Η συμμετοχή στη συγκέντρωση του Εφετείου στις 7 Οκτωβρίου 2020 ήταν τεράστια και εκπληκτική δεδομένων των συνθηκών που επικρατούσαν. Η πανδημία και τα μέτρα κοινωνικής αποστασιοποίησης διέλυαν αργά και σταθερά την έννοια της κοινωνικότητας, η μεγάλη, αλλά δικαιολογημένη λόγω όγκου και συνθετότητας της υπόθεσης, διάρκεια της δίκης είχε αφήσει περιθώρια για απογοήτευση, ενώ η απουσία των τραμπούκων χρυσαυγιτών από τα πολιτικά δρώμενα έδωσε χώρο σε ισχυρά ΜΜΕ να θάψουν τη μνήμη των φασιστικών εγκλημάτων.
Ωστόσο, το αίτημα για δικαιοσύνη έβραζε και τελικά εξερράγη εκείνο το πρωινό υπό τη μορφή χειροκροτημάτων, ζητωκραυγών, αγκαλιών στη ζοφερή περίοδο της πανδημικής πραγματικότητας. Ο ενθουσιασμός δεν αφορούσε μόνο την ίδια την καταδίκη της ναζιστικής συμμορίας, αλλά και το γεγονός ότι μέχρι λίγα χρόνια νωρίτερα η δικαστική αντιμετώπισή της ήταν άπιαστο όνειρο για τους δημοκράτες και τους αντιφασίστες.
Η δικαστική απόφαση που έστειλε τους ναζί στη φυλακή δεν ήταν καθόλου εύκολη. Ήρθε μετά την κοπιώδη προσπάθεια όσων έφτιαξαν ομάδες νομικής κρούσης, τεχνικής και ηθικής υποστήριξης στα πρόσωπα της πρώτης γραμμής, τους συγγενείς και τους μάρτυρες. Γύρω τους υπήρχε όμως και ένα πολύμορφο δημοκρατικό κίνημα, που αρκετές φορές έμοιαζε υπόκωφο, άλλες φορές αποκαμωμένο. Μα όταν χρειαζόταν έδινε το «παρών» για να ασκηθεί πίεση, να βρεθούν λύσεις και να κρατηθεί η μνήμη ζωντανή.
Σήμερα, έναν χρόνο μετά την καταδίκη της Χρυσής Αυγής, παρατηρούμε ότι οι φασιστικές ομάδες, αν και φαινομενικά διασπασμένες, συνεχίζουν τη δράση τους για να ανακάμψουν επενδύοντας στον φόβο που έσπειρε η κυβέρνηση και ακολουθώντας απολύτως το αντικοινωνικό δόγμα της «ατομικής ευθύνης» προσπαθούν να δημιουργήσουν αντιεμβολιαστικό κίνημα και να στραφούν ενάντια στους εχθρούς του έθνους που κατασκευάζουν.
Μαζί τους έχουν έναν ανέλπιστο υποστηρικτή, την κυβέρνηση, που με την πολιτική της και τη ρητορική της κάνει την καταδίκη της Χρυσής Αυγής να μοιάζει ευκαιριακή, σαν η τιμωρία να αφορούσε μόνο όσους ξέφυγαν από τον ρόλο της εφεδρείας, του θηρίου που ουρλιάζει πίσω από τα κάγκελα και μια στο τόσο αφήνεται ελεύθερο να απειλήσει, να φοβίσει, να τρομοκρατήσει.
Η δικαστική αντιμετώπιση των φασιστών αποτελεί λοιπόν μια σημαντική πτυχή του αντιφασιστικού αγώνα, αλλά δεν αποτελεί τη μοναδική οδό για την αντιμετώπιση της φασιστικής απειλής. Οι δύο πτυχές του αγώνα, η δικαστική και η πολιτική, μπορεί να συνδέονται, αλλά η πρώτη είναι ατελής χωρίς τη δεύτερη. Η μάχη ενάντια στον φασισμό περνά, άλλωστε, μέσα από την εξάλειψη κάθε μορφής καταπίεσης και απειλής που σήμερα γιγαντώνονται από τις πολιτικές της κυβέρνησης.
Για να το πούμε πιο απλά: δεν είναι δυνατόν να μάχεσαι ενάντια στον φασισμό και να συμπαρατάσσεσαι με όσους τον θρέφουν είτε με τις επιλογές των στελεχών τους είτε με τις πολιτικές τους.
