Όταν μιλούμε για εξαθλίωση του εργαζόμενου ανθρώπου, μιλούμε συνήθως για κάτι βαθύτερο και, πιθανώς, ουσιαστικότερο από την εξαθλίωση των μισθών: μιλούμε για κείνη την κατάσταση, όπου η ανέχεια γίνεται υποστατικό ιδίωμα του εργάτη, καταλαμβάνει, σαν πανούκλα, τη συνείδησή του και τον εξαχρειώνει. Και τούτη η ηθική και συνειδησιακή εξαχρείωση είναι το αποτέλεσμα - επιστέγασμα της οικονομικής εξαθλίωσης, αυτό που ο Μαρξ αποκαλεί αλλοτρίωση. Έτσι, η πολιτική κατατονία μπορεί να θεωρείται βέβαιη. Και, εάν αρχικώς ο φόβος για περαιτέρω έκπτωση του βίου, λειτουργεί διεγερτικά, εν συνεχεία μπορεί να παραλύσει κοινωνίες ολόκληρες. Αντίδοτο, τρόπον τινά, του φόβου αποτελεί η ενεργοποίηση του θυμού: αυτός που θα αντιληφθεί την εκπτώχευση σαν την υπέρτατη πράξη βίας από άνθρωπο σε άνθρωπο, μεταβάλλεται ευθύς αμέσως από παθητικό σε ενεργητικό υποκείμενο. Η οργή αποτελεί την πρώτη ύλη της αντι-δράσης.
Η υπέρτατη εξυπνάδα του οικοδομήματος που αποκαλούμε σύστημα βρίσκεται, πέραν των άλλων, και στο να τοποθετεί πέραν πάσης κοινωνικής νομιμοποίησης το αίσθημα του θυμού, σχεδόν να το ποινικοποιεί. Politically correct συμπεριφορές δεν είναι παρά οι καλοί τρόποι των αστών που παρευρίσκονται στα πάσης φύσεως τραπέζια διαπραγματεύσεων και από εκεί σχεδιάζουν, χωρίς -φυσικά!- να συγκρούονται, το μέλλον. Πόσες πιθανότητες έχει όμως έτσι μια κοινωνία να μετασχηματιστεί; Αλλά και πόσες πιθανότητες έχει κανείς να μην περάσει στη σφαίρα του αντι-κοινωνικού εάν επιμείνει να μην συμμετέχει σε έναν τέτοιο συστημικό εξορθολογισμό που καταφανώς περνάει μέσα από την ισοπέδωση των συναισθημάτων; Διότι ακόμη και η ενσυναίσθηση (και όχι η απλή καταγραφή, ως κάτι που δεν μας αφορά) της αδικίας που διαρκώς συντελείται από τους από πάνω στους από κάτω, πλείστες όσες φορές διαβάζεται ως ακραίος ανορθολογισμός. Το ίδιο και οι παθιασμένες αντιδράσεις των αδικημένων.
Στον κόσμο των ενηλίκων, αν παραμένει κανείς «οργισμένος» θεωρείται, στην καλύτερη περίπτωση, γραφικός, στη χειρότερη επικίνδυνος. Σε κάθε περίπτωση, αντι-κοινωνικός. Αν κάποιοι έχουν την πολυτέλεια να αισθάνονται, δίχως τούτο να θεωρείται ανοσιούργημα, είναι αυτοί που ο χρόνος τους δίνει ακόμα το ζωοποιό δικαίωμα να ονειρεύονται ανατροπές. Οπότε, οι κοινωνικές αδικίες και τα συστημικά λάθη δεν είναι γι’ αυτούς αναπόδραστη μοίρα. Επιπροσθέτως, δεν δίνουν δεκάρα για τον ορθολογισμό. Απέχουν ακόμα και από τη σφαίρα του πολιτικού, όταν ως τέτοια εκλαμβάνεται η διαχείριση, χωρίς την πρόθεση της αλλαγής, μιας δεδομένης πραγματικότητας.
Οι διαμαρτυρόμενοι νέοι του Δεκέμβρη του 2008 ούτε κοινωνικοί επαναστάτες ήταν ούτε τίποτε άλλο σπουδαιοφανές. Άνθρωποι μόνο, με συσσωρευμένη οργή, χωρίς φόβο. Που οσμίστηκαν από ένστικτο, σαν τα σκυλιά, το σεισμό του επερχόμενου βαρβαρισμού. Με όρους ιστορίας, το συμβάν του Δεκέμβρη δεν υπήρξε κίνημα. Δεν πολιτικοποιήθηκε, δεν μαζικοποιήθηκε ποτέ. Ούτε, βέβαια, άλλαξε την κοινωνία. Για τούτο οι ευθύνες βαραίνουν, φυσικά, τις εξορθολογισμένες συνειδήσεις των ενηλίκων που δεν ξέρουν πια πώς να αντιδράσουν στη συντελούμενη εξαχρείωση.
