Ωστόσο, οι τραγικές επιπτώσεις της υγειονομικής κρίσης είχαν και έχουν αποτέλεσμα την πολιτική απονεύρωση του εγχειρήματος στην κομματική βάση, αναθέτοντας τις επιλογές των προσανατολισμών της ανασυγκρότησης στα ηγετικά όργανα. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει στο πλαίσιο αυτό η δημόσια διακήρυξη 8 μελών της Κεντρικής Επιτροπής Ανασυγκρότησης (βλέπε «Αυγή», 24.6).

Η διακήρυξη αφ’ ενός εντοπίζει τις μεγάλες προκλήσεις της «νέας εποχής» και αφ’ ετέρου συγκεκριμενοποιεί τον πολιτικό προσανατολισμό που οφείλει να ακολουθήσει το υπό σύσταση νέο κόμμα. Πέντε είναι οι εν λόγω προκλήσεις: η οικολογική κρίση, η 4η βιομηχανική επανάσταση, το προσφυγικό, ο παγκόσμιος νεοφιλελευθερισμός και η συρρίκνωση της δημοκρατίας.

Ουδείς θα διαφωνούσε για τη σοβαρότητα αυτών των προκλήσεων. Ωστόσο, η παρουσίασή τους είναι σχηματική, στερείται έστω και συνοπτικές αναλύσεις. Βέβαια, θα ήταν άδικο να απαιτήσουμε από μια διακήρυξη ευρύτερες και τεκμηριωμένες αναλύσεις. Το πρόβλημα έγκειται αλλού. Εν προκειμένω, οι πέντε προκλήσεις εμφανίζονται σαν αιωρούμενες στο κενό, ουδείς λόγος για τη δομική τους προέλευση. Πού οφείλονται, ποια είναι τα δομικά τους αίτια; Εχουν σχέση με τον καπιταλισμό;

Για να σταθούμε στη δεύτερη πρόκληση, ξέρουμε ότι από τα τέλη του 19ου αιώνα η έννοια της«βιομηχανικής επανάστασης» συγκροτεί ένα από τα βασικά ιδεολογήματα της δυτικής νεωτερικότητας, σύμφωνα με το οποίο οι εν λόγω «επαναστάσεις» (από την 1η έως την 4η) συνοψίζονται αποκλειστικά στη συνεχή και αλματώδη ανάπτυξη των μέσων παραγωγής, ιδιαίτερα δε χάριν των τεχνολογικών και επιστημονικών επιτεύξεων – αύξηση της παραγωγικότητας της εργασίας, του «πλούτου των εθνών» κ.λπ.

Με έναν σμπάρο πολλά τρυγόνια: από τη μια παρακάμπτονται οι πολιτικοί και κοινωνικοί κραδασμοί που συνοδεύουν τις βιομηχανικές επαναστάσεις και από την άλλη εξοστρακίζονται τόσο η έννοια του καπιταλισμού όσο και αυτή των παραγωγικών σχέσεων που τον συγκροτούν.

Παρακάμπτεται δηλαδή το θέμα της εκμετάλλευσης και της μεγιστοποίησης του κέρδους ως δομικών στοιχείων του καπιταλιστικού τρόπου παραγωγής. Το ίδιο ερώτημα μπαίνει και για τις άλλες τέσσερις προκλήσεις της «νέας εποχής». Στη διακήρυξη απουσιάζει παντελώς όχι μόνο η λέξη «καπιταλισμός» αλλά και η ουσία του προβλήματος. Θεωρητική επιφύλαξη ή λεκτική αυτολογοκρισία που επιβάλλει η ιδεολογική ηγεμονία του νεοφιλελευθερισμού;

Μια Αριστερά που έχει αποσύρει από τον ορίζοντά της τον καπιταλισμό όχι μόνο ως τον ουσιαστικό της αντίπαλο αλλά και ως πρίσμα ανάλυσης των ιστορικών συγκυριών, μπορεί να λέγεται ακόμα «Αριστερά»; Τι δηλαδή, για να είναι «αυθεντική» η Αριστερά πρέπει να καραδοκεί για την κατάληψη των «Χειμερινών Ανακτόρων»; Δημαγωγικό, το ερώτημα είναι και άτοπο. Στις περισσότερες ιστορικές της εκδοχές, η Αριστερά διακρίνεται τόσο από την προβολή μεταβατικών διεκδικήσεων, προσαρμοσμένων στις εκάστοτε ιστορικές συγκυρίες, όσο και από την προώθηση κοινωνικών δυναμικών υπέρβασης των μεταβατικών στόχων, ικανών να προκαλέσουν ρωγμές στην καπιταλιστική ηγεμονία.

Η παρούσα υγειονομική κρίση δημιουργεί πρόσφορο έδαφος για την εκκίνηση τέτοιων ριζοσπαστικών διεκδικήσεων. Η ανάγκη ανάδειξης τόσο της αδιαπραγμάτευτης αξίας των κοινών αγαθών (υγεία, νερό, ενέργεια, στέγαση, έρευνα, παιδεία, βιοποικιλότητα κ.ά.) όσο και της ανεξαρτητοποίησής τους από τους «νόμους» της αγοράς έχει εμπεδωθεί στη συνείδηση πλατιών κοινωνικών στρωμάτων. Η κοινή συνείδηση των καταστροφικών συνεπειών της πολύπλευρης κρίσης του καπιταλισμού κάνει ρεαλιστική και εφικτή σήμερα τη διεκδίκηση άμεσης κοινωνικοποίησης όλων των «κοινών» και τη συνεργατική διαχείρισή τους από τους εργαζόμενους και τους εμπλεκόμενους συμπολίτες σε αυτά.

Γενικότερα, αλλά και ιδιαίτερα όσον αφορά την αντιμετώπιση της οικολογικής κρίσης, ένας τέτοιος προσανατολισμός απαιτεί την ενεργό συμμετοχή της κοινωνίας των πολιτών στον προσδιορισμό των κοινωνικών αναγκών που είναι απαραίτητες για έναν αξιοπρεπή βίο αλλά και των περιττών που τροφοδοτεί σωρηδόν ο καπιταλιστικός τρόπος παραγωγής και κατανάλωσης.

Οι πέντε αναφερόμενες προκλήσεις δεν αντιμετωπίζονται ούτε με μεσαίες λύσεις μεσαίων χώρων ούτε με τον μηρυκασμό κοινοτοπιών του είδους «δίκαιη και βιώσιμη ανάπτυξη», «παραγωγική ανασυγκρότηση με όρους κοινωνικής δικαιοσύνης», «νεοφυείς επιχειρήσεις» και άλλα της ίδιας κοπής. Απαιτούνται αντίθετα τολμηρές πρωτοβουλίες ενεργοποίησης και αυτο-οργάνωσης της κοινωνίας, ειδικά δε των τοπικών κοινωνιών, σε όλους τους τομείς των κοινών, βάσει ενός μεταβατικού ριζοσπαστικού προγράμματος κινητοποιήσεων, αντιστάσεων και ανυπακοής στις νεοφιλελεύθερες πολιτικές του επιτελικού αυταρχικού κράτους της Ν.Δ.

Η προοπτική των 8 κινείται σε δύο άξονες: (1) τη συγκρότηση μιας «πολυσυλλεκτικής» Αριστεράς ως «εν δυνάμει εναλλακτικού κόμματος εξουσίας στο πλαίσιο ενός ισχυρού διπολισμού», ήτοι ένα εναλλακτικό κόμμα διαχείρισης της πολύπλευρης κρίσης του καπιταλισμού – βέβαια με«κοινωνικό πρόσημο» και προς «όφελος των πολλών».

Ωστόσο (2) στον βαθμό που αυτή η «πολύχρωμη Αριστερά» μετακινείται από την κομμουνιστική, ανανεωτική και ριζοσπαστική Αριστερά έως τον σοσιαλδημοκρατικό και κεντρώο χώρο (βλέπε διακήρυξη), δεν μπορεί να παρακαμφθεί το ΚΙΝ.ΑΛΛ., που διεκδικεί και αυτό μερίδιο από αυτόν τον ίδιο χώρο. Γι’ αυτό, σύμφωνα με τους 8, «ΣΥΡΙΖΑ-Προοδευτική Συμμαχία και ΚΙΝ.ΑΛΛ. οφείλουν να αλλάξουν σελίδα (…), να αποκαταστήσουν φυσιολογικές πολιτικές σχέσεις και (…) να διευρύνουν το πεδίο των προγραμματικών τους συγκλίσεων».

Ως χθες, ο ΣΥΡΙΖΑ απευθυνόταν στρατηγικά σε μια υποτιθέμενη «υγιή σοσιαλδημοκρατία» (βλέπε άρθρο μας «Για ποια Σοσιαλδημοκρατία μιλάμε;», «Εφ.Συν.», 10.2.20). Σήμερα, η διακήρυξη κάνει ένα αποφασιστικό βήμα παραπάνω, προτείνει απροκάλυπτα να «αλλάξουν σελίδα» τόσο ο ΣΥΡΙΖΑ-Προοδευτική Συμμαχία όσο και το ΚΙΝ.ΑΛΛ., «να διευρύνουν το πεδίο των προγραμματικών τους συγκλίσεων» έτσι ώστε να γίνει εφικτό το σχέδιο ενός «εν δυνάμει εναλλακτικού κόμματος εξουσίας». Μια τέτοια πρόταση σύμπηξης γίνεται προκλητική την ίδια στιγμή που το ΚΙΝ.ΑΛΛ., εκτός των άλλων, συμμετείχε ενεργά στην ψήφιση του νόμου ποινικοποίησης και καταστολής των διαδηλώσεων και των κοινωνικών κινημάτων.

Ας συνοψίσουμε λοιπόν το ιστορικό της «ανασυγκρότησης»: Στην αρχή είχαμε τον ΣΥΡΙΖΑ. Προς το τέλος της διακυβέρνησής του εμφανίζεται πειραματικά ο ΣΥΡΙΖΑ-Γέφυρα, εγχείρημα που μετατρέπεται σε ΣΥΡΙΖΑ-Προοδευτική Συμμαχία «με κορμό τον ΣΥΡΙΖΑ». Υπό το βάρος της τριπλής εκλογικής ήττας, της ισοπεδωτικής υπεροχής της αντιδραστικής κυβέρνησης Μητσοτάκη και της αδυναμίας του ΣΥΡΙΖΑ να βρει τον βηματισμό του ως αξιωματική αντιπολίτευση, επιβλήθηκε εκ των άνω η επίσημη πια ονομασία «ΣΥΡΙΖΑ-Προοδευτική Συμμαχία», χάσαμε δηλαδή και τον «κορμό»!

Τίποτα βέβαια δεν απαγορεύει στον ΣΥΡΙΖΑ να απαρνηθεί τον εαυτό του και να μετατραπεί απλά και μόνο σε «Προοδευτική Συμμαχία». Και γιατί όχι, σύμφωνα με τις προτάσεις των 8, να καταλήξουμε στο απλό μόρφωμα «Προοδευτική Συμμαχία-ΚΙΝ.ΑΛΛ.» (βλέπε άρθρο μας «ΣΥΡΙΖΑ-Προοδευτική Συμμαχία: αναγέννηση του εκσυγχρονιστικού ΠΑΣΟΚ;», «Εφ.Συν.» 17.1.20).

Θα ξυπνήσει ο ΣΥΡΙΖΑ;

* Ο Γιάννος Θανασέκος είναι καθηγητής Πολιτικής Κοινωνιολογίας, Βρυξέλλες