to top
  • βρείτε μας στο Twitter
  • βρείτε μας στο Facebook
  • βρείτε μας στο YouTube
  • στείλτε μας email
  • εγγραφείτε στο RSS feed
  • international version

Ο Μπολσονάρο έχει περιορισμένη κατανόηση της έννοιας της δημοκρατίας

Τη συνέντευξη πήρε ο Δημήτρης Γκιβίσης


Στον απόηχο της απόφασης του Μπολσονάρο να γιορτάσουν οι ένοπλες δυνάμεις στις 31 Μαρτίου την επέτειο της στρατιωτικής δικτατορίας, λέγοντας ότι μπροστά στον κομμουνιστικό κίνδυνο το πραξικόπημα επανέφερε τη χώρα στον σωστό δρόμο, έχει ανοίξει τις τελευταίες μέρες μια μεγάλη συζήτηση στο δημοκρατικό κόσμο της Βραζιλίας σχετικά με το τι επιδιώκει ο ακροδεξιός πρόεδρός της. Το ζοφερό κλίμα που καλλιεργεί συστηματικά ο Μπολσονάρο, επιδεινώθηκε μετά και από την απόφαση του υπουργού Παιδείας Ρικάρντο Ροντρίγκεζ να γίνουν αλλαγές στα σχολικά βιβλία για την περίοδο 1964 – 1985, που την αποκάλεσε ως ένα «δημοκρατικό καθεστώς βίας»! Σύμφωνα με τον υπουργό, σκοπός αυτών των αλλαγών είναι να διασωθεί μια ευρύτερη εκδοχή της ιστορίας. Μέσα σε αυτό το τοπίο, η συνέντευξη με την Μαριλούσι Βάργκας αποκτά μια ιδιαίτερη σημασία, καθώς η βραζιλιάνα ιστορικός υπερασπίζεται την ιστορική μνήμη, αντιτίθεται στην προσπάθεια ανατροπής της ιστοριογραφίας, και αναδεικνύει τα επίδικα της συγκυρίας.

Πώς φτάσαμε σε αυτήν την απόφαση του Μπολσονάρο, που προκάλεσε δικαιολογημένα τόσες μεγάλες αντιδράσεις;

Ο Μπολσονάρο, πριν εκλεγεί πρόεδρος της δημοκρατίας ήταν ομοσπονδιακός σύμβουλος για σχεδόν τρεις δεκαετίες, και λόγω της στρατιωτικής του εκπαίδευσης προωθεί την άποψη, που είναι κοινή με κάποιες ομάδες μέσα στις ένοπλες δυνάμεις, ότι το πραξικόπημα του 1964 εναντίον του προέδρου Ζοάο Γκουλάρτ ήταν μια δημοκρατική παρέμβαση για να αποτραπεί μια κομμουνιστική επανάσταση. Η ιστοριογραφία για το θέμα αυτό επιβεβαιώνεται με έγγραφα που εκπονήθηκαν τότε, τόσο στη Βραζιλία όσο και στις ΗΠΑ, ότι το στρατιωτικό πραξικόπημα ήταν μια θεσμική ρήξη που αγνόησε το Σύνταγμα του 1946 που ίσχυε μέχρι τότε, και έδιωξε τους αριστερούς βουλευτές με νομοθετικές πράξεις βασισμένες στο δόγμα της Εθνικής Ασφάλειας, το οποίο ενέκρινε το Σύνταγμα το 1967 και διάφορες συμπληρωματικές αυταρχικές θεσμικές πράξεις, οι οποίες επέβαλαν τη λογοκρισία, τις διώξεις, και την ποινικοποίηση των πολιτικών αντιπάλων. Είναι σημαντικό να σημειωθεί, ότι το πραξικόπημα υποστηρίχτηκε από διάφορες στρατιωτικές και πολιτικές ομάδες που χρηματοδότησαν τα κέντρα παράνομης κράτησης, βασανιστηρίων και απόκρυψης πτωμάτων. Οι δημοκρατικοί στρατιωτικοί και χιλιάδες κοινωνικοί αγωνιστές που αντιτέθηκαν στο πραξικόπημα έγιναν στόχοι διώξεων και σοβαρών παραβιάσεων των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Τα 21 χρόνια της πολιτικό-στρατιωτικής δικτατορίας άφησαν στη χώρα πολλά τραυματικά σημάδια, και την κληρονομιά των εγκλημάτων κατά της ανθρωπότητας, που επιβεβαιωθήκαν τα τελευταία χρόνια από τις επιτροπές για την αλήθεια, την μνήμη και την αποκατάσταση που δημιουργήθηκαν από το Εργατικό Κόμμα, και οι οποίες εξετάζουν λεπτομερώς όλες τις περιπτώσεις που παρουσιάζονται.

Ποια ήταν η θέση του Μπολσονάρο για αυτές τις επιτροπές;
Ήταν πάντα εναντίον των επιτροπών και του ερευνητικού έργου για τη αποσαφήνιση των θανάτων και των αναγκαστικών εξαφανίσεων. Από το έργο αυτών των επιτροπών το βραζιλιάνικο κράτος αναγνώρισε 434 περιπτώσεις θανάτων, και περίπου 8.000 αναγκαστικές εξαφανίσεις αυτόχθονων (έκθεση της Εθνικής Επιτροπής Αλήθειας). Εκτός από αυτούς τους αριθμούς, ήταν χιλιάδες οι άνθρωποι που βασανίστηκαν και εξορίστηκαν. Η επιτροπή για την αμνηστία ανέφερε σχεδόν 40.000 περιπτώσεις ανθρώπων που έχουν υποστεί μόνιμες βλάβες από βασανιστήρια για πολιτικά κίνητρα. Ως εκ τούτου, πιστεύω ότι η απόφαση του Μπολσονάρο να εορταστεί η 31η Μάρτη από τις ένοπλες δυνάμεις είναι μια προσπάθεια να οριοθετήσει την άποψή του σχετικά με το παρελθόν και, παράλληλα, να υπενθυμίσει τη στήριξή του στη διατήρηση της έχθρας με το προοδευτικό πολιτικό σχέδιο που επιδιώκει να ανταποκριθεί στα κοινωνικά αιτήματα. Επιπλέον, οι ισχυρισμοί του ότι οι ένοπλες δυνάμεις έσωσαν τη Βραζιλία από την κομμουνιστική απειλή, με σκοπό να νομιμοποιήσει τη χρήση βίας για την εξάλειψη των αριστερών οργανώσεων, δείχνουν μια περιορισμένη κατανόηση της έννοιας της δημοκρατίας. Ο λόγος που εκφέρει, με τον οποίο αρνείται να δεχτεί ότι έγιναν βασανιστήρια κατά την περίοδο της δικτατορίας, είναι ανησυχητικός, καθώς ενισχύει την ιδέα ότι το κράτος έχει την εξουσία να βασανίζει, να σκοτώνει, και να εξαφανίζει αυτούς που επικρίνουν την κυβέρνηση ή αντιτίθενται σε αυτήν. Έτσι, οι αντιδράσεις για τον εορτασμό του πραξικοπήματος του 1964 ήταν τεράστιες, γιατί οι θηριωδίες πρέπει να αποκηρυχτούν ακριβώς για να αναζητηθεί η πολιτική σταθερότητα που θα αποτρέψει να συμβούν και στο μέλλον αυτού του είδους τα εγκλήματα από το κράτος.

Άρνηση ιστορικών γεγονότων

Ποιος θεωρείς ότι είναι ο στόχος του Μπολσονάρο με αυτήν την επίθεση εναντίον της ιστορικής μνήμης;
Νομίζω ότι οι επιθέσεις του στοχεύουν την παραγωγή της ιστορικής γνώσης, καθώς και την μνήμη από τους επιζώντες των βασανιστηρίων, τους συγγενείς των ανθρώπων που έχασαν τη ζωή τους, και τις οικογένειες αυτών που οδηγήθηκαν σε αναγκαστική εξαφάνιση στα χρόνια της δικτατορίας. Η στάση του ικανοποιεί πολλούς από τους οπαδούς του και από το στρατιωτικό προσωπικό, που σήμερα αρκετοί από αυτούς στελεχώνουν το πολιτικό του γραφείο. Από την περίοδο της πολιτικό-στρατιωτικής δικτατορίας, η Βραζιλία δεν είχε ποτέ τόσο πολλούς στρατιωτικούς σε υπουργικές θέσεις, γραμματείες, και πολιτικά γραφεία που συνδέονται με την εκτελεστική εξουσία. Ένας άλλος παράγοντας που συμβάλλει στην αποδοχή των θέσεων του Μπολσονάρο από τμήματα της βραζιλιάνικης κοινωνίας, είναι η πολιτική πόλωση που έχει προκύψει τα τελευταία χρόνια. Το αντι-PT μένος, που υποστηρίζεται από τα μέσα ενημέρωσης και από μια ελιτίστικη πολιτική τάξη, καθώς και η αποκήρυξη της κοινωνικής πολιτικής και της κοινωνικής ένταξης των ευάλωτων ομάδων που επιτεύχθηκε από το PT (Εργατικό Κόμμα), ενισχύει την ιδέα ότι τα πραξικοπήματα μπορεί να είναι έγκυρα και αποδεκτά προκειμένου να υλοποιηθούν ορισμένα πολιτικά σχέδια. Το πολιτικό-στρατιωτικό πραξικόπημα του 1964 έγινε για να εμποδίσει τον Ζοάο Γκουλάρτ να εφαρμόσει βασικές μεταρρυθμίσεις. Το 2012 ένα άλλο είδος πραξικοπήματος, κοινοβουλευτικό, που οργανώθηκε από τις ελίτ, τα ΜΜΕ, και διάφορους συντηρητικούς κύκλους, ανέτρεψε την Ντίλμα Ρούσεφ και το PT από την εξουσία, προκειμένου να μην υπάρξει συνέχεια στη φιλολαϊκή πολιτική και στις επενδύσεις κοινωνικού χαρακτήρα. Ο Μπολσονάρο ψήφισε υπέρ της ανατροπής της και στη συνέχεια αφιέρωσε τη ψήφο του στον βασανιστή της Ρούσεφ, τον περιβόητο συνταγματάρχη Κάρλος Αλμπέρτο Ούστρα, του μοναδικού στρατιωτικού της Βραζιλίας αναγνωρισμένου από το δικαστήριο ως υπεύθυνου σοβαρών παραβιάσεων των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Αυτή η ψήφος του, που μεταδόθηκε από το εθνικό δίκτυο στις 17/4/2016, ήταν μια έκφραση μίσους και μια προφανής πρόκληση, γιατί η Ρούσεφ συμμετείχε σε οργανώσεις της Αριστεράς και αγωνίστηκε ενάντια στη δικτατορία. Συνέπεια της δράσης της ήταν η σύλληψή της, τα βασανιστήρια, η καταδίκη της από το ανώτερο στρατιωτικό δικαστήριο, και η φυλάκισή της στη δεκαετία του 1970.

Πότε ήταν η τελευταία φορά που οι ένοπλες δυνάμεις γιόρτασαν τη δικτατορία;
Το 2011 η Ντίλμα Ρούσεφ ήταν η πρώτη πρόεδρος από το τέλος της δικτατορίας που απέσυρε τον στρατό από την επίσημες εορτές της 31ης Μαρτίου, οι οποίες γίνονταν από το 1964 μέχρι τότε ανελλιπώς. Ο υπουργός Άμυνας και ο διοικητής του στρατού υπάκουσαν σε αυτήν την απόφαση. Μετά από αυτό το γεγονός, ως πρόεδρος της Δημοκρατίας και διοικητής των τριών ενόπλων δυνάμεων (του στρατού, του ναυτικού και της αεροπορίας), η Ρούσεφ έλαβε το υψηλότερο βραβείο των ενόπλων δυνάμεων, το οποίο δίνεται σε πρόσωπα που έχουν παράσχει σημαντικές υπηρεσίες σχετικές με τις ένοπλες δυνάμεις. Στα τέλη του 2011, η Ρούσεφ υπέγραψε το νόμο 12528/11, που εγκρίθηκε από το Εθνικό Κογκρέσο, με τον οποίο ιδρύθηκε το 2012 η Εθνική Επιτροπή Αλήθειας (CNV). Σκοπός της ήταν να διερευνήσει τις σοβαρές παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων που έγιναν στα χρόνια της δικτατορίας. Οι ένοπλες δυνάμεις, αν και δεν έχουν αναγνωρίσει επισήμως την ευθύνη τους στα εγκλήματα, συμμετείχαν διπλωματικά σε όλο το έργο της CNV μέχρι την παράδοση της τελικής έκθεσής της το Δεκέμβριο του 2014. Αυτά τα παραδείγματα, καταδεικνύουν ότι οι σχέσεις των τελευταίων κυβερνήσεων του PT με τις ένοπλες δυνάμεις χαρακτηρίζονταν περισσότερο από μια συμφιλίωση, παρά από μια διαφωνία με προκλητικούς τόνους. Σε σύγκριση με τις θέσεις της Ρούσεφ και της κυβέρνησης του PT, ο Μπολσονάρο φαίνεται ότι θέλει να απομακρυνθεί από το διάλογο που επιδιώκει τη συμφιλίωση και ενισχύει τη δημοκρατία, και να τονίσει μια διαφωνία που ήδη βρίσκεται μακριά από τις ίδιες τις ένοπλες δυνάμεις. Με αυτές τις δηλώσεις, ο Μπολσονάρο ενισχύει το αντι-PT αίσθημα, και ενθαρρύνει την κοινωνία να κατανοήσει ότι το πραξικόπημα και η δικτατορία δεν ήταν κάποια σημαντικά γεγονότα και επιθέσεις κατά της δημοκρατίας. Η άρνηση αυτών των ιστορικών γεγονότων, ωθεί την κοινωνία να πιστεύει ότι το κράτος εξαίρεσης και η κρατική τρομοκρατία μπορούν να είναι οι τρόποι για να αντιμετωπιστούν οι πολιτικοί αντίπαλοι και συγκεκριμένες πολιτικές δυνάμεις.

Επιβολή εξουσίας

Το γεγονός ότι η Βραζιλία ήταν η μόνη χώρα της Λατινικής Αμερικής που δεν έκλεισε τους λογαριασμούς της με την στρατιωτική δικτατορία, πόσο θεωρείς ότι έχει συμβάλει στην εμφάνιση αυτού του μαζικού νεοφασισμού που βλέπουμε τα τελευταία χρόνια; Πόσο έχει επηρεάσει επίσης το ότι δεν υπήρξε δικαιοσύνη, η οποία έχει και έναν παιδαγωγικό ρόλο στη διατήρηση της ιστορικής μνήμης;
Όπως προανέφερα, η πόλωση που καλλιεργήθηκε έντεχνα από τις ελίτ, η αποκήρυξη του ΡΤ και οι αποφάσεις που οδήγησαν στις καταδίκες των ηγετών του, που ορισμένες από αυτές βασίστηκαν περισσότερο σε πολιτικά και όχι σε νομικά αποδεικτικά στοιχεία, συνέβαλαν στην εξάπλωση μιας ψευδούς αντίληψης που υποστήριξε ότι το PT, το οποίο διατηρήθηκε στην εξουσία μετά από τέσσερις εκλογικές μάχες, στηρίχτηκε σε έναν διεφθαρμένο μηχανισμό, χωρίς να έχει σημειώσει καμία σημαντική πρόοδο στην οικονομία, την εκπαίδευση και την κοινωνική ανάπτυξη. Ωστόσο, το έργο του ΡΤ έχει αναγνωριστεί διεθνώς, και όχι μόνο σε αυτά τα τρία σημαντικά σημεία της ατζέντας του. Η εξάπλωση της οργής εναντίον του PT, του Λούλα, της Ρούσεφ, και αρκετών ηγετών κοινωνικών κινημάτων, που βρίσκονταν κοντά στο κόμμα και αγωνίζονταν για κοινωνική δικαιοσύνη, θεωρήθηκε ως απειλή από αυτούς οι οποίοι πιστεύουν ότι στη Βραζιλία δεν υπάρχει χώρος για προοδευτικές πολιτικές. Οι προοδευτικές πολιτικές απειλούσαν τα προνόμια των ελίτ, που βλέπουν την πολιτική της Βραζιλίας ως ένα χώρο που προορίζεται μόνο για την εξυπηρέτηση συμφερόντων για λίγες μόνο ομάδες. Το γεγονός ότι οι δράστες σοβαρών παραβιάσεων των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και εγκλημάτων κατά της ανθρωπότητας δεν έχουν περάσει από τα δικαστήρια υποστηρίζεται από τον νόμο περί αμνηστίας του 1979, που με την ψήφισή του παρήγαγε ένα κράτος με περιορισμένα ατομικά δικαιώματα, οδήγησε στην εξασθένιση της ιστορικής μνήμης, και έχει συμβάλλει στην σημερινή δύσκολη κατάσταση.

Αυτό που είναι αξιοσημείωτο, είναι ότι η τρομοκρατία που διαμορφώθηκε στα χρόνια της δικτατορίας παρέμεινε και στην περίοδο της δημοκρατίας. Χαρακτηριστικές είναι οι πρακτικές των δυνάμεων ασφαλείας, που εξακολουθούν να έχουν έναν εξαιρετικά βίαιο χαρακτήρα.
Πράγματι, έτσι είναι. Η δολοφονία της Μαριέλλε Φράνκο, συμβούλου του PSOL (Κόμμα του Σοσιαλισμού και της Ελευθερίας) στο Ρίο Ντε Τζανέιρο τον Μάρτιο του 2018, όταν η πόλη βρισκόταν κάτω από μια στρατιωτική επέμβαση, ακόμη και αν είναι ακόμα υπό έρευνα και δεν έχει αποδειχτεί το ποιοι οργάνωσαν την εκτέλεση, έδειξε ότι εκτελεστές ήταν δύο πρώην αστυνομικοί, δηλαδή άτομα εκπαιδευμένα στη δημόσια ασφάλεια. Αυτό δείχνει ξεκάθαρα το πόσο πολύ η βία σχετίζεται με μια πρακτική εξάλειψης των ακτιβιστών των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, των ιθαγενών, των αφροβραζιλιάνων, των αγροτικών κοινοτήτων, των φτωχών, των μαύρων και της ομοφυλοφιλικής κοινότητας. Δηλαδή, ότι η άσκηση της πολιτικής συνδέεται άμεσα με την επιβολή της εξουσίας απέναντι σε συγκεκριμένες κοινωνικές ομάδες.

Πώς αντιδρούν οι εργαζόμενοι και τα κοινωνικά κινήματα απέναντι στον αυταρχικό νεοφιλελευθερισμό του Μπολσονάρο; Μπορούν οι αντιδράσεις να αποκτήσουν μια δυναμική που θα επηρεάσει αποφασιστικά τις εξελίξεις, ή θεωρείς ότι είναι νωρίς ακόμη;
Είναι δύσκολο να προβλεφθεί σήμερα αυτό. Θα πρέπει να παρακολουθήσουμε τις εξελίξεις της κυβέρνησης Μπολσονάρο, και να διαπιστώσουμε τι αντίκτυπο θα έχουν στην κοινωνική πλειοψηφία οι πολιτικές ρυθμίσεις και οι πρακτικές του για την έγκριση των σχεδίων του και των μεταρρυθμίσεων που θέλει να κάνει. Υπάρχουν πολλοί άνθρωποι που προσπαθούν να συμβάλουν, όσο το δυνατόν περισσότερο, στην υπεράσπιση του πανεπιστημίου, της δημόσιας εκπαίδευσης, των ελευθεριών και των δικαιωμάτων, ώστε να μπορέσουμε να ενισχύσουμε την καταπολέμηση του αυταρχισμού. Αυτό προϋποθέτει την αποδόμηση αυτής της ψευδούς εκδοχής ότι το πραξικόπημα πρέπει να εορτάζεται. Η ενίσχυση της δημοκρατίας βρίσκεται στην ημερήσια διάταξη, και η κοινωνία διαδραματίζει καθοριστικό ρόλο στη διατήρησή της. Η μεγάλη λαϊκή συμμετοχή, θα πρέπει εκτός από τις νεοφιλελεύθερες πολιτικές του Μπολσονάρο να στοχεύει επίσης στον σεβασμό των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, και στην καταπολέμηση του ρατσισμού, της ομοφοβίας και του ματσισμού, που απειλεί και αφήνει χιλιάδες θύματα ετησίως στη χώρα.

2024 © left.gr | στείλτε μας νεα, σχόλια ή παρατηρήσεις στο [email protected]
§ Όροι χρήσης για αναδημοσιεύσεις Αναφορά Δημιουργού-Μη Εμπορική Χρήση 3.0 Μη εισαγόμενο (CC BY-NC 3.0)