Από την ηθική της εργασίας στην ηθική του κέρδους και, με γρήγορο βηματισμό, στην ηθική της συσσώρευσης, να φτάσει κανείς στην ηθική της διαφθοράς δεν είναι παρά κάνα δυο τσιγάρα δρόμος. Όσοι αρνούνται να αμφισβητήσουν το σύστημα ως έχει, αρνούνται δηλαδή να αναστοχαστούν την ηθική του συστήματος, όσοι προχωρούν ακάθεκτοι δίχως λοξοδρομήσεις, ομνύοντας στο «ιδιωτικόν», αντιστρέφουν τον Άνταμ Σμιθ: το «αόρατο και αιματηρό χέρι» του θανάτου στον Μάκβεθ, που, στον ηθικό φιλόσοφο, Σμιθ γίνεται η χειρ της αγοράς και θέτει φραγμούς στον μεγαλοεπιχειρηματία, στον υπαρκτό καπιταλισμό ξαναγίνεται και παραμένει «αιματηρό χέρι» θανάτου.
Εάν οι κανόνες της ηθικής, στην τρέχουσα δυτική αντίληψη, βασίζονται στον καντιανό τρόπο ανάγνωσής της, ο καπιταλισμός δεν είναι μοναχά α-ήθικος. Είναι, εξ ορισμού, μη ηθικός, επί της ουσίας ανήθικος. Αφού, κατά τον Καντ, ηθική συμπεριφορά είναι εκείνη που εάν γενικευόταν, θα ευεργετούνταν το σύνολο της κοινωνίας, η καπιταλιστική συμπεριφορά βρίσκεται ακριβώς στον αντίποδα. Η εκμετάλλευση της μισθωτής εργασίας, βασισμένη στην αρχή της εκμετάλλευσης ανθρώπου από άνθρωπο και η συσσώρευση χυδαίου πλούτου, δια της αναπαραγωγής της φτώχειας, κινούνται πέρα από κάθε κώδικα ηθικής.
Ο πολιτικός χαρακτήρας της ηθικής είναι προφανής. Αν με τον όρο ηθική κρίνεται ο τρόπος που καθένας πορεύεται στον ενήλικο βίο του, η ηθική νοείται ως κατεξοχήν πολιτική πράξη: το σύνολο των κανόνων που συγκροτούν το πολιτικό και το ηθικό υποκείμενο, και υπαγορεύουν τις συμπεριφορές στον διπλανό, είναι κοινό. Εκείνος που δέχεται το διαχωρισμό της κοινωνίας σε εκμεταλλευτές και εκμεταλλευόμενους αυτονόητα, ως φυσικό φαινόμενο, προάγει την ανηθικότητα της καταπίεσης, αναπαράγοντας ταυτόχρονα την πεμπτουσία του καπιταλισμού. Η εικόνα μιας διαιρεμένης σε φτωχούς και πλούσιους κοινωνία θεωρείται περισσότερο «ηθική» από την οραματική κοινωνία της ισότητας.
Αυτό που αποκαλούμε «σκάνδαλο» στην ιστορία της Novartis δεν είναι παρά μια καθημερινή, συνηθισμένη πολιτική υπόθεση, μέσα στα πλαίσια της ηθικής του συστήματος: το κεφάλαιο, μπροστά στην απρόσκοπτη ανάπτυξή του, διαψεύδοντας τον Σμιθ, καταρρίπτει κάθε φραγμό, έχοντας πρόθυμους κάθε φορά συμμάχους, από το πολιτικό προσωπικό των ελίτ που στηρίζει και το στηρίζουν.
Κατά τη διάρκεια εταιρικών πολέμων, άλλως πως κατά τις ενδοταξικές διαμάχες του κεφαλαίου, βγαίνουν στη φόρα –λίγα, μόνο λίγα- άπλυτα. Μαθαίνουμε έτσι για, εγχώρια και εξωχώρια, «σκάνδαλα» διαφόρων, από τον Κολ και τον Σαρκοζί μέχρι τον Μπερλουσκόνι και τον Ραχόι.
Ο τρόπος που κινείται το κεφάλαιο θα ψάχνει και θα βρίσκει, πάντα, πρόθυμους. Πολλούς, και προ και μετά Novartis. Η Ελλάδα δεν αποτελεί ειδική περίπτωση. Εντάσσεται, απεναντίας, στις ανεπτυγμένες εκείνες καπιταλιστικές χώρες όπου πρυτανεύει η ηθική των «οφ σορ» ενώ η διάβρωση ορίζεται και επιβάλλεται από το ίδιο το σύστημα.
Είναι «αλλιώς» η Αριστερά; Προφανώς. Όχι διότι οι άνθρωποί της προέρχονται από αδιάφθορους εξωπλανήτες αλλά διότι, ως πολιτικά υποκείμενα, είναι αποφασισμένοι -μέχρι το σύστημα να καταπέσει ή από τις αντιφάσεις του ή επαναστατικώ τω τρόπω- να διαμορφώνουν αυτοί τους όρους της πολιτικής. Να φτιάχνουν νομικά και θεσμικά πλαίσια και να καταγγέλλουν κάθε λογής προθύμους. Η πολιτική εξάλλου είναι η μόνη ηθική που έμαθαν στη ζωή τους.
