Είναι νωρίς ακόμη για να φανεί εάν τα σχέδια για μια Ευρώπη των πολλών ταχυτήτων είναι ένα “διαφημιστικό κόλπο” των σημερινών -και εν πολλοίς υπό αποχώρηση- ηγεσιών της Ε.Ε. εν όψει των εκλογικών αναμετρήσεων ή ένα πολιτικό σχέδιο που έχει μέλλον.

Το δεδομένο, είναι, όμως ότι η Ε.Ε. και η ευρωζώνη με τη σημερινή μορφή της δεν μπορεί να συνεχίσει και η ιδέα των διαφορετικών ταχυτήτων είναι η μόνη ουσιαστική πρόταση που υπάρχει αυτή τη στιγμή στο τραπέζι.

Η Σύνοδος Κορυφής σηματοδοτεί την έναρξη μιας διαδικασίας στην οποία οι δηλώσεις που γίνονται στο προσκήνιο είναι μόνο η “κορυφή του παγόβουνου”, καθώς σχετικές διεργασίες έχουν ξεκινήσει στο παρασκήνιο εδώ και μήνες, από τη στιγμή που φάνηκε καθαρά ότι οι πολιτικές εξελίξεις σε διάφορες χώρες αλλά και για τελείως διαφορετικούς λόγους μπορεί να οδηγήσουν το εγχείρημα της ευρωπαϊκής ενοποίησης στα βράχια.

Στη Γαλλία, ένα ακροδεξιό κόμμα με καθαρά αντιευρωπαϊκή ρητορική βρίσκεται δημοσκοπικά στην πρώτη θέση, εξέλιξη που ισοδυναμεί με πανευρωπαϊκό σεισμό. Ακόμα κι αν, όπως όλα δείχνουν, η Μαρίν Λεπέν χάσει στο δεύτερο γύρο, η πολιτική και κοινωνική δυναμική που αναπτύσσεται στη Γαλλία θα επηρεάσει αμετάκλητα τις ευρωπαϊκές εξελίξεις και ουδείς θα μπορεί να ισχυριστεί ότι “δεν πάθαμε και τίποτα”, κατά το γνωστό ανέκδοτο.

Αντιευρωπαϊσμός, έστω και μειοψηφικός, αναπτύσσεται και στη Γερμανία για τελείως διαφορετικούς λόγους, όπως μαρτυρά η εμφάνιση του κόμματος “Εναλλακτική για τη Γερμανία”, που… ξεκίνησε την καριέρα του υποστηρίζοντας την αποχώρηση της Ελλάδας από το ευρώ, με το επιχείρημα ότι είναι ο αδύναμος κρίκος ο οποίος επιβαρύνει το Γερμανό φορολογούμενο.

Ο διχασμός δεν είναι μόνο πολιτικός, αλλά κατά βάση οικονομικός.

Στα παρασκήνια της Φρανκφούρτης, των Βρυξελλών και του Βερολίνου κατά καιρούς συζητούνται διάφορα σενάρια για διορθώσεις στο νομισματικό σύστημα το οποίο θα περιλαμβάνει κάποιου είδους ευελιξία, είτε με τη μορφή ενός δεύτερου “μαλακού” ευρώ, είτε με τη δημιουργία μιας δεύτερης νομισματικής ταχύτητας. Τα σχέδια αυτά είχαν συζητηθεί και το 2010-2011 αλλά επικράτησε η αντίληψη ότι το άνοιγμα των συζητήσεων θα πυροδοτούσε οικονομικές εξελίξεις που αντί για τη διάσωση τη ευρωζώνης θα οδηγούσαν σε διάλυσή της. Σήμερα, που τα διαλυτικά φαινόμενα εκδηλώνονται στο πολιτικό πεδίο όλα τα ενδεχόμενα ανοίγουν και πάλι.

Όταν ξεκίνησε η συζήτηση για το ευρώ υπήρξαν δύο σχολές σκέψεις. Η πρώτη υποστήριζε ότι θα έπρεπε οι χώρες να εφαρμόσουν πολιτικές που θα οδηγούσαν σε οικονομική σύγκλιση προτού υιοθετηθεί το κοινό νόμισμα. Η άλλη σχολή, των μονεταριστών, η οποία και επικράτησε, είχε την άποψη ότι το κοινό νόμισμα θα έφερνε τη σύγκλιση.

Η ιστορία δείχνει ότι η σύγκλιση δεν ήρθε, ενώ αντιθέτως οι αποκλίσεις μεγεθύνονται.

Το ευρώ έχει παραμείνει αλώβητο μόνο χάρη στα “μπαλώματα” των παρεμβάσεων της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, τα οποία όμως δεν διορθώνουν τις θεμελιώδεις ανισορροπίες.

Είναι φανερό σήμερα ότι η Γερμανία επιδιώκει τη διατήρηση του ευρώ διότι αποτελεί το βασικό εργαλείο της οικονομικής της επιτυχίας, αλλά και ότι το “κατεστημένο” στις μεγάλες χώρες μπορεί να έχει ουσιαστικές εσωτερικές διαφωνίες για τους όρους λειτουργίας της ευρωζώνης, αλλά προτιμά μια συντεταγμένη αναμόρφωση από μια άτακτη πορεία προς τη διάλυση.

Το ευρώ πιθανότατα θα διασωθεί, το ερώτημα είναι ποιοι θα μετέχουν σε αυτό και τι θα γίνεται “δίπλα” του.

Δεν είναι σαφές που θα καταλήξουν τα πράγματα, καθώς βρισκόμαστε σε ένα σημείο καμπής, με όλα τα σενάρια ανοιχτά και την πολιτική αβεβαιότητα να είναι αυξημένη εν όψει κρίσιμων εκλογικών αναμετρήσεων.

Το πιθανότερο, όμως, είναι ότι μέχρι το τέλος του χρόνου η εικόνα στην Ε.Ε. θα είναι αρκετά διαφορετική.