Για κάθε μάθημα έχουν μέγιστο χρονικό όριο τριών ωρών. Δηλαδή 12 ώρες για να καταφέρουν ή όχι να πιάσουν τον στόχο τους, να πραγματοποιήσουν το παιδικό τους όνειρο. Ξοδεύουμε χιλιάδες ώρες προετοιμασίας, για να κριθούμε σε 12 ώρες σχετικά με το εάν το μάθαμε το μάθημα (παπαγαλία εννοείται) κι αν είμαστε ικανοί, από πλευράς γνώσεων των τεσσάρων αυτών μαθημάτων, να ενταχθούμε στο πανεπιστήμιο. Τι το αξιοκρατικό έχει ένα σύστημα που ευνοεί όσους καταφέρνουν, στα 18 τους χρόνια, να διαχειριστούν το άγχος τους; Λες και όσοι δεν το έχουν καταφέρει ακόμη στη συγκεκριμένη ηλικία πρέπει να θεωρούνται ανίκανοι, ανάξιοι υποψήφιοι φοιτητές και, εν τέλει, αδιάβαστοι.
Εξίσου σημαντικό είναι να αντιληφθούμε ότι, ναι μεν οι πανελλήνιες είναι μια προσωπική μάχη, στην οποία τεστάρουμε τον εαυτό μας, την αντοχή μας και ανακαλύπτουμε τα όρια μας, όρια που ούτε είχαμε φανταστεί ότι διαθέτουμε, αλλά, σ' αυτή την μάχη, δεν ξεκινούν όλοι από την ίδια αφετηρία και με τα ίδια μέσα. Η δικαιοσύνη και η ισότητα μεταξύ των υποψηφίων φοιτητών, ξεκινά και τελειώνει την στιγμή της εξέτασης. Τότε, είναι όλοι ίσοι γιατί εξετάζονται, πανελλαδικώς, στα ίδια θέματα. Η προετοιμασία τους όμως, δεν θα έλεγα ότι περιέχει στοιχεία δικαιοσύνης και ισότητας.
Ας μην κρυβόμαστε πίσω από το δάχτυλο μας. 8/10 πηγαίνουν φροντιστήριο. Μάλιστα, παρατηρείται μια όλο και αυξανόμενη τάση, τα παιδιά να ξεκινούν φροντιστήρια ήδη από την πρώτη και δευτέρα λυκείου και όχι μόνο στην τρίτη λυκείου όπως συνέβαινε παλαιότερα. Και είναι λογικό. Πώς να νιώσει ασφάλεια επιτυχίας ένα παιδί, όταν στο σχολείο ζορίζεται χρονικά να βγάλει την ύλη ενώ δεν γίνεται ούτε λόγος για επαναλήψεις; Το σύστημα που γνωρίζει ότι οι καθηγητές των σχολείων δυσκολεύονται να προετοιμάσουν καταλλήλως τα παιδιά λόγω έλλειψης χρόνου, ζητά, στις τελικές εξετάσεις, εξειδικευμένες γνώσεις φυσικής, μαθηματικών και δεκάδες μαθήματα ιστορίας που χρειάζονται τουλάχιστον 5 επαναλήψεις για την απόλυτη επιτυχία παπαγαλίας. Όσοι πάνε, λοιπόν, στα φροντιστήρια, κουτσά στραβά τα καταφέρνουν ή έστω έχουν περισσότερες πιθανότητες να τα καταφέρουν. Είναι και θέμα προσωπικής θέλησης και στόχων.
Με τους άλλους όμως; Ξέρετε ποιους. Αυτούς μωρέ, τους φτωχούς, τους ξεχασμένους από το εκπαιδευτικό σύστημα. Αυτούς που τυχαία γεννήθηκαν σε μια οικογένεια, που η οικονομική τους κατάσταση δεν τους δίνει την δυνατότητα εγγραφής σε κάποιο φροντιστήριο. Τι γίνεται με αυτούς; Πόσο αξιοκρατικό είναι ένα σύστημα που εξετάζει, στα ίδια θέματα μεν, έναν μαθητή που έχει βγάλει την ύλη 7 φορές (6 φροντιστήριο + 1 σχολείο) και έναν μαθητή που την έχει βγάλει 2 φορές (1 σχολείο και 1 μόνος του, χωρίς την καθοδήγηση κάποιου); Ανίκανοι και ανάξιοι υποψήφιοι φοιτητές, όσοι δεν μπορούν να πληρώσουν κάποιο φροντιστήριο; Άλλοι αντιμετωπίζουν το εκπαιδευτικό τέρας των πανελληνίων εξοπλισμένοι με «αλεξίσφαιρο» και άλλοι γυμνοί. Τόση η αξιοκρατία και η δικαιοσύνη!
Μια εναλλακτική-προοδευτική πρόταση:
Πολλοί υπουργοί παιδείας πέρασαν, μα κανείς δεν τολμά την κατάργηση των πανελληνίων. Καμία κυβέρνηση και κανείς υπουργός δεν τολμά να σηκώσει το πολιτικό κόστος μιας τόσο βαρυσήμαντης απόφασης, παρουσιάζοντας ένα διαφορετικό πλαίσιο εισαγωγής φοιτητών στα πανεπιστήμια. Λες και το εκπαιδευτικό πρόβλημα της χώρας ανάγεται στο εάν θα αναγράφεται η διαγωγή των μαθητών στο απολυτήριο λυκείου και στο εάν θα γίνονται γιορτές ή μαθήματα ή εκδρομές στις εθνικές επετείους.
Για να γίνω σαφής. Είμαι υπέρ της κατάργησης των πανελληνίων αλλά κατά της ελεύθερης εισόδου φοιτητών στα πανεπιστήμια. Πιστεύω ότι το συγκεκριμένο σύστημα είναι άδικο και δεν θα εξυπηρετεί ούτε τους ίδιους τους φοιτητές καθώς, θεωρώ, ότι θα παρατηρούσαμε ραγδαία αύξηση στο ποσοστό όσων εγκαταλείπουν την σχολή τους, κυρίως εξαιτίας της μη ικανότητας ανταπόκρισης στις απαιτήσεις και το γνωστικό αντικείμενο της εκάστοτε σχολής.
Πιστεύω όμως, ότι η εισαγωγή των φοιτητών μπορεί να προέλθει μέσα από ένα σύστημα ποσόστωσης και συμψηφισμού των τετραμήνων της Β και Γ λυκείου, συνδυαστικά με τους βαθμούς των ετήσιων εξετάσεων κάποιων μαθημάτων αλλά και δύο εργασιών, μίας στη Β και μίας στη Γ λυκείου.
Αυτό το σύστημα των δύο ετών, θα το λέγαμε και σύστημα πολλών ευκαιριών, με αποτέλεσμα την αποβολή σημαντικού ποσοστού άγχους από τα παιδιά που δεν μπορούν να το διαχειριστούν. Τι εννοώ; Αν ένας μαθητής λάβει χαμηλό βαθμό στα αρχαία στο πρώτο τετράμηνο της Β λυκείου, τότε του δίνεται άμεσα η δυνατότητα να βελτιωθεί και σε μόλις τρεις με τέσσερις μήνες να ανεβάσει την απόδοση του και, εν τέλει, και τον βαθμό του στο δεύτερο τετράμηνο του ίδιου έτους, ενώ με το τωρινό σύστημα, έχει τρεις ώρες για να γράψει ή όχι και η δεύτερη ευκαιρία του, σε περίπτωση αποτυχίας, θα έρθει μετά από έναν χρόνο και εφόσον το παιδί έχει την ψυχική δύναμη να δώσει και δεύτερη χρονιά πανελλήνιες. Θα το ξαναπώ. Δεν είναι δυνατόν να προετοιμαζόμαστε χιλιάδες ώρες για να κριθούμε μέσα σε ελάχιστες, χωρίς να έχουμε άμεσα έστω μια δεύτερη ευκαιρία.
Αναπόσπαστο κομμάτι ενός νέου συστήματος εισαγωγής στα πανεπιστήμια, θα πρέπει να είναι και η εκπόνηση εργασιών, μίας στη Β και μίας στη Γ λυκείου. Κατ’ εμέ, οι εργασίες οφείλουν να μπουν στο παιχνίδι αλλά με χαμηλό ποσοστό επίδρασης στον τελικό βαθμό του κάθε μαθητή, γιατί το θέμα δεν είναι η εργασία αυτή καθαυτή αλλά το να μάθουν οι αυριανοί φοιτητές, οι αυριανοί επιστήμονες, πως να γράφουν μια εργασία, πως να χρησιμοποιούν μέσα εκπόνησης εργασίας (word, powerpoint) αλλά και πως και από που θα συλλέγουν πληροφορίες. Τεράστιο ποσοστό των πρωτοετών φοιτητών μπαίνουν στο πανεπιστήμιο χωρίς να έχουν κάνει ποτέ εργασία, χωρίς να έχουν διδαχθεί ποτέ πως να εκπονούν μια εργασία, σε ένα περιβάλλον όπου οι περισσότεροι καθηγητές πανεπιστημίου θεωρούν δεδομένο ότι οι σημερινοί φοιτητές έχουν τις απαραίτητες γνώσεις επί του θέματος. Χάσμα!
Επίσης, κάτι που πραγματικά λείπει από το λύκειο είναι η ενισχυτική διδασκαλία. Ναι, καλά διαβάσετε. Γιατί να μην παρέχεται αυτή η δυνατότητα; Γιατί να μην υπάρχει «κρατικό φροντιστήριο» έτσι ώστε να καλύπτονται τα παιδιά που δεν έχουν την οικονομική δυνατότητα να προσφύγουν στην ιδιωτική εκπαίδευση; Δεν έχω τίποτα με τα φροντιστήρια και δεν υποστηρίζω το «κυνηγητό» τους ή το κλείσιμο τους. Πιστεύω όμως ότι το κράτος, το εκπαιδευτικό σύστημα, οφείλει να δίνει την επιλογή στους μαθητές. Παιδί μου, εγώ, το κράτος, σου προσφέρω δωρεάν φροντιστήριο. Θέλεις; Καλώς. Δεν θέλεις; Πάλι καλώς, μπορείς να επιλέξεις ένα ιδιωτικό φροντιστήριο. Πιστέψτε με, θα είναι εκατοντάδες τα παιδιά ανά την Ελλάδα που θα επιλέξουν την πρώτη επιλογή. Που έχουν ανάγκη την πρώτη επιλογή. Έτσι, επέρχεται δικαιοσύνη και ισότητα στην προετοιμασία των μαθητών. Όλων των μαθητών. Δίχτυ προστασίας για όλα τα παιδιά. Κρατική συνδρομή για την πραγματοποίηση των παιδικών ονείρων όλων των παιδιών.
Μπορεί να γίνουν αυτά από την μία μέρα στην άλλη; Όχι. Φυσικά και όχι. Όσο η χρηματοδότηση της παιδείας καθιστά την χώρα μας στις χαμηλότερες Ευρωπαϊκές θέσεις, όσο οι πολιτικοί δεν τολμούν να λάβουν αποφάσεις που θα γεννούν νέες, πιο ελπιδοφόρες, πιο φωτεινές και πιο αισιόδοξες εκπαιδευτικές μέρες τόσο θα στέλνουμε παιδιά στον καιάδα, αντιμέτωπα με το εκπαιδευτικό τέρας, καταστρέφοντας παιδικά όνειρα. Το εκπαιδευτικό σύστημα έχει ανάγκη από προοδευτικές μεταρρυθμίσεις με σκοπό την στήριξη όλων των παιδιών. Υπερασπίσου το παιδί, έχε το νου σου στο παιδί, γιατί αν γλιτώσει το παιδί, υπάρχει ελπίδα!
Θεόκριτος Αργυριάδης φοιτητής πολιτικών επιστημών στο ΔΠΘ, μέλος του κινήματος πολιτικών ακτιβιστών Roseband Socialists
