Αλήθεια, θα μπορούσε να είχε σχεδιαστεί και εφαρμοστεί το νέο ψηφιακό σύστημα στην Καταλονία; Να προσφύγουν, π.χ., οι Καταλανοί σε μια ιδιωτική εταιρεία διεξαγωγής ηλεκτρονικών ψηφοφοριών και να ξεπεράσουν την αντίδραση του ισπανικού κράτους; Είναι αμελητέο το θέμα του ηλεκτρονικού «αναλφαβητισμού»; Αυτά τα θέματα ίσως θεωρηθούν ακραία ή δευτερεύοντα. Δεν είναι. Ο διάλογος όμως φτάνει και στα βασικά της δημοκρατίας.

Στη χώρα μας το δίλημμα τέθηκε κατά τη διεξαγωγή εκλογών για τα ανώτατα ακαδημαϊκά όργανα στο πανεπιστήμιο, όταν ίσχυε ο «νόμος Διαμαντοπούλου». Ο ηλεκτρονικός τρόπος διεξαγωγής φάνηκε τότε ιδανικός για να ξεπεραστούν οι αντιδράσεις, ιδίως φοιτητών, που έφταναν να εμποδίζουν την πρόσβαση στις κάλπες. Ο διάλογος όμως ανέδειξε πολλά. Οι υποστηρικτές ύψωσαν τη σημαία της μεταρρύθμισης και της τεχνολογικής προόδου· κάποιοι, μάλιστα, χαρακτήρισαν τους οπαδούς της παραδοσιακής κάλπης συντηρητικούς έως και φοβικούς. Αξιόμαχο επιχείρημά τους ήταν ότι η αξιοποίηση της νέας τεχνολογίας παρέχει δυνατότητα ψηφοφορίας από μακριά, καθώς και δυνατότητα υπέρβασης συγκυριακών εμποδίων για τη μετάβαση σε εκλογικό τμήμα.

Οι αρνητές, από την άλλη, προέβαλαν έναν κατάλογο μειονεκτημάτων του νέου συστήματος και η ένταση των συζητήσεων έφτανε κάπου κάπου στον φανατισμό.

Στις μέρες μας το ίδιο θέμα τέθηκε ενόψει εκλογών για την ηγεσία κόμματος και, μάλιστα, πάλι με διχογνωμίες και αρκετή ένταση. Η εμπειρία και η κεκτημένη ταχύτητα επομένως προδικάζουν διαμάχες και στο μέλλον, αν το θέμα ξανατεθεί. Εχοντας ο ίδιος πλέον αφήσει την ιδιότητα του ουδέτερου ακαδημαϊκού παρατηρητή, θα γίνω συνήγορος εδώ της μιας πλευράς, διευκρινίζοντας, πάντως, ότι εξαρχής αυτή υποστήριζα ως ορθότερη. Πιστεύω, μάλιστα, ότι όσο ευρύτερο είναι το εκλογικό σώμα και όσο πιο καίρια η πολιτική σημασία μιας εκλογής τόσο περισσότερο τα μειονεκτήματα της ηλεκτρονικής ψηφοφορίας βαραίνουν.

Στη δημοκρατία ισχύει η αρχή ένας άνθρωπος – μία γνώμη – μία ψήφος. Η μυστικότητα διασφαλίζει ακριβώς την ατομική εκλογή, εμποδίζοντας επιρροές και υπαγορεύσεις τρίτων ισχυρών. Κύριο πρόβλημα της ηλεκτρονικής – ψηφιακής διεξαγωγής της ψηφοφορίας αποτελεί όμως ακριβώς η αδυναμία εξασφάλισης της μυστικότητας. Ακόμη κι αν το κόλπο της παράδοσης ή της υφαρπαγής κωδικών ψηφοφορίας ξεπεραστεί με τεχνικά μέσα (π.χ., αντί κωδικού να χρησιμοποιείται ένα σωματικό αποτύπωμα), άλλοι σκόπελοι μοιάζουν αξεπέραστοι: π.χ., την ώρα που ο ψηφοφόρος πατά το κουμπί (πιθανώς την τελευταία στιγμή πριν από τη λήξη της ψηφοφορίας) κάποιος μπορεί να του επιβάλλεται και να βρίσκεται πάνω από τον ώμο του. Ισως νοσταλγήσουμε το πάνινο παραβάν της κάλπης.

Το δεύτερο αγκάθι είναι ακόμη πιο σημαντικό. Στην παραδοσιακή ψηφοφορία εγγύηση συνιστά η διεξαγωγή της ψηφοφορίας αλλά και της μέτρησης των ψήφων μπροστά στα μάτια πολλών: των μελών της εφορευτικής επιτροπής, καθώς και των εκπροσώπων των κομμάτων και των υποψηφίων, που με άγρυπνο βλέμμα παρακολουθούν, έτοιμοι για επέμβαση ή ένσταση αν κάτι είναι ύποπτο.

Στην ηλεκτρονική ψηφοφορία, ωστόσο, τα πράγματα είναι αδιαφανή και συγκεντρωτικά: γίνεται αναπόφευκτο να υπάρχουν κάποιοι -έστω ελάχιστοι- τεχνικοί διαχειριστές με δυνατότητα επέμβασης στο σύστημα. Εκ των υστέρων δυνατότητα ελέγχου δεν υπάρχει. Δεν μας καθησυχάζει το γεγονός ότι μάλλον θα πρόκειται για ιδιώτες ειδικούς. Εξάλλου, η απόλυτη προστασία από τους χάκερ είναι αδύνατη. Ποιος δεν ξέρει ότι οι παραβάτες προηγούνται στην εύρεση κόλπων και οι ελέγχοντες έπονται;

Οι αδυναμίες αυτές μοιάζουν διαχρονικές.

* Ο Νίκος Παρασκευόπουλος είναι βουλευτής του ΣΥΡΙΖΑ και Ομότιμος Καθηγητής ΑΠΘ