Εγραφα στην «Εφ.Συν.» (8-10 Μαρτίου 2019): «Ο λαός στις επόμενες εκλογές για την ανάδειξη της αναθεωρητικής Βουλής θα βρεθεί μπροστά στην πιο ριζοσπαστική πρόταση αλλαγής της συνολικής πολιτικής αρχιτεκτονικής του Συντάγματος της Δημοκρατίας μετά τη Μεταπολίτευση του 1974 και στην υπέρτατη ευθύνη κάθε πολίτη–εκλογέα να την εξοπλίσει και να τη θωρακίσει με την απαιτούμενη θεσμικά αυξημένη πλειοψηφία».
Η αναθεωρητική διαδικασία ξεκίνησε, ως γνωστόν, με πρωτοβουλία της Κοινοβουλευτικής Ομάδας του ΣΥΡΙΖΑ. Με πρόταση τουλάχιστον πενήντα βουλευτών, όπως προβλέπει το άρθρο 110 του Συντάγματος. Σημειώνεται ότι όλα τα σημεία της πρότασης, εκτός από ένα, έγιναν δεκτά από την απόλυτη πλειοψηφία των βουλευτών της προτείνουσας Βουλής.
Η πρόταση συγκροτεί την πλέον προοδευτική απόπειρα ανατροπής των δομών της πολιτειακής και πολιτικής εξουσίας, όπως αυτές «εγκαθιδρύθηκαν» μετά το 1974, και ανταποκρίνεται στις πιο λαμπερές συνταγματικές παραδόσεις και τους ιστορικούς πολιτικούς αγώνες της ανανεωτικής Αριστεράς, της Σοσιαλδημοκρατίας και του ριζοσπαστικού Κέντρου.
Δηλαδή, ανατρέχει στα πρωτοπόρα συνταγματικά κείμενα του αγώνα για την εθνική ανεξαρτησία (1821– 1830), με αναφορές στα αξιώματα της Γαλλικής Επανάστασης, στο Σύνταγμα της εδραίωσης του συνταγματικού κράτους (1864), στο Σύνταγμα της Προεδρευόμενης Δημοκρατίας (1927), στα ΕΑΜικά κείμενα για Λαϊκή Δικαιοσύνη και Τοπική Αυτοδιοίκηση (1944) και στις όποιες δημοκρατικές κατακτήσεις του Συντάγματος του 1975.
Επισημαίνω εδώ τα βασικά, θεμελιώδη σημεία αυτής της πρότασης:
Ο αριστοτεχνικός συνδυασμός θρησκευτικής ουδετερότητας της Πολιτείας, επικρατούσας θρησκείας για λόγους ιστορικής παράδοσης και εθνικών καταβολών, παρά για θρησκευτικούς λόγους, αλλά και ερμηνευτικής δήλωσης, η οποία ερμηνεύει αυθεντικά τον όρο «επικρατούσα θρησκεία», ολοκληρώνει την έκταση και ισχύ των ατομικών δικαιωμάτων των σχετικών με την ελευθερία της θρησκευτικής συνείδησης, της θρησκευτικής πίστης και της θρησκευτικής λατρείας. Κράτος κοσμικό, πιστό στα νάματα του Διαφωτισμού.
Η επέκταση της προστασίας από διακρίσεις και για διακρίσεις με βάση την εθνική καταγωγή, το φύλο, την ταυτότητα φύλου και τον σεξουαλικό προσανατολισμό συμπληρώνει έναν κρίσιμο χώρο ανθρωπίνων δικαιωμάτων.
Η λαϊκή κυριαρχία ως θεμελιώδης πυλώνας του δημοκρατικού πολιτεύματος διευρύνεται και ενισχύεται κατά τρόπο πρωτόγνωρο για τη σύγχρονη ελληνική συνταγματική πραγματικότητα. Η αντιπροσώπευση και ο κοινοβουλευτισμός εμπλουτίζονται με θεσμούς άμεσης δημοκρατίας (λαϊκή νομοθετική πρωτοβουλία, λαϊκά δημοψηφίσματα).
Η αιχμή του κοινωνικού κράτους αποκτά την πραγματική σημασία της, όπως αυτή θεμελιώθηκε στον ευρωπαϊκό κυρίως χώρο μετά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο, μέσα από τα προγράμματα Εργατικών και Σοσιαλιστικών κυβερνήσεων.
Η αποσύνδεση της διάλυσης της Βουλής και των συνακόλουθων πρόωρων εκλογών από την εκλογή Προέδρου της Δημοκρατίας: Ο λαός θα πρέπει να καλείται να εκλέξει τον Πρόεδρο όταν η Βουλή αποτυγχάνει να επιτύχει την απαιτούμενη αυξημένη πλειοψηφία. Ο φόβος για προεδρική κατολίσθηση του πολιτικού συστήματος είναι αβάσιμος. Το πολίτευμα καθίσταται προεδρικό ή ημιπροεδρικό όχι με βάση τη διαδικασία εκλογής αλλά κυρίως με βάση τις αρμοδιότητες (βλέπε εξουσίες) του Προέδρου.
Η καθιέρωση της απλής αναλογικής, δηλαδή της σύμπτωσης, έστω και μη απόλυτης, της κατανομής των βουλευτικών εδρών και του συσχετισμού των κομμάτων στο εκλογικό σώμα.
Η αναθεώρηση του άρθρου 86, η οποία συμπαρασύρει και τον σκανδαλώδη νόμο περί ευθύνης -ή περί ατιμωρησίας ορθότερα- υπουργών, ο περιορισμός της βουλευτικής ασυλίας, ο περιορισμός της βουλευτικής θητείας, η απαίτηση ο πρωθυπουργός να είναι βουλευτής και η εποικοδομητική πρόταση δυσπιστίας ενισχύουν σοβαρά τα κοινοβουλευτικά ερείσματα του πολιτεύματος και καταργούν εύλογες ενστάσεις των πολιτών.
Ο λαός τελικά, κάτω από πρωτόγνωρες εξωθεσμικές και παραθεσμικές καταστάσεις και επιρροές, δεν έδωσε στην παρούσα αναθεωρητική Βουλή την απαιτούμενη θεσμική πλειοψηφία στον ΣΥΡΙΖΑ, δηλαδή στον κομματικό φορέα της πρότασης ανατροπής των δομών της μεταπολιτευτικής εξουσίας.
Δεν πιστεύω στη διάθεση οποιασδήποτε συναίνεσης, ακόμα και θεσμικής ή συνταγματικής, ακόμα και για τις δεσμεύσεις, όπως αυτές προκύπτουν από την προτείνουσα Βουλή, κόμματος ή κομμάτων άρρηκτα συνδεόμενων με την οικονομική και μιντιακή ολιγαρχία, η οποία και ασκεί στη χώρα την πραγματική πολυδιάστατη πολιτική εξουσία. Θεωρώ ότι οι προτάσεις της πλειοψηφίας στην προηγούμενη προτείνουσα Βουλή τώρα θα απορριφθούν σχεδόν όλες, τουλάχιστον οι πιο εμβληματικές, ανατρεπτικές, ριζοσπαστικές και προοδευτικές από αυτές.
Ο ΣΥΡΙΖΑ βρίσκεται μπροστά στο δίλημμα ή να περιμένει την παρέλευση πενταετίας, κατά το 110, οπότε από νέα θέση κοινοβουλευτικής και θεσμικής πλειοψηφίας να ξεκινήσει και πάλι τη διαδικασία αναθεώρησης του Συντάγματος στο πλαίσιο των απόψεων και κατευθύνσεών του, ή να δημιουργήσει στον λαό εκείνες τις συνθήκες δημοκρατικής αφύπνισης, που θα επιτρέπουν ιστορικά την εκλογή συντακτικής συνέλευσης.
*ομότιμος καθηγητής, πρώην αντιπρύτανης του Πανεπιστημίου Αιγαίου
