Χρειάστηκε να ξαναδιαβάσω το κείμενο για να ανακαλύψω έστω μία πρόταση κριτικής διαφοροποίησης. Τρόπος του λέγειν κριτικής, γιατί από ειρωνείες άλλο τίποτα. Εκεί, ο συγγραφέας διαπρέπει.
Αντίθετα, στο επόμενο φύλλο της, η εφημερίδα φιλοξένησε την κριτική πολλών καλλιτεχνών για το Πρόγραμμα. Χρήσιμες απόψεις, ακόμη και οι αυτοαναφορικές ή εκείνες που τις διατρέχει εξόφθαλμα η αγωνία της προσωπικής δικαίωσης.
Με τον κ. Δρακονταειδή, όμως, διαφωνούμε αφετηριακά. Αναφέρομαι στο ύφος της κριτικής, που σηματοδοτεί και τον στόχο του όποιου δημόσιου διαλόγου. Εκφράσεις του τύπου «αποπατήματα», «βρομερό», «μπόχα», «καζανάκια» κ.ά. δεν ταιριάζουν στον τρόπο που νομίζουμε ότι πρέπει να γίνεται η όποια διαβούλευση. Αυτά ανήκουν στη σφαίρα της χυδαίας πολεμικής ή, μάλλον, της αντι-πολιτικής. Δεν παριστάνουμε τους εύθικτους -η κεντρική πολιτική σκηνή έχει να επιδείξει, δυστυχώς, πολλά παρόμοια περιστατικά-, αλλά εδώ πρόκειται για κάτι άλλο.
Για το Πρόγραμμα δούλεψαν πολλοί: άνθρωποι των γραμμάτων και των τεχνών, ορισμένοι ομότεχνοι του συγγραφέα, εννέα ομάδες δουλειάς για το θέατρο, τον κινηματογράφο, το βιβλίο, τη μουσική, τον χορό, επαγγελματίες και ερασιτέχνες, πανεπιστημιακοί, μέλη και φίλοι του ΣΥΡΙΖΑ. Κατέθεσαν ένα σχέδιο 54 σελίδων, μια ενδεκασέλιδη σύνοψη του οποίου δόθηκε σε δημόσια διαβούλευση (το πλήρες κείμενο υπάρχει αναρτημένο στον ιστότοπο της Επιτροπής Προγράμματος του ΣΥΡΙΖΑ).
Ολοι αυτοί αξίζουν έναν ελάχιστο σεβασμό. Και το Πρόγραμμα, μια αυστηρή κριτική, στον βαθμό που φιλοδοξεί να αποτελέσει το πλαίσιο της κυβερνητικής διαχείρισης των πολιτιστικών μας πραγμάτων.
Με τον κ. Δρακονταειδή, όμως, διαφωνούμε στα βασικά. Για παράδειγμα, χλευάζει τη θέση μας ότι ο Πολιτισμός συγκαταλέγεται στη σφαίρα των δημόσιων αγαθών, στη σφαίρα των δικαιωμάτων, ότι είναι υποχρέωση της Πολιτείας να μεριμνά για την καθολική πρόσβαση στην πολιτιστική ύλη, όπως και να φροντίζει για την όσο το δυνατόν απρόσκοπτη πρόοδο της καλλιτεχνικής δημιουργίας. Μάλλον ο συγγραφέας έχει μια αριστοκρατική αντίληψη για τις τέχνες και τα γράμματα· οι μουζίκοι να γυρίσουν στα χωράφια τους…
Ειρωνεύεται ο κ. Δρακονταειδής την «ποικιλότητα» στις τέχνες, όπως εξίσου και πολλοί άλλοι ανατριχιάζουν με τον όρο «πολιτιστικός ιμπεριαλισμός». Προφανώς, θεωρούν εντελώς ηλίθιους και παρωχημένους όλους εκείνους τους διανοούμενους παγκοσμίως και τα υπουργεία χωρών με μεγάλους πολιτισμούς -σε Δύση και Ανατολή- που αγωνιούν για την εξαφάνιση της πολιτιστικής ποικιλότητας διαμέσου του δίπολου εμπορευματοποίηση-ομοιογενοποίηση.
Ο συγγραφέας μάς λέει, εν κατακλείδι, ότι ο Πολιτισμός είναι η ελευθερία. Ποιος θα διαφωνούσε; Σίγουρα, κύριε Δρακονταειδή, δεν διαφωνεί ο ΣΥΡΙΖΑ. Το Πρόγραμμα λέει και ξαναλέει για την απεριόριστη ελευθερία του λόγου, της καλλιτεχνικής έκφρασης, της καλλιτεχνικής δημιουργίας – μακριά από μας να υποδείξουμε τις «καλές» τέχνες, τα αποδεκτά καλλιτεχνικά ρεύματα.
Ισως η ουσία των ισχυρισμών του Φ. Δρακονταειδή να είναι η προηγούμενη της «ελευθερίας» πρόταση: «ο πολιτισμός δεν χρειάζεται πολιτικό πρόγραμμα», αποφαίνεται. Μάλιστα, ο Πολιτισμός δεν χρειάζεται τη μέριμνα της Πολιτείας! Επιστροφή, λοιπόν, στους Μαικήνες, και αν δεν υπάρχουν πλέον πρίγκιπες και βασιλιάδες για να φιλοξενήσουν στα κάστρα και τα παλάτια τους μεγάλους καλλιτέχνες, υπάρχουν… τα ιδιωτικά ιδρύματα να τους αναπληρώσουν. Δεν χρειάζεται λοιπόν Πολιτική για το βιβλίο -το Π κεφαλαίο-, δεν χρειάζεται το ΕΚΕΒΙ, η ενιαία τιμή βιβλίου, το σύστημα των δημόσιων βιβλιοθηκών, η Εθνική Βιβλιοθήκη. Κάποιος ευφάνταστος μάνατζερ, σε κάποιο ιδιωτικό ίδρυμα, θα αντικαταστήσει την απουσία του κράτους με έξυπνες λύσεις και γενναία ανυστερόβουλη ιδιωτική χρηματοδότηση.
Δεν χρειάζεται μέριμνα της Πολιτείας για την πολιτιστική κληρονομιά: για τα μουσεία, τους αρχαιολογικούς χώρους, τα μνημεία. Το ίδιο ακριβώς πιστεύει και το ΤΑΙΠΕΔ. Οσο για τα μουσεία, ποιος αγοράζει σήμερα ένα μουσείο; Ας κόψουν τον λαιμό τους να βρουν χορηγούς, να κάνουν πάρτι· όλο και κάποιος νεόπλουτους θα θέλει να τελέσει τον γάμο του στο Αρχαιολογικό.
Δεν τα έχουμε όλα λυμένα στο Πρόγραμμα. Μας απασχολεί σοβαρά το ζήτημα των συμμετοχικών θεσμών, τόσο στη διεύθυνση των Οργανισμών όσο και στον κοινωνικό έλεγχο των δημόσιων φορέων πολιτισμού. Συζητάμε για κοινωνικά σώματα ελέγχου με τη συμμετοχή των δημιουργών, των χρηστών και άλλων εκπροσώπων της κοινωνίας. Ενα μοντέλο διαφορετικό τόσο από την κρατική διαχείριση όσο και από τη διαμεσολάβηση των (ιδιοτελών) γραφειοκρατιών – και σε κάθε περίπτωση μακριά από την «αυτοκρατορική» διεύθυνση των «επαϊόντων».
Τελειώνοντας, βρήκα και κάτι που νομίζω ότι συμφωνούμε με τον κ. Δρακονταειδή – εκεί που λέει ότι ο μικρόκοσμος των καλλιτεχνών πορεύεται μόνος του. Το Πρόγραμμα του ΣΥΡΙΖΑ, όμως, το λέει περισσότερο παραστατικά:
Την ίδια στιγμή, σ’ αυτή τη βαθιά και πολύπλευρη κρίση, οι δυνάμεις των τεχνών δείχνουν μια άλλη κατεύθυνση. Κλασικά και πρωτοποριακά σχήματα, από όλους τους τομείς έκφρασης και δημιουργίας, συγκροτούν ένα τοπίο καλλιτεχνικής ανάτασης και μάλιστα χωρίς πόρους, χωρίς κρατική μέριμνα, χωρίς ασφαλείς εργασιακές συνθήκες, καθώς η ανεργία στον καλλιτεχνικό χώρο αγγίζει το 80%, η απλήρωτη εργασία κυριαρχεί και οι υποαμειβόμενοι ολοένα αυξάνονται.
……………………………………………………………………………………………
* Μέλος της Πολιτικής Γραμματείας του ΣΥΡΙΖΑ
