Οι κυνηγοί των πρώτων και επιφανειακών εντυπώσεων, που δεσπόζουν στα μαζομέσα, μας έχουν διδάξει να εντυπωσιαζόμαστε από τις μετρήσεις τής πρόθεσης ψήφου κυρίως και να δίνουμε ελάχιστη έως μηδενική σημασία στα λεγόμενα και ποιοτικά στοιχεία των δημοσκοπήσεων. Κι όμως, εκεί συνήθως κρύβεται η ουσία των πραγμάτων.
Στην πιο πρόσφατη δημοσκόπηση (Κάπα Research, για το «Βήμα») υποβλήθηκαν στους μετέχοντες δύο ομάδες ερωτημάτων, μία για τον ΣΥΡΙΖΑ και την κυβέρνηση και μία για τη ΝΔ και τον κ. Μητσοτάκη. Οι απαντήσεις που δόθηκαν, ιδίως για τη ΝΔ, είναι χαρακτηριστικές:
Στο ερώτημα αν μια νέα κυβέρνηση Νέας Δημοκρατίας θα μειώσει τους φόρους και τις δημόσιες δαπάνες πετυχαίνοντας ψηλότερους ρυθμούς ανάπτυξης, μόνο το 34% απαντάει θετικά.
Στο ερώτημα αν η πολιτική της ΝΔ θα είναι επωφελής για το κοινωνικό σύνολο, μόνο το 29% δίνει θετική απάντηση.
Στο ερώτημα αν μια κυβέρνηση ΝΔ θα έπαιρνε δικαιότερα μέτρα, μόνο το 27% απαντάει θετικά, ενώ το 68% είναι βέβαιο για το αντίθετο.
Στο ερώτημα αν ο κ. Μητσοτάκης είναι κοντά στις λαϊκές τάξεις 19% συμφωνούν, ενώ 77% δεν το πιστεύουν.
Ξέρουν πολύ καλά κι ας μην απαντούν
Μια απλή ανάγνωση των ευρημάτων οδηγεί αβίαστα στο συμπέρασμα ότι μετά βίας ένα 30% των ερωτηθέντων εμπιστεύεται τις θέσεις της ΝΔ, ενώ η συντριπτική πλειοψηφία -70% έως 80%- θεωρεί ότι από τη σκοπιά της μεγάλης πλειοψηφίας της κοινωνίας, δεν υπάρχει οποιαδήποτε προσδοκία για κοινωνικά δίκαιη πολιτική, πολύ λιγότερο, δε, για πολιτική υπέρ των λαϊκών τάξεων.
Με άλλα λόγια, η πολιτική πρόταση (αν μπορεί να μιλήσει κάποιος για ολοκληρωμένη πρόταση) της ΝΔ μετά βίας πείθει το σκληρό πυρήνα του εκλογικού ποσοστού της, ενώ στα ερωτήματα που αφορούν την κοινωνική δικαιοσύνη και την υπεράσπιση των λαϊκών τάξεων, τα ποσοστά των θετικών απαντήσεων υπολείπονται και αυτού του σκληρού πυρήνα (27% στην πρώτη και μόλις 19% στη δεύτερη ερώτηση), γεγονός που μαρτυράει ότι ούτε όσοι αποφασίζουν να ψηφίσουν ΝΔ δεν την εμπιστεύονται σ’ αυτόν τον τομέα.
Τα πολύ ψηλά ποσοστά αναποφάσιστων, λοιπόν, τα οποία εμφανίζονται επίμονα επί δέκα και πλέον μήνες στις δημοσκοπήσεις, δεν ανήκουν στην κατηγορία ΔΞ/ΔΑ. Γνωρίζουν πολύ καλά τι συμβαίνει, αποτιμούν με σημαντική ακρίβεια την πολιτική των κομμάτων, δηλώνουν με μεγάλη σαφήνεια ότι δεν έχουν αυταπάτες για τις διαθέσεις της ΝΔ, αλλά, ενώ στη μεγάλη πλειονότητα προέρχονται από ψηφοφόρους που δύο φορές μέσα σ’ ένα χρόνο στήριξαν με την ψήφο τους τον ΣΥΡΙΖΑ, τηρούν στάση αναμονής. Δεν αμφιταλαντεύονται σαν εκκρεμές, ώσπου να καταλήξουν στον ένα ή τον άλλο πόλο του πολιτικού συστήματος ρίχνοντας το βάρος τους υπέρ του ενός ή του άλλου πόλου του γνωστού δικομματισμού.
Δεν νεκραναστήθηκε ο δικομματισμός
Αντίθετα, το γεγονός ότι δεν παρατηρείται ήδη η γνωστή στο δικομματικό σύστημα σχεδόν αυτόματη μετακίνηση των «δυσαρεστημένων» ψηφοφόρων του ενός πόλου στον άλλο, αρκεί για να αμφιβάλλουμε βάσιμα για το κατά πόσο υπάρχουν συνθήκες αναπαραγωγής του δικομματισμού, ακόμα και με κάποια παραλλαγμένη μορφή. Ακριβώς γιατί από τα πιο πάνω ευρήματα γίνεται φανερό ότι, αν και τηρούν στάση αναμονής, δεν μπορεί η αξιωματική αντιπολίτευση να τους θεωρήσει δικούς της εν αναμονή ψηφοφόρους. Η μη απάντηση στο ερώτημα της πρόθεσης ψήφου δεν δηλώνει ίσες αποστάσεις. Το πιο πιθανό είναι να εκδηλωθεί σαν τήρηση απόστασης ασφαλείας από την εκλογικής αναμέτρηση, δηλαδή με αποχή.
Από αυτή τη σκοπιά έχει πολύ μεγάλη σημασία για τον ΣΥΡΙΖΑ να ερμηνεύσει σωστά τη στάση τους, να εντοπίσει τους πραγματικούς λόγους που την υπαγορεύουν και να επιχειρήσει να αλλάξει τα δεδομένα.
Αν είχαμε να κάνουμε με ένα κλασικό δικομματικό ανταγωνισμό, τότε θα μπορούσε να υποστηριχθεί ότι την εκλογική επικράτηση μπορεί να τη φέρει η διεκδίκηση ενός «ενδιάμεσου χώρου», μιας μερίδας αμφιταλαντευόμενων ψηφοφόρων, ακόμη και με αβαρίες στην πολιτική γραμμή, ώστε να προσελκυστούν ευκολότερα. Ανεξάρτητα από τις ενστάσεις από τη σκοπιά της πολιτικής ηθικής που θα μπορούσαν να διατυπωθούν, ένας τέτοιος συλλογισμός στις παρούσες συνθήκες είναι απλώς αβάσιμος.
Το καίριο ερώτημα
Το καίριο ερώτημα, που οφείλει να θέσει η ηγεσία του ΣΥΡΙΖΑ, εάν δεν πείθεται από τα δημοσκοπικά ευρήματα, είναι το ακόλουθο: γιατί κάποιοι ψηφοφόροι, που ψήφισαν και τη δεύτερη φορά ΣΥΡΙΖΑ, δηλαδή μετά την επιβολή του νέου μνημονίου, μπορεί να κρατούν σήμερα αποστάσεις από την κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ-Οικολόγων; Προφανώς, όχι επειδή απογοητεύτηκαν από την υποχώρηση του ΣΥΡΙΖΑ. Διαφορετικά, θα είχαν ήδη τοποθετηθεί στα αριστερά του, αυγατίζοντας τα ποσοστά της ΛΑΕ, της ΑΝΤΑΡΣΥΑ ή της Πλεύσης. Ούτε, επίσης, επειδή πρόλαβαν ήδη από τους πρώτους μήνες του 2016 να απογοητευθούν από την απόδοση της κυβερνητικής πολιτικής και πρακτικής. Διαφορετικά, θα είχαν ήδη προστεθεί στους οπαδούς της ΝΔ.
Η ορθή εκτίμηση, κατά τη γνώμη μου, είναι ότι τηρούν στάση αναμονής, επειδή δεν έχουν πεισθεί ότι αυτή η κυβέρνηση είναι σε θέση να εφαρμόσει με επιτυχία τον πυρήνα των υποσχέσεων της, αυτών που τους έκαναν να επιλέξουν και πάλι τον ΣΥΡΙΖΑ, ακόμη και ως διαχειριστή μιας ήττας. Γιατί η πεμπτουσία τής υπόσχεσής του ήταν πως η διαχείριση αυτή θα γίνει με τρεις στόχους: την προφύλαξη των πιο αδύναμων κοινωνικά στρωμάτων από τις επιπτώσεις των μνημονιακών μέτρων, την αξιοποίηση και του πιο μικρού περιθωρίου άσκησης πολιτικής πέρα από και παράλληλα με τις μνημονιακές υποχρεώσεις, με σκοπό την ταχύτερη δυνατή απαλλαγή από το μνημονιακό κλοιό.
Θέλουν να δουν τη δικαίωση της επιλογής τους
Αν μπορούμε, λοιπόν, να βγάλουμε ένα ασφαλές συμπέρασμα αποτιμώντας τη σημερινή κατάσταση, είναι ότι η κυβέρνηση και η ηγεσία του ΣΥΡΙΖΑ οφείλουν με όσα λένε και όσα κάνουν να πείσουν αυτό τον κόσμο ότι το σχέδιό τους εφαρμόζεται και φέρνει αποτελέσματα. Πολύ πιο σημαντική, δηλαδή, είναι η δόμηση του κυβερνητικού έργου παρά η αποδόμηση της ΝΔ. Όχι οποιουδήποτε κυβερνητικού έργου, αλλά εκείνου που θα γεννά το αίσθημα της δικαίωσης σε όσους στήριξαν για δεύτερη φορά τις επιλογές αυτές, παρότι είχαν και διατηρούν ακόμα την αμφιβολία για την έκβαση αυτής της μάχης.
