Η Πέτρα της Υπομονής
The Patience Stone
Σκηνοθεσία: Ατίκ Ραχιμί
Πρωταγωνιστούν: Γκολσίφτεχ Φαραχανί, Χαμίντ Τζαβαντάν, Μασί Μροβάτ
Ένας άνδρας ξαπλωμένος δέχεται τις περιποιήσεις μιας γυναίκας. Εκείνος βρίσκεται σε κώμα εξαιτίας μιας σφαίρας που σφηνώθηκε στο λαιμό του κι αυτή τον φροντίζει ελπίζοντας πως θα γίνει καλά χάρις στις προσευχές που έκανε ο ιμάμης. Δυο κοριτσάκια παίζουν έξω από την πόρτα τους. Είναι οι κόρες τους.
Δε γνωρίζουμε το όνομα της γυναίκας, δε φαίνεται να έχει ιδιαίτερη σημασία. Άλλωστε η ιστορία διαδραματίζεται σε μια αυστηρή μουσουλμανική χώρα που βρίσκεται σε πόλεμο, που παραπέμπει κατευθείαν στο Αφγανιστάν, όπου τα ονόματα των γυναικών δεν έχουν ιδιαίτερη σημασία. Για μας είναι η Γυναίκα.
Ο ιρανός σκηνοθέτης Ατίκ Ραχιμί κινηματογραφεί την καθημερινότητά της. Την άχρωμη ζωή της που απλώς κυλά μέσα σε υποχρεώσεις και «πρέπει». Ο τίτλος της ταινίας βασίζεται σε ένα μύθο, σύμφωνα με τον οποίο υπάρχει μια μαγική πέτρα στην οποία εξομολογείσαι βάσανα και μυστικά. Και κάποτε έρχεται η ώρα που η πέτρα εκρήγνυται και επέρχεται η λύτρωση.
Ποια όμως μπορεί να είναι η λύτρωση για τη Γυναίκα; Η πέτρα της υπομονής δεν υπάρχει κι αυτή αρχίζει να μιλά στο σύζυγό της που αδυνατεί να την ακούσει. Κι όταν αρχίζει ο μονόλογος ξεδιπλώνεται ολόκληρος ο πόνος και οι φόβοι της. Τα όνειρά της, οι επιθυμίες της, ο τρόμος του πολέμου, η θρησκεία αλλά κι ο έρωτας. Ο μονόλογος της γυναίκας είναι αποκαλυπτικός. Η ζωή της αρχίζει να ξεδιπλώνεται με τρόπο δραματικό. Για πρώτη φορά στη ζωή της μπορεί και μιλά στον άνδρα της ο οποίος ποτέ δεν είχε χρόνο να την ακούσει. Ούτε τώρα την ακούει αλλά εκείνη έχει την ευκαιρία να μιλήσει. Και μιλάει για πολλά. Για το γάμο της που έγινε απουσία του συζύγου επειδή εκείνος πολεμούσε. Για τον τρόμο της πρώτης τους νύχτας. Για την εγκυμοσύνη. Και λέει πράγματα που πολλές γυναίκες, σε κάθε μέρος του κόσμου, δεν τολμούν να πουν. Πόσο δε μάλλον σε μια αυστηρή θεοκρατική και ανδροκρατική κοινωνία. Κι όσα λέει είναι συγκλονιστικά. Ξεπερνούν κάθε φαντασία. Κι όσο περνά ο φιλμικός χρόνος, οι εξομολογήσεις γίνονται όλο και πιο προσωπικές. Και αρχίζει να εισχωρεί σε αυτές έντονα το ερωτικό στοιχείο, ένα θέμα-ταμπού για μια αυστηρή ισλαμική χώρα.
Στο μεταξύ ο πόλεμος έξω από τους τοίχους του σπιτιού συνεχίζεται. Ένας πόλεμος σκληρός κι αδυσώπητος που εξαιτίας του ο άνδρας της βρίσκεται σε αυτήν την κατάσταση, τραυματισμένος βαριά κι ανήμπορος. Κι όμως ο πόλεμος αυτός, θύμα του οποίου είναι ο σύζυγός της, μοιάζει με την άκρη του νήματος που οδηγεί τη Γυναίκα στο να απελευθερώσει τους πόνους και τα βάσανά της και τη φέρνει στη λύτρωση. Κι έρχεται το φινάλε που μοιάζει με κάθαρση, αλλά όπως η κάθε κάθαρση δεν μπορεί να υπάρξει χωρίς την κορύφωση της τραγωδίας.
Ο σκηνοθέτης ακολουθεί μια κλιμακούμενη αφήγηση. Χρησιμοποιεί με εξαιρετική μαεστρία τους φωτισμούς καθώς ολόκληρη η ταινία είναι γυρισμένη σε κλειστό χώρο. Είναι λιτός και ουσιαστικός, δεν προσπαθεί να εκμαιεύσει με κόλπα τη συγκίνηση. Το θέμα της ταινίας εμπεριέχει από μόνο του τεράστιες ποσότητες δράματος. Ο φακός του Ραχιμί απλά ακολουθεί και καταγράφει τη Γυναίκα να φροντίζει τον άνδρα της, να προστατεύει τα παιδιά της από τους βομβαρδισμούς, να αναζητά τη θεία της, να έρχεται πρόσωπο με πρόσωπο με φανατικούς μουσουλμάνους μαχητές. Αλλά πάνω απ’ όλα, αυτό που μετρά είναι η φωνή της. Αυτήν η χαμηλότονη κραυγή που κατέπνιγε για χρόνια. Και που μια σφαίρα στο λαιμό του άνδρα της, την άφησε να βγει.
Η ιρανή ηθοποιός Γκολσίφτεχ Φαραχανί δίνει μια συγκλονιστική ερμηνεία. Μια ερμητικά κλειδωμένη ερμηνεία βασισμένη στο χαμηλών τόνων εκρηκτικό μονόλογό της, στη θλίψη του προσώπου που μερικές μόνο στιγμές ξεγελιέται με αδιόρατα χαμόγελα. Όχι χαράς φυσικά, αλλά πίκρας. Καταλυτικό ρόλο στην ιστορία παίζουν και οι χαρακτήρες της θείας της και του νεαρού μαχητή. Περνούν όμως σε δεύτερη μοίρα καθώς ολόκληρη τη δράση της ταινίας σηκώνει στις πλάτες της η Γυναίκα.
Μια μικρή ταινία, από άποψη προϋπολογισμού, αλλά μέγιστη από άποψη σημασίας και νοήματος. Μια μεγαλειώδης κινηματογραφική στιγμή γεμάτη αλήθεια κι αγάπη για τους απλούς, ασήμαντους και –στην κυριολεξία- ανώνυμους ανθρώπους που όμως αυτοί αποτελούν τον πραγματικό κόσμο. Τον κόσμο που ζει, υποφέρει, ονειρεύεται κι αγωνίζεται. Μια ταινία για μια γυναίκα που το όνομά της είναι Γυναίκα!
Iron Man 3
Σκηνοθεσία: Σέιν Μπλακ
Πρωταγωνιστούν: Ρόμπερτ Ντάουνι Τζούνιορ, Γκάι Πιρς, Τζον Φαβρό, Γκουίνεθ Πάλτροου, Πολ Μπέτανι, Μπεν Κίνγκσλεϊ, Ρεμπέκα Χολ, Ντον Τσιντλ, Γουίλιαμ Σάντλερ
Ο υπέρ-ήτωας είναι εδώ και όχι μόνον ποτέ δεν πεθαίνει αλλά ούτε γερνάει. Ο εκκεντρικός και ιδιοφυής βιομήχανος Τόνι Σαρκ αναμετριέται με το μεγάλο του εχθρό τον Μανδαρίνο. Και είναι τώρα η ώρα που ο Άνθρωπος από Ατσάλι πρέπει να απαντήσει στο χρόνιο ερώτημά του: Τι είναι αυτό που μετράει, η στολή ή ο άνθρωπος που τη φορά. ή σε απλά ελληνικά, το ράσο κάνει τον παπά, ή ο παπάς το ράσο;
Ο Παράδεισος δεν είναι εδώ
Der Müll im Garten Eden / Garbage in the Garden of Eden
Σκηνοθεσία: Φατίχ Ακίν
Ο τουρκικής καταγωγής γερμανός σκηνοθέτης Φατίχ Ακίν, κινηματογράφησε επί πέντε χρόνια, τους αγώνες των κατοίκων στο Καμπούρνου, ένα χωριό στη βορειοανατολική Τουρκία, για να μην καταστραφεί ο τόπος τους. Κι αυτό, επειδή η τουρκική κυβέρνηση αποφάσισε να μετατρέψει τον τόπο σε χωματερή, ρίχνοντας τόνους σκουπιδιών στους γύρω λόφους. Έτσι μια περιοχή που οι άνθρωποι ζούσαν επί αιώνες από τη αλιεία και την καλλιέργεια τσαγιού, μετατράπηκε σε κόλαση, χωρίς κανόνες ασφαλείας με συνεχή ατυχήματα και καταστροφές. Οι κάτοικοι δεν έμειναν με σταυρωμένα χέρια, αντιστάθηκαν στην κυβέρνηση και τα οικονομικά συμφέροντα και ο αγώνας τους είναι ένα πορτρέτο της σύγχρονης τουρκικής κοινωνίας.
Ο Μανάβης
Σκηνοθεσία: Δημήτρης Κουτσιαμπασάκος
Ο Νίκος Αναστασίου, πλανόδιος μανάβης, κάνει μαζί με τη γυναίκα του, Σοφία, το ίδιο δρομολόγιο κάθε βδομάδα, όλο το χρόνο, από τη δεκαετία του ’80. Ξεκινώντας από τα Τρίκαλα, επισκέπτονται τα εγκαταλειμμένα χωριά της νοτιοδυτικής Πίνδου, διανύοντας μια απόσταση 75 χιλιομέτρων. Τα τελευταία χρόνια, τους βοηθάνε και τα δύο τους παιδιά, ο Κώστας κι ο Θύμιος. Το ντοκιμαντέρ παρακολουθεί το ταξίδι τους καθώς περνούν οι τέσσερις εποχές του χρόνου.
Αυτό ήταν το κείμενο που συνόδευε την ταινία, η οποία προβλήθηκε στο 15ο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης τον προηγούμενο μήνα. Ένα κείμενο, απλά περιγραφικό, όπως άλλωστε όφειλε να είναι.
Από εδώ και πέρα παίρνει θέση η κριτική προσέγγισή της και αυτό που έχω προσωπικά να καταθέσω είναι πως «Ο μανάβης» υπήρξε μία από τις κορυφαίες στιγμές του φεστιβάλ.
Ο σκηνοθέτης ακολουθεί τον πλανόδιο μανάβη, ο οποίος ξεκινά κάθε πρωί από τα Τρίκαλα και γυρνάει τα χωριά του ορεινού δήμου Πύλης στη νοτιοδυτική Πίνδο. Μπροστά από την κάμερά του περνούν οι απλοί άνθρωποι των χωριών, μιλούν, χαριεντίζονται, τραγουδούν, συγκινούνται. Άνθρωποι βασανισμένοι, με πρόσωπα σκαμμένα από το χρόνο και τη σκληρή ζωή. Κι όμως, οι άνθρωπο αυτοί, έχουν ένα γνήσιο, ένα πηγαίο χιούμορ. Ο Δημήτρης Κουτσιαμπασάκος δεν ακολουθεί τη λογική της συνέντευξης. Δε ρωτά, δεν περιμένει απαντήσεις. Απλά στήνει την κάμερα του κι αφήνει τους ανθρώπους να μιλήσουν, να εκφραστούν.
Η ταινία δεν είναι κωμωδία, αν και πολλές φορές οι θεατές γελούν. Είναι μια ταινία τρυφερή και γεμάτη αγάπη, μια ταινία διασκεδαστική που συχνά σε κάνει να νιώθεις τα μάτια σου να υγραίνονται από τη συγκίνηση. Ο μανάβης, η γυναίκα του και οι δυο τους γιοι, οι άνδρες και οι γυναίκες των χωριών, οι τέσσερις εποχές του χρόνου, η καθημερινότητα, η επαφή με τον «έξω» κόσμο, εν τέλει η ίδια η ζωή –κι ο θάνατος- σε μια γωνιά της ελληνικής γης. Υπέροχα ανθρώπινα πορτρέτα σε μια ταινία που καταχειροκροτήθηκε για τη διεισδυτικότητα, τη συνέπεια και το σεβασμό που έδειξε ο Δημήτρης Κουτσιαμπασάκος στους υπέροχους χωριάτες της Πίνδου.
Η ταινία προβάλλεται στην αίθουσα Παύλος Ζάννας.
