to top
  • βρείτε μας στο Twitter
  • βρείτε μας στο Facebook
  • βρείτε μας στο YouTube
  • στείλτε μας email
  • εγγραφείτε στο RSS feed
  • international version

Ο γκρεμός της κρίσης και το τελευταίο βήμα

Ραφαέλ Τσίρμπες «Στην άκρη του γκρεμού» (μτφ. Βασιλική Κνήτου, εκδ. Κέδρος, 2015)


 
«Τι αξίζει περισσότερο, να φας ή να φαγωθείς;» Αυτό το δίλημμα του Γκαλντός χρησιμοποίησε ο ίδιος ο Ραφαέλ Τσίρμπες όταν κλήθηκε να μιλήσει για το πώς εμπνεύστηκε το Στην άκρη του γκρεμού, ένα μυθιστόρημα που, όπως είπε ο ίδιος, «το μισό το έγραψαν η κυβέρνηση και η πολιτική αυτής της χώρας», της Ισπανίας, «γιατί αυτοί έφεραν την καταστροφή». Για να συμπληρώσει ότι «οι πρωταγωνιστές του βιβλίου μου είναι τα θύματα αυτής της πολιτικής που έχει εφαρμοστεί στην Ισπανία. Για το λόγο αυτό, διακινδυνεύω μια πρόβλεψη: όλοι οι πρωταγωνιστές μου, θα μου πέταγαν αυτό το βραβείο [το Εθνικό Βραβείο Λογοτεχνίας του 2014] στο κεφάλι».
Η ιστορία του βιβλίου αρχίζει όταν ένας Μαροκινός μετανάστης ανακαλύπτει στην άκρη του βάλτου, κοντά στην πόλη που μένει, δύο πτώματα. Κατόπιν ο φακός στρέφεται στον Εστέμπαν: έναν κλασικό μικροαστό, ιδιοκτήτη ξυλουργείου, ο οποίος κάποτε έφτανε να κάνει και μεγάλα επαγγελματικά σχέδια, τώρα όμως έχει καταστραφεί από την κρίση, έχει αναγκαστεί να κλείσει το ξυλουργείο του και έχει απολύσει όλους τους εργαζόμενους σε αυτό.
 
Ο κόσμος της κρίσης
 
Κατεστραμμένος από την κρίση, μόνος ή συνυπάρχοντας με άλλες τραγικές φιγούρες, ζώντας μαζί με τον κατάκοιτο πατέρα του τον οποίο οφείλει να φροντίζει, ο Εστέμπαν βρίσκεται αντιμέτωπος με τη ζωή του και τον κόσμο ολόγυρά του, βαδίζοντας προς την άκρη του γκρεμού και το τελευταίο του βήμα. Γύρω του, τα συντρίμμια που αφήνει στο δρόμο της η κρίση: ανεργία και κοινωνική αγριότητα («Βγαίνοντας απ’ το ξυλουργείο όπου είχα πάει να ζητήσω δουλειά αναρωτιέμαι πώς μπορούν να είναι τόσο σκληροί οι άνθρωποι. Δεν πρέπει να έχουν και πολλούς ενδοιασμούς για να λένε τέτοια πράγματα σ’ έναν οικογενειάρχη, πατέρα τριών παιδιών, χωρίς καν να τον ξέρουν. Σου πετάνε κατάμουτρα όλα σου τα μεκιονεκτήματα. Πώς θέλουν να ανακτήσει έτσι ένας εργαζόμενος την περηφάνια του;»), φτώχια και απαισιοδοξία («Η φτώχια είναι απαισιόδοξη από τη φύση της. Οι φτωχοί είναι πεπεισμένοι πως, παρ’ όλα όσα τους έχουν ήδη συμβεί, πάντα μπορεί να τους τύχει κάτι χειρότερο»), διαβρωτική παρακμή και τρόμος μπροστά στη νέα συνθήκη («μόνο όταν είσαι ταπί ανακαλύπτεις ότι πρέπει να τρως κάθε μέρα»), μαζί με τη νοσταλγία του χαμένου παραδείσου της θεοποιημένης κατανάλωσης («θεός εδώ είναι τα ρούχα που αγοράζεις, το ψυγείο και ό,τι βάζεις μέσα στο ψυγείο, το αυτοκίνητο») και της παλιάς ευμάρειας («Τι απέγιναν εκείνα τα ωραία μοβ χαρτονομίσματα;»).
Ο κόσμος γύρω από τον Εστέμπαν, ο κόσμος του Εστέμπαν, αποσυντίθεται, σαπίζει. Η εικόνα του γυμνού βουβού πατέρα του, όταν αναγκάζεται να τον πλύνει, να πλύνει ένα σώμα αδύναμο και εξουδετερωμένο, ένα σώμα που, όπως έχει γραφτεί κι αλλού, είναι σαν να βγαίνει μέσα από πίνακα του Λούσιαν Φρόιντ, περικλείει όλη την εικόνα του άδειου παρελθόντος και του επικείμενου τέλους. Μπροστά στο κενό, δεν υπάρχουν παρά μόνο υπαρξιακά ερωτήματα: «Εκεί έξω δεν είμαι εγώ. Είναι ξένος τόπος, σκηνικό της ζωής των άλλων που ήρθαν καθυστερημένοι για να πάρουν μέρος στην παράσταση στην οποία πρωταγωνιστώ ή –για να το πούμε καλύτερα– σ’ αυτή στην οποία συμμετείχα μόνο ως κομπάρσος. Ο συγγραφέας δεν μου έδωσε ούτε μια ατάκα στο έργο του».
Ο κόσμος του Τσίρμπες δεν είναι γενικά σκληρός. Είναι σκληρός επειδή είναι άδικος, άνισος, ταξικός. «Είναι ορατή η νέα τάξη, το πάνω και το κάτω της, ξεκάθαρα: κάποιοι κουβαλάνε περήφανοι ξέχειλες σακούλες με ψώνια, άλλοι ψάχνουν στους κάδους όπου έχουν πετάξει οι υπάλληλοι του σούπερ-μάρκετ τις ληγμένες συσκευασίες κρεάτων, τα χτυπημένα φρούτα και λαχανικά, τα ληγμένα αρτοπαρασκευάσματα. Τσακώνονται μεταξύ τους. Κι εγώ δεν ξέρω ποιος είμαι, πού είμαι, δεν ξέρω αν πρέπει να σταθώ και να χαιρετήσω ή να ψάξω στον κάδο… Να τους δείξω πως η γραμμή της νέας τάξης δεν περνάει ανάμεσά μας. Όμως αυτό δεν μπορώ να το πω, γιατί η γραμμή περνάει ανάμεσά μας». Γιατί αυτός ο κόσμος της αδικίας, καταστρέφοντας ζωές, συντρίβει ταυτόχρονα και ταυτότητες, βεβαιότητες, κάθε είδους ασφάλεια, κάθε σταθερό σημείο αναφοράς, μετατρέποντας την οικονομική κρίση που βιώνει κάθε άνθρωπος σε υπαρξιακή. Είναι ένας κόσμος όπου κάθε συντριμμένη ζωή μπορεί να συμπυκνώνει ολόκληρη την κοινωνική καταστροφή μέσα στην οποία κινείται.
 
Η λογοτεχνία του Τσίρμπες
 
Γράφοντας για όλα αυτά, ο Τσίρμπες αποφεύγει τη μεγάλη παγίδα: το διδακτισμό, τη διακηρυκτική ευκολία, το άρωμα του σοσιαλιστικού ρεαλισμού. Ο Τσίρμπες τραβάει το ρεαλισμό στα όριά του, μεν, για να αποτυπώσει όμως ένα οικουμενικό ερώτημα που βγαίνει μέσα από τα βάθη της ψυχής του ανθρώπου. Γράφει ένα κείμενο εξαιρετικά πυκνό και γεμάτο εσωτερική ένταση, ένα κείμενο που πιάνει τον αναγνώστη από το λαιμό, χρησιμοποιώντας ένα λόγο ακριβή, σαφή, ξεκάθαρο, σκληρό, που παγιδεύει τον αναγνώστη σε ένα κείμενο ζόρικο αλλά απολαυστικό, χωρίς να καταφεύγει σε στιλιστικούς ναρκισισμούς και εκζητήσεις. Γράφει καλή λογοτεχνία.
Στα ελληνικά κυκλοφορούν άλλα δύο βιβλία του πολυβραβευμένου συγγραφέα (Η καλλιγραφία, μτφ. Κ. Παλαιολόγος, Εκδόσεις του Εικοστού Πρώτου και Σκηνές κυνηγιού, μτφ. Κρίτων Ηλιόπουλος, Άγρα) και παραμένουν αμετάφραστα πολλά άλλα, μεταξύ των οποίων τα κορυφαία Κρεματόριο και Η πτώση της Μαδρίτης. Σε όλα τα βιβλία του, ο Ραφαέλ Τσίρμπες, χρησιμοποιώντας τα εργαλεία της πιο καλής λογοτεχνίας, ανατέμνει το οδυνηρό παρελθόν και το επώδυνο παρόν της χώρας του, έχοντας καταξιωθεί πλέον –ένας συγγραφέας που εξέδωσε για πρώτη φορά βιβλίο στα 39 του χρόνια– ως ένας από τους πιο σπουδαίους συγγραφείς της ισπανόφωνης λογοτεχνίας.
 
Κώστας Αθανασίου

tags: άρθρα

2024 © left.gr | στείλτε μας νεα, σχόλια ή παρατηρήσεις στο [email protected]
§ Όροι χρήσης για αναδημοσιεύσεις Αναφορά Δημιουργού-Μη Εμπορική Χρήση 3.0 Μη εισαγόμενο (CC BY-NC 3.0)