Το ντοκιμαντέρ «Απέραντοι Δρόμοι»,  σε σκηνοθεσία του Βασίλη Κεχαγιά, το οποίο με αφορμή τις συναυλίες στην Ερμούπολη το 2008 παρουσιάζει επιλεγμένες στιγμές του παρελθόντος του Παυλίδη, της μουσικής του δράσης  αλλά και του κοινού του βίου  τόσο  με τα μέλη της μπάντας όσο και με φίλους, αποτελεί ένα ερευνητικό μου  σχέδιο που τρέχει εδώ και δύο χρόνια. Το συγκεκριμένο ντοκιμαντέρ  παρουσιάζω και προτείνω και σε μεταπτυχιακούς φοιτητές μου με αφορμή τις ευρύτερες συζητήσεις  για την έννοια του  ταξιδιού,  τις ταυτότητες, τις εσωτερικές μετατοπίσεις ορίων. 

Ωστόσο, το τελευταίο ζοφερό διάστημα, φωτίστηκαν από άλλη γωνία κάποια σημεία από τη μουσική δράση των παραπάνω μουσικών- σημεία που μάλλον απαντούν σε δύσκολα ερωτήματα: 

Πού θα βρούμε  ζωντανή πολιτισμική ύλη, σύμβολα, νοήματα να συνθέσουμε βιώσιμες κοινωνικά ζωές μακριά από την ξύλινη γλώσσα των πολιτικών και το κυρίαρχο νεοφιλελεύθερο λεξιλόγιο; Πώς θα βαδίσουμε το σκοτεινό λαβύρινθο  «χωρίς να χάσουμε το λινό νήμα του Λόγου»(1); 

Στην παρούσα  συγκυρία εμφανίζεται πληθώρα πολιτικών, δημοσιογράφων,  αναλυτών, ακαδημαϊκών τραπεζιτών και άλλων αξιωματούχων οι οποίοι  επιβάλλουν ως ‘δικές’ μας, τις δικές τους   καταστροφικές  ιστορίες  για το οικονομικό παρόν και το στατιστικό μέλλον μας. Ευτυχώς όμως, που στην ίδια συγκυρία υπάρχουν και οι  ‘άλλοι’. Ορισμένοι  καλλιτέχνες για παράδειγμα που τραγουδούν  ιστορίες  σαν ένα ‘σχέδιο’ ζωής που απηχεί και τη δική μας  σκοπιά, τους δικούς μας  ανθρωποκεντρικούς τρόπους να φτιάχνουμε πλαίσια  μέσα στα οποία  τα πράγματα μπορούν να επανασυνδεθούν και η ζωή να συνεχιστεί.

Ο Π. Παυλίδης μαζί με την μπάντα του, είναι από αυτούς  τους  λίγους, αλλά εκλεκτούς καλλιτέχνες που ανταποκρίνονται στην παραπάνω  ανάγκη μας.  Με τα τραγούδια τους, μακριά από στομφώδεις πολιτικές ρητορικές, με συνέπεια και αντοχή στο χρόνο, με  κριτική/λοξή ματιά για τα τεκταινόμενα,  ‘αφηγούνται’ σε ευρεία, αλλά  απαιτητικά ακροατήρια ‘ιστορίες’ που μας αφορούν. `Οι ιστορίες αυτές, κωδικοποιώντας ταυτότητες και προσδιορίζοντας επικοινωνιακές δράσεις, είναι άξιες προσοχής και σχολιασμού. Ειδικά  για το πολιτικό-κοινωνικό  τους διακύβευμα-  το μόνο για το οποίο άλλωστε μπορώ να μιλήσω εδώ ( το μουσικό διακύβευμα υπάρχουν καταλληλότεροι/ες από εμένα να το σχολιάσουν). Επιλεκτικά λοιπόν, θα σταθώ σε ορισμένα σημεία:

Με τις  μουσικές ιστορίες  που αφηγούνται ο Π. Παυλίδης και οι Β-Movies μας υπενθυμίζουν πρωτίστως την αξία και τη δύναμη αυτής καθ’αυτής  της αφήγησης στη κατανόηση της ζωής. Κάνουν ξεκάθαρο με τον δικό τους ποιητικό και μουσικό  τρόπο ότι «το  να είμαστε σε ένα βιώσιμο πολιτισμό σημαίνει ότι  είμαστε δεμένοι με ένα σύνολο από συνδεδεμένες ιστορίες»(2). Ιστορίες και αφηγήσεις που εμπερικλείουν πολλές φωνές και αναγνώσεις, που αφήνουν χώρο για πολλές  ερμηνείες. Ιστορίες που ανταλλάσσονται με άλλες και άρα διμαορφώνουν «χώρο φιλοξενίας»(3) για τους ‘άλλους’ εντός μας, διευρύνοντας τα όριά μας.  Ιστορίες που  ενοποιούν τις θρυμματισμένες χρονικότητές μας και που μας καθιστούν ένα ‘σχέδιο χωρίς τέλος’.

Οι μουσικές αφηγήσεις  τους, όλα αυτά τα χρόνια, συγκροτούν ένα Λόγο (discourse) ‘αντι-καταστροφής’, δημιουργικό και  πολιτικά κατανοητό. Τραγουδώντας   τα ουσιώδη του βίου ‘εξεγείρουν’ τα ακροατήριά τους αθόρυβα και συστηματικά:  Ο έρωτας, οι φίλοι, η αγάπη, η μοναξιά, οι ρωγμές, η πόλη, οι δρόμοι, οι  αγαπημένοι τόποι, η θάλασσα, οι διπλανοί μας άνθρωποι, η τρυφερότητα για τους ‘ασήμαντους’, το ταξίδι και ελευθερία του, η φασματική πατρίδα, είναι ιδέες/αξίες  από τα οποίες  θα έπρεπε να ξεκινούν  πολιτικές συζητήσεις και να καταλήγουν   οι πολιτικές διεκδικήσεις! 

Με τις μουσικές ιστορίες τους, ο Π. Παυλίδης και οι Β-Movies μας παραδίδουν χρήσιμα ειρωνικά  βλέμματα για να αντικρίσουμε τις πραγματικότητές μας. Η ειρωνία  ξεσκεπάζει την  ψευδαίσθηση ενός αυστηρά προκαθορισμένου και τακτοποιημένου κόσμου, παίζει με την δυνατότητα της απεριόριστης μεταβολής, αμφισβήτησης ή και αντιστροφής των πολιτισμικών αληθειών και των κοινωνικών κανόνων. Το «Αντικαταπληκτικά» και η  «Μαίρη» απαντούν και ηχούν εξόχως ειρωνικά στο αφήγημα περί ‘επιτυχούς’ ζωής προ και ίσως μετά εθνικής καταστροφής… 

Οι ιδέες και οι ιστορίες τους, που διακινούνται μέσω των δίσκων, ενώ στις συναυλίες απαγγέλονται από το ακροατήριο σαν  απόλυτα μανιφέστα του ανθρώπινου βίου, ανέδειξαν π.χ.  στο Gagarin, τον περασμένο Απρίλιο, αλλά και στη συναυλία για την «εξόρυξη που δεν θα γίνει ποτέ»  τη δύναμη και την ικανότητα των τελετουργικών επιτελέσεων της μπάντας συνολικά. Κυρίως τις ‘ιερές’ στιγμές, όταν μέσα από τη μέθεξη, οι συμμετέχοντες –ακροατές βιώνουν το αίσθημα της «αυξημένης σύμπνοιας»(4) και ενότητας, υπερβαίνουν τις διαφορές τους, ξεφεύγουν από τις τετριμμένες τους ζωές και ανοίγονται σε εμπειρίες με αντισυστημικό χαρακτήρα. 

Στις τελετουργίες, οι λέξεις έχουν μαγικές δυνάμεις και  στις συναυλίες, τα μουσικά αφηγήματα του Παυλίδη και της μπάντας  γίνονται τελετουργικά κείμενα που δίνουν τη δυνατότητα προσωπικού και συλλογικού αυτοπροσδιορισμού στο ακροατήριο. 

Τέλος, η συναυλιακή εμπειρία που έχω από  τον Π. Παυλίδη και των Β-Movies με κάνει να διερωτώμαι, αν τελικά μας χωρίζουν έτη φωτός από φυλές  όπως οι Shipibo–Conibo του Αμαζονίου  και τους σαμάνους τους(5). Οι τελευταίοι ασκούν θεραπευτικές πρακτικές όταν μέσα από το μαγικό τους τραγούδι  ζωντανεύουν τα βαθιά χαραγμένα, αλλά ταυτόχρονα αόρατα ‘σχέδια ζωής’ που πιστεύουν ότι υπάρχουν στο πνεύμα του κάθε μέλους της φυλής από τη γέννησή του και καθορίζουν τη ζωή του, αλλά και το πνέυμα του ακόμη και μετά το θάνατό του. 

Ας ακούμε  καλλιτέχνες σαν τον Παυλίδη και τους μουσικούς που τον συντροφεύουν. Ας τους εμπιστευόμαστε  αυτούς του δυσοίωνους καιρούς. Είναι -εν μέρει- οι δικοί μας σαμάνοι! Κατέχουν τις ιστορίες μας και  ξέρουν να ζωντανεύουν τα ‘σχέδια ζωής’ μας.

1. Α. Τabucchi: (2011) Ταξίδια και άλλα ταξίδια, εκδόσεις ΑΓΡΑ

2. J. Bruner: (1990) Acts of Meaning, Cambridge, Mass.: Harvard University Press

(Η Δέσποινα Νάζου είναι Κοινωνική Ανθρωπολόγος, Πανεπ. Αιγαίου)