Λίγοι Ευρωπαίοι είναι τόσο «δηκτικοί» στα σχόλιά τους, όσο ο υπουργός Εξωτερικών της Σουηδίας Καρλ Μπιλντ, ο οποίος δήλωσε πρόσφατα στους Financial Times ότι η ανεξαρτητοποίηση της Σκωτίας οδηγεί σε «βαλκανοποίηση» της Βρετανίας. Αλλά είναι ενδεικτικό ότι ακόμη και κάποιοι πολιτικοί της Αριστεράς ή των Πρασίνων, που παραδοσιακά βλέπουν με συμπάθεια το «δικαίωμα αυτοδιάθεσης» των λαών, τηρούν διακριτικές αποστάσεις από το κίνημα ανεξαρτησίας των Σκωτσέζων.

Χαρακτηριστική είναι η δήλωση της συμπροεδρεύουσας των Ευρωπαίων Πρασίνων Ρεμπέκα Χαρμς στην Deutsche Welle:«Προσωπικά, αντιλαμβάνομαι πολλούς λόγους που συνηγορούν υπέρ του ̔ναιʼ, υπέρ της απόσχισης από τη Βρετανία. Προβληματίζομαι όμως για τις επιπτώσεις σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες και ανησυχώ όταν βλέπω ότι μπορεί να διαλυθούν ολόκληρα κράτη σε μία εποχή με οικονομικά και πολιτικά προβλήματα, στην οποία ενισχύονται ο εθνικισμός και ο απομονωτισμός. Καταλαβαίνω ότι είναι απαραίτητο το δημοψήφισμα. Αλλά λέω επίσης ότι οι συνέπειες για την ΕΕ δεν είναι ξεκάθαρες και μάλλον δεν είναι μόνο θετικές» λέει η Γερμανίδα ευρωβουλευτής.

Ο Μάνφρεντ Βέμπερ, επικεφαλής του Ευρωπαϊκού Λαϊκού Κόμματος, της μεγαλύτερης πολιτικής ομάδας στο Ευρωκοινοβούλιο, τηρεί ακόμα πιο σαφείς αποστάσεις: «Η πολιτική μας ομάδα σέβεται τη βούληση των ψηφοφόρων, είναι μία απόφαση που θα λάβουν οι ίδιοι οι Σκωτσέζοι, οι ίδιοι οι Βρετανοί και πρέπει να τη σεβαστούμε. Η κοινοβουλευτική ομάδα του Ευρωπαϊκού Λαϊκού Κόμματος δεν πρόκειται να αναμιχθεί στην υπόθεση του δημοψηφίσματος».

«Ιδιαίτερη περίπτωση η Σκωτία»

Ήδη οι Καταλανοί προετοιμάζουν δημοψήφισμα για την απόσχισή τους από την Ισπανία, το οποίο όμως δεν αναγνωρίζει η κεντρική κυβέρνηση της Μαδρίτης. Μπορεί λοιπόν μία ανεξάρτητη Σκωτία να δημιουργήσει «προηγούμενο» για αντίστοιχα κινήματα ανεξαρτησίας σε όλη την Ευρώπη- και κυρίως στη νότια Ευρώπη; Μία πρώτη εκτίμηση από τον συνταγματολόγο και ευρωβουλευτή του ΣΥΡΙΖΑ Κώστα Χρυσόγονο: «Η περίπτωση της Σκωτίας είναι ιδιαίτερη. Και από συνταγματική άποψη, αφού το Ηνωμένο Βασίλειο δεν διαθέτει τυπικό σύνταγμα. Αλλά και από ιστορική άποψη, δεδομένου ότι η ένωση Αγγλίας και Σκωτίας προέκυψε ως αποτέλεσμα ιστορικών συμπτώσεων, δηλαδή του γεγονότος ότι το 1603 ο πλησιέστερος συγγενής της άτεκνης βασίλισσας Ελισάβετ της Αγγλίας ήταν ο βασιλιάς της Σκωτίας και άρα δημιουργήθηκε μία προσωπική ένωση των δύο βασιλείων, που μετά την πτώση της δυναστείας των Στιούαρτ μετατράπηκε- με ψήφο πάντως και των δύο Κοινοβουλίων- σε κρατική ένωση. Και βέβαια σήμερα υπάρχει συναίνεση της κυβέρνησης του Ηνωμένου Βασιλείου για τη διεξαγωγή του δημοψηφίσματος. Θέλω να πω ότι δεν φαίνεται να δημιουργείται προηγούμενο σε ό,τι αφορά το διεθνές δίκαιο για τη θεμελίωση ενός δικαιώματος απόσχισης».

Όλα αυτά συνιστούν τη νομική πτυχή της υπόθεσης. Υπάρχει όμως και η πολιτική πτυχή, επισημαίνει ο Έλληνας ευρωβουλευτής: «Πολιτικά οπωσδήποτε δημιουργείται ένα ισχυρό προηγούμενο και θεμελιώνεται μία τάση, η οποία αναμφίβολα θα επηρεάσει και άλλα ευρωπαϊκά κράτη που έχουν παρόμοια ζητήματα».

Την ευρωπαϊκή διάσταση του ζητήματος θέτει ο επικεφαλής των ευρωβουλευτών της Ν.Δ. Μανώλης Κεφαλογιάννης, υπενθυμίζοντας ότι μία ανεξάρτητη Σκωτία θα αντιμετώπιζε δύο μεγάλα διλήμματα: αν θα της επιτραπεί να κρατήσει τη στερλίνα και το αν θα της επιτραπεί να παραμείνει στην ΕΕ. «Όταν επιθυμούν κάποιοι να κρατήσουν μόνο τα θετικά, τα οποία σχετίζονται με την Ευρώπη και με τη Βρετανία και όχι τις δυσκολίες τις οποίες πρέπει να περάσει ένα νεοσύστατο κράτος, αυτό νομίζω ότι χρειάζεται μεγαλύτερη προσέγγιση σε βάθος των θεμάτων» τονίζει ο Έλληνας ευρωβουλευτής στην Deutsche Welle. «Θα είναι πλήρες μέλος της ΕΕ με ό,τι αυτό συνεπάγεται; Ή θα ακολουθήσει ενταξιακές διαδικασίες όπως ακολουθούν οι χώρες των Βαλκανίων και άλλες χώρες οι οποίες θέλουν να σχετίζονται με την ΕΕ; Αντέχει η οικονομία και η κοινωνία μια τέτοια μεταβατική περίοδο πέντε χρόνων; Όλα αυτά είναι ερωτήματα που πρέπει να απαντήσουν οι ίδιοι οι Σκωτσέζοι».

«Εντός» ΕΕ η Σκωτία, «εκτός» η Αγγλία;

Cherry-picking ονομάζουν σκωπτικά οι Βρετανοί αυτό που περιγράφει ο Έλληνας ευρωβουλευτής: την ιδιοτελή και συνήθως ατελέσφορη προσπάθεια να κρατήσει κάποιος μόνο τα πλεονεκτήματα μίας συμφωνίας, απαλλάσσοντας εαυτόν από τα μειονεκτήματα. Οι Άγγλοι μάλλον θα αντιταχθούν στην παραμονή μία ανεξάρτητης Σκωτίας στην ΕΕ, ενώ κάτι παρόμοιο αφήνουν να εννοηθεί και οι Ισπανοί, καθώς φοβούνται ανάλογες κινήσεις από Καταλανούς και Βάσκους αυτονομιστές.

Ο συνταγματολόγος και ευρωβουλευτής Κώστας Χρυσόγονος υποστηρίζει ότι το πρόβλημα που έχει η Βρετανία με τη Σκωτία είναι αντίστοιχο, τηρουμένων των αναλογιών, με το πρόβλημα που αντιμετωπίζει η ΕΕ με τη Βρετανία: η έλλειψη επαρκούς συλλογικής ταυτότητας που θα λειτουργεί ως συνεκτικός δεσμός. Και αυτό μπορεί να οδηγήσει σε εντελώς απρόβλεπτα αποτελέσματα, τονίζει ο Έλληνας ευρωβουλευτής: «Οι Σκώτοι στην πλειοψηφία τους είναι υπέρ της συμμετοχής στην ΕΕ- πράγμα το οποίο εξ΄αντιδιαστολής σημαίνει πως, αν αποσχιστεί η Σκωτία από το Ηνωμένο Βασίλειο θα είναι πολυ πιθανότερη μία αρνητική για την ΕΕ έκβαση του δημοψηφίσματος που υποτίθεται ότι θα γίνει το 2017, στην Αγγλία πια, για την παραμονή ή όχι στην Ένωση. Και άρα μπορεί να έχουμε το οξύμωρο φαινόμενο να αποσχιστεί η Αγγλία και να παραμείνουν η Σκωτία και η Ιρλανδία, οι οποίες δεν έχουν γεωγραφική συνέχεια με την υπόλοιπη Ένωση».

Σήμερα λίγοι μπορούν να φανταστούν μία ΕΕ από την οποία θα έχει αποχωρήσει η «ενωτική» Βρετανία, για να αφήσει στη θέση της την «αποσχιστική» Σκωτία. Από την άλλη πλευρά οι Financial Times θυμίζουν το «βελούδινο διαζύγιο» Σουηδίας και Νορβηγίας το 1905, από το οποίο ωφελήθηκαν και οι δύο χώρες. Σε τελική ανάλυση, η ευρωβουλευτής του βορειοιρλανδικού Σιν Φέιν Μαρτίνα Άντερσον, επισημαίνει: «Εμείς δεν θέλουμε να αναμιχθούμε σε αυτή τη συζήτηση και λέμε ξεκάθαρα ότι εναπόκειται στον ίδιο τον λαό της Σκωτίας να αποφασίσει για το μέλλον του. Ευχόμαστε το καλύτερο, παρακολουθούμε τις εξελίξεις με ενδιαφέρον, αλλά επαναλαμβάνω: είναι απόφαση του λαού της Σκωτίας κι εμείς θα στηρίξουμε την απόφασή του, όποια και αν είναι αυτή...»