To 2015 υιοθετήθηκε από τον ΟΗΕ η «Ατζέντα 2030» και τέθηκαν οι 17 Στόχοι της Βιώσιμης Ανάπτυξης (ΣΒΑ) που συγκεντρώνουν τις μεγαλύτερες σύγχρονες προκλήσεις, με στόχο να υλοποιηθούν μέσα στην επόμενη δεκαπενταετία.
H Έκθεση για τη Βιώσιμη Ανάπτυξη 2020 διαπίστωσε ότι η πανδημία Covid-19 αποτελεί οπισθοδρόμηση. Επιπλέον, υπογράμμισε ότι οι παγκόσμιες προκλήσεις (συμπεριλαμβανομένων των πανδημιών αλλά και της κλιματικής αλλαγής και της κρίσης της βιοποικιλότητας) απαιτούν ένα ισχυρό πολυμερές σύστημα και υπενθύμισε τις αρνητικές διαρροές που δημιουργούν οι πλούσιες χώρες οι οποίες υπονομεύουν την ικανότητα άλλων χωρών να επιτύχουν τους ΣΒΑ, δίνοντας έτσι έμφαση στην ανάγκη της συνεργασίας και τη δημιουργία συνεργειών. Παράλληλα με την πανδημία, ο πλανήτης βίωσε το 2021 την επιδείνωση της κλιματικής κρίσης με την εκδήλωση μιας σειράς ακραίων καιρικών φαινομένων (πλημμύρες, πυρκαγιές, κτλ.). Ο εντεινόμενος αυτός κίνδυνος αυξάνει συνεπώς την πίεση για άμεση δράση για την επιτάχυνση της υλοποίησης των ΣΒΑ.
Η πανδημία Covid-19 συνιστά μια παγκόσμια υγειονομική κρίση που εξελίχθηκε σε οικονομική και κοινωνική αναδεικνύοντας εγγενείς συστημικές αδυναμίες καθώς και το σημαντικό και αναντικατάστατο ρόλο του δημόσιου τομέα ιδιαίτερα στο κομμάτι της υγείας, της πολιτικής και κοινωνικής προστασίας και της εξασφάλισης των βασικών αγαθών. Με αυτή παρουσιάζεται μια άνευ προηγουμένου ευκαιρία για τη χάραξη νέων πολιτικών και την προώθηση μετασχηματισμών προς πιο ανθεκτικές και βιώσιμες οικονομίες και κοινωνίες.
Η σύγχρονη κρίση κινητοποίησε ιστορικά επίπεδα δημοσίων δαπανών με πιο ευέλικτα δημοσιονομικά πλαίσια και αυξημένη ευαισθητοποίηση του κοινού για τον αντίκτυπο του τρόπου ζωής στο περιβάλλον. Επιπλέον, οι κοινωνίες απέδειξαν τη δυνατότητά τους να προσαρμόζονται και να αλλάζουν τις συνήθειες τους, ενώ έγινε αντιληπτό ότι καμία μεμονωμένη χώρα δεν είναι απρόσβλητη από παγκόσμιους, καθολικούς κινδύνους και ούτε μπορεί να τους αντιμετωπίσει μόνη της.
Επομένως, η ανάκαμψη από την κρίση εμπεριέχει μια ευκαιρία να μετασχηματιστούν τομείς, να αντιμετωπιστεί η ενδότερη πηγή της κρίσης και να βελτιωθεί η ανθεκτικότητα σε επόμενα σοκ, με μια ολιστική προσέγγιση, που δεν θα περιορίζεται μόνο στην οικονομική ανθεκτικότητα αλλά και στην κοινωνική, περιβαλλοντική, δημοσιονομική και ατομική. Οι ΣΒΑ μπορούν να λειτουργήσουν ως πλαίσιο καθοδήγησης των εθνικών και υπερεθνικών προσπαθειών ανάκαμψης καθώς στοχεύουν ακριβώς στον μετασχηματισμό των συστημικών συνθηκών που υπονομεύουν την ευημερία και διαιωνίζουν την ευαλωτότητα.
Παράγοντες όπως η υιοθέτηση μιας μακροπρόθεσμης οπτικής, η αξιοποίηση συνεργειών, η συμμετοχή των ενδιαφερόμενων μερών, η δραστηριοποίηση περιφερειακών κυβερνητικών επιπέδων και η ενίσχυση της παρακολούθησης και της αξιολόγησης των ασκούμενων πολιτικών διαδραματίζουν κρίσιμο ρόλο για την υποστήριξη μιας διαδικασίας μετασχηματιστικής ανάκαμψης των οικονομιών με στόχο την αντιμετώπιση των κοινωνικών επιπτώσεων της πανδημίας, την αντιμετώπιση της κλιματικής κρίσης και την προώθηση της βιώσιμης ανάπτυξης με όχημα τους ΣΒΑ.
Η συνεργασία -ο 17ος Στόχος Βιώσιμης Ανάπτυξης- είναι καθοριστική για την εφαρμογή αναπτυξιακής πολιτικής στο μέλλον. Είναι αναγκαία η προώθησή της κυρίως με πρωτοβουλία του δημόσιου τομέα ή των πολυμερών συμπράξεων σε τοπικό, περιφερειακό, εθνικό και υπερεθνικό επίπεδο ώστε να εξασφαλιστεί η μέγιστη δυνατή προσπάθεια για ένα βιώσιμο μέλλον. Σήμερα, βρισκόμαστε στο σημείο καμπής για την εξέταση νέων εργαλείων και την αξιοποίηση των δυνατοτήτων του συμμετοχικού σχεδιασμού και της συνεργασίας.
* Κείμενο εργασίας (στο πλαίσιο πρακτικής άσκησης στο ΕΝΑ) του
Παναγιώτη Τσιτιρίδη, απόφοιτου του Τμήματος Πολιτικής Επιστήμης του Πανεπιστημίου Κρήτης
Παρατηρητήριο Βιώσιμης Ανάπτυξης & Ευημερίας του Ινστιτούτου Εναλλακτικών Πολιτικών ΕΝΑ
