Ο κίνδυνος της μαζικής ανεργίας έχει εμφανιστεί ξανά απειλητικά στον ορίζοντα μαζί με την πανδημία του κορωνοϊού, μαζί με όλα τα προγνωστικά για μια ύφεση εφάμιλλη αυτής του μεσοπολέμου, που ήδη έχει αρχίσει να τρώει τις σάρκες των οικονομιών και να θέτει σε αργία εκατομμύρια επιχειρήσεων και δισεκατομμύρια εργαζομένων σε όλο τον πλανήτη.
Το Διεθνές Γραφείο Εργασίας εκτιμά στο 7% τη μείωση των ωρών εργασίας διεθνώς για το δεύτερο τρίμηνο του 2020, που ισοδυναμεί με 195 εκατομμύρια θέσεις πλήρους απασχόλησης, το ποσοστό ανεργίας στις ΗΠΑ, που άφησαν ανεξέλεγκτες τις απολύσεις, εκτινάχθηκε σε τρεις εβδομάδες από το 3,5% στο 15%, ενώ είναι αβέβαιη προς το παρόν η εξέλιξη της ανεργίας στις ευρωπαϊκές οικονομίες, που έχουν καθολικά επιλέξει τη διάσωση των θέσεων εργασίας με μικρότερη ή μεγαλύτερη εισοδηματική κάλυψη των εργαζομένων που τίθενται σε διαθεσιμότητα ή υποχρεωτικό περιορισμό των ωρών εργασίας, με σκοπό τη διατήρηση της κοινωνικής ειρήνης και τη σταθεροποίηση της ζήτησης στην οικονομία.
Πιθανή η επιστροφή στις μαύρες μέρες των Μνημονίων
Στη χώρα μας η απειλή είναι ακόμα πιο εφιαλτική, εφόσον, παρά τη σταθερή απομείωσή της την τελευταία εξαετία, τη στιγμή που χτύπησε η πανδημία, η ανεργία βρισκόταν στο 16%. Άρα, εάν η ύφεση το 2020 πάρει διαστάσεις της τάξης του 10-15%, τότε η πιθανότητα επιστροφής στις μαύρες μέρες των δύο πρώτων μνημονίων, όταν το ποσοστό ανεργίας κάλπαζε από μήνα σε μήνα, πριν κορυφωθεί στο 28% το 2013, δεν μπορεί να αποκλειστεί. Επιπρόσθετα, το ενδεχόμενο αναζωπύρωση της μαζικής ανεργίας απειλεί τους μακροχρόνια άνεργους της προηγούμενης φάσης, ιδίως μέσης και μεγάλης ηλικίας, με κίνδυνο οριστικού αποκλεισμού από την εργασία για την υπόλοιπη ζωή τους.
Τα οικονομικά μέτρα που έχει πάρει μέχρι τώρα η ελληνική κυβέρνηση θα κριθούν εκ του αποτελέσματος στο τέλος του χρόνου ή και λίγο αργότερα, αλλά ήδη τα στοιχεία της ΕΡΓΑΝΗ για τις ροές της μισθωτής απασχόλησης στον ιδιωτικό τομέα τον Μάρτιο, που δημοσιεύτηκαν προχθές, δικαιώνουν την κριτική της αξιωματικής αντιπολίτευσης για την ανεπάρκεια των μέτρων διατήρησης των θέσεων εργασίας και προστασίας των μισθωτών και μας επιτρέπουν να ακτινογραφήσουμε τις πρώτες επιπτώσεις της πανδημίας στην απασχόληση.
ΕΡΓΑΝΗ: 85 χιλιάδες οι απώλειες λόγω κορωνοϊού σε θέσεις εργασίας τον Μάρτιο
Έτσι, τον περασμένο μήνα, είδαμε για πρώτη φορά από το 2011 και το 2012 για μήνα Μάρτιο, τις προσλήψεις να είναι λιγότερες από τις απολύσεις με αποτέλεσμα την καθαρή μείωση των θέσεων εργασίας στην ιδιωτική οικονομία κατά 42 χιλιάδες. Αν μάλιστα αναλογιστούμε ότι τον Μάρτιο του 2019 είχαμε διπλάσιες προσλήψεις απ’ ότι φέτος και ότι οι θέσεις εργασίας στον ιδιωτικό τομέα αυξήθηκαν κατά 43 χιλιάδες, τότε οι συνολικές απώλειες σε θέσεις εργασίας τον περασμένο μήνα λόγω της πανδημίας ανέρχονται σε 85 χιλιάδες και αναμένεται να έχουν οδηγήσει στην αύξηση της ανεργίας.
Η μείωση των θέσεων εργασίας στον ιδιωτικό τομέα και οι απώλειες θέσεων εργασίας λόγω κορωνοϊού τον περασμένο μήνα οφείλονται αποκλειστικά στο δραστικό περιορισμό του αριθμού των προσλήψεων, αφού οι αποχωρήσεις εργαζομένων από επιχειρήσεις ήταν λιγότερες τον περασμένο μήνα έναντι του Μαρτίου 2019, λόγω των μέτρων για την αναστολή των συμβάσεων εργασίας και την ακυρότητα των απολύσεων.
Οι προσλήψεις που έγιναν τον περασμένο μήνα ήταν οι μισές ή 100 χιλιάδες λιγότερες σε σχέση με τον Μάρτιο του 2019 και αυτό οφείλεται κυρίως στους κλάδους της εστίασης και των καταλυμάτων. Οι δύο αυτοί κλάδοι συνέβαλαν φέτος πρωταγωνιστικά στη μείωση των θέσεων εργασίας, ενώ τα προηγούμενα χρόνια ήταν αυτοί που παρουσίαζαν τη μεγαλύτερη αύξηση θέσεων εργασίας. Φέτος, μαζί με τους κάδους των μεταφορών, των καλλιτεχνικών δραστηριοτήτων και της διασκέδασης, υπήρξαν τα πρώτα θύματα της υγειονομικής κρίσης.
Πολλές χιλιάδες απολύσεις θα μπορούσαν να είχαν αποφευχθεί τον Μάρτιο
Όσον αφορά τον αριθμό εργαζομένων που αποχώρησαν από επιχειρήσεις, δεν παρατηρήθηκε καμία αύξηση το διάστημα 1-8 Μαρτίου φέτος, ενώ οι απολύσεις ήταν πολύ λιγότερες συγκριτικά με το αντίστοιχο περσινό διάστημα. Αντίθετα, έκρηξη αποχωρήσεων σημειώθηκε μεταξύ της 9ης Μαρτίου, που ανακοινώθηκε η πρώτη δέσμη κυβερνητικών μέτρων στήριξης των επιχειρήσεων που πλήττονταν από την υγειονομική κρίση, και της 20ης Μαρτίου, ημερομηνία δημοσίευσης της Πράξης Νομοθετικού Περιεχομένου, που περιλάμβανε την αναστολή συμβάσεων εργασίας και την ακυρότητα απολύσεων υποχρεωτικά στις επιχειρήσεις που είχαν τεθεί διοικητικά σε αναστολή λειτουργίας και δυνητικά στις υπόλοιπες που πλήττονταν σοβαρά από την υγειονομική κρίση. Το διάστημα αυτό και μέχρι το τέλος Μαρτίου σημειώθηκαν 21 χιλιάδες απολύσεις, που θα είχαν αποφευχθεί εάν υπήρχε από την πρώτη εξαγγελία μέτρων γενική απαγόρευση απολύσεων στην οικονομία. Η διατήρηση θέσεων εργασίας θα ανέρχονταν σε 30 χιλιάδες, εάν το μέτρο αυτό είχε εφαρμοστεί με αναδρομική ισχύ από 1ης Μαρτίου, όπως ζητά ο ΣΥΡΙΖΑ.
Χωρίς προσλήψεις, ανεργία και μείωση εισοδημάτων
Πέρσι, μεταξύ Μαρτίου και Ιουνίου, έγιναν ένα εκατομμύριο προσλήψεις ατόμων για απασχόληση διαφορετικής χρονικής διάρκειας, που φέτος δεν θα πραγματοποιηθούν στο μεγαλύτερο μέρος τους. Ο τουρισμός, η βαριά βιομηχανία της χώρας, προβλέπεται να υποστεί τις συνέπειες της πανδημίας για ακόμα μεγαλύτερο διάστημα, στερώντας την οικονομία από 260 χιλιάδες θέσεις εργασίας. Το σταμάτημα των προσλήψεων, που προκαλεί η παύση ή ο δραστικός περιορισμός της οικονομικής δραστηριότητας, αυξάνει τον αριθμό όσων δεν έχουν δουλειά και τη διάρκεια παραμονής στην ανεργία, στερώντας το εισόδημα από αυτούς που θα εργάζονταν στις πολλαπλές εποχικές δραστηριότητες της άνοιξης και του καλοκαιριού ή να προσληφθούν σε μόνιμες δουλειές.
Ο εφιάλτης της ανεργίας και τα μέτρα αποτροπής
Τα μέτρα του προγράμματος του ΣΥΡΙΖΑ δίνουν τις βασικές κατευθύνσεις μιας απάντησης στον κίνδυνο αναζωπύρωσης της μαζικής ανεργίας λόγω των επιπτώσεων της πανδημίας στην οικονομία, που ξυπνά τον εφιάλτη της εποχής των μνημονίων. Διατήρηση των θέσεων εργασίας, με τους ίδιους εργαζόμενους και το ίδιο εργασιακό καθεστώς, διατήρηση των εισοδημάτων μισθωτών και αυτοαπασχολούμενων ώστε να μην υποστεί καθίζηση η ζήτηση στην οικονομία, επίδομα κοινωνικής αλληλεγγύης για επισφαλώς εργαζόμενους και μη επιδοτούμενους ανέργους, διατήρηση των επιχειρήσεων εν ζωή με ρυθμίσεις υποχρεώσεων, ενίσχυσή τους με «ζεστό χρήμα» και άτοκα δάνεια για την επανεκκίνηση της οικονομίας μόλις η πανδημία τεθεί υπό έλεγχο, διάσωση επιχειρήσεων στρατηγικής σημασίας, στοχευμένα μέτρα για την ενίσχυση της εσωτερικής ζήτησης σε κρίσιμους τομείς όπως ο τουρισμός (κοινωνικός τουρισμός, φιλοξενία προσφύγων σε ξενοδοχειακές μονάδες κλπ.), μόνιμες προσλήψεις στον τομέα της υγείας. Σ’ αυτά τα μέτρα θα μπορούσαν να προστεθούν και τα προγράμματα κοινωφελούς εργασίας και έργων στους δήμους.
Η αποτροπή του κινδύνου επιστροφής της ανεργίας στη μαύρη περίοδο των Μνημονίων είναι η χρήση του πλήρους οπλοστασίου μέτρων οικονομικής και κοινωνικής πολιτικής αλλά και μέτρων άμεσης δημιουργίας θέσεων εργασίας στο δημόσιο τομέα.
*Η Μαρία Καραμεσίνη είναι καθηγήτρια Οικονομικών Παντείου Πανεπιστημίου, πρώην Διοικήτρια ΟΑΕΔ.
