Η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ έκανε 4 τομές στα θέματα του περιβάλλοντος και της χωροταξίας που ήθελαν να λύσουν προβλήματα δεκαετιών και να εναρμονίσουν τα θέματα αυτά με το ευρωπαϊκό κεκτημένο που πλέον μάλλον μετράει αιώνες.
Τομή πρώτη. Το κτηματολόγιο ή άλλως σε ποιόν ανήκει η γη. Ο Ελευθέριος Βενιζέλος έθεσε ως άμεση προτεραιότητα και προϋπόθεση της ανάπτυξης της χώρας το 1930 την κατάρτιση κτηματολογίου. Το 2015, και μετά από 20ετή αργόσυρτη διαδικασία και κατασπατάληση πόρων είχε φθάσει στο 28%. Η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ, συνεργάστηκε με την Παγκόσμια Τράπεζα, ενοποίησε υποθηκοφυλακεία και κτηματολογικά γραφεία σε ενιαίο φορέα, δέσμευσε πόρους και προκήρυξε και ανάθεσε τις μελέτες για να φθάσει το 2021/22 στο 95% της χώρας, πρακτικά όλη η επικράτεια.
Τομή δεύτερη. Για να γίνει το κτηματολόγιο θέλει δασικούς χάρτες. Χωρίς αυτό δεν γίνεται. Οι δασικοί χάρτες παρά τη ρητή επιταγή του συντάγματος, για 40 χρόνια δεν έγιναν. Μόλις το 1% των ελληνικών δασών είχε επικυρωθεί. Το 99% ρυθμιζόταν από μία γκρίζα ζώνη του δασάρχη, των τοπικών πολιτικών, των καταπατητών, των οικοπεδούχων, των εμπρηστών κ.ο.κ. Η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ σε 18 μήνες ανάρτησε το 60% των δασικών χαρτών και επικύρωσε, μετά από την εξέταση των αντιρρήσεων σχεδόν το 50% (η δικαστική οδός θα έλυνε τις όποιες εκκρεμότητες). Με τους ρυθμούς αυτούς στα τέλη του 2020 θα φθάναμε στο 90%. Το νομοσχέδιο προέβλεπε ότι στις οικιστικές πυκνώσεις δεν θα αναρτόταν ο σχετικός χάρτης. Το ΣτΕ, σωστά, είπε να αναρτηθεί. Ο δασικός χαρακτήρας τους ήταν αδιαπραγμάτευτος. Και προέτρεψε να οριστούν οι οικιστικές πυκνώσεις με νέο νόμο. Ο νέος νόμος ετοιμάστηκε από την κυβέρνηση, αλλά δεν πρόλαβε να ψηφιστεί. Πρακτικά έλεγε ότι οι οικιστικές πυκνώσεις οριοθετούνται με συγκεκριμένα κριτήρια από τους Δήμους, και τα οικήματα παραμένουν στη δασική έκταση μαζί με τον κύκλο ζωής του ιδιοκτήτη τους. Δεν μεταβιβάζονται, δεν κληρονομούνται, δεν μεταβάλλονται. Μετά κατεδαφίζονται.
Τομή τρίτη. Νατούρα. Ο αείμνηστος Κωνσταντίνος Καραμανλής χαρακτήρισε το 1979 ως "οιονεί Νατούρα" το 28% της ελληνικής γης (ολοκληρώθηκε με τη νομοθεσία το 1986 και 1992). Αυτό ήταν μέρος πολλών περιβαλλοντικών και χωροταξικών παρεμβάσεων που έκανε τότε (αρμοδιότητες αρχαιολογικής υπηρεσίας, εκατοντάδες παραδοσιακοί οικισμοί, διάσωση ιστορικών κέντρων, κλπ). Αυτά έγιναν στο πλαίσιο του "βίαιου εξευρωπαϊσμού"της χώρας ενόψει της ένταξης της χώρας στην ΕΟΚ το 1979-81. Οι επίγονοι στη ΝΔ δεν τίμησαν ιδιαίτερα τη Νατούρα (και τα δάση και το κτηματολόγιο όπως είδαμε). Προτίμησαν τη γκρίζα ζώνη ως πεδίο πολιτικών διαμεσολαβήσεων και πρακτικά ενθάρρυνσης της αυθαιρεσίας. Η κυβέρνηση επέλεξε το 2017 να προχωρήσει στην ίδρυση φορέων διαχείρισης προκειμένου όλες οι περιοχές Νατούρα, να αποκτήσουν σαφή διαχειριστικά σχέδια. Στους φορείς συμμετείχαν και εκπρόσωποι της τοπικής κοινωνίας. Τα διαχειριστικά σχέδια θα έπρεπε προφανώς να ακολουθήσουν την κείμενη νομοθεσία για τη Νατούρα και τις συμβατές χρήσεις γης.
Τομή τέταρτη. Τοπικά Χωρικά Σχέδια. Η τελευταία απόπειρα για χωροταξικό σχεδιασμό στο 100% της επικράτειας ήταν η Επιχείρηση Πολεοδομικής Ανασυγκρότησης του Τρίτση στη δεκαετία του '80, που στη συνέχεια εκφυλίστηκε από διαδοχικές κυβερνήσεις πριν εγκαταλειφθεί. Την ίδια περίοδο συσσωρεύονταν νέες γενιές αυθαιρέτων (κοντά στο 1 εκατομμύριο με το ΣτΕ να βάζει πλέον ως καταληκτικό όριο το 2011 σε οποιαδήποτε τακτοποίησή τους). Η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ επανέφερε την αρχική ιδέα του Τρίτση. Ψήφισε τη νομοθεσία για την κατάρτιση Τοπικών Χωρικών Σχεδίων σε επίπεδο δήμου, άρα στο 100% της επικράτειας σε χρονικό ορίζοντα πενταετίας, με εγγυημένη χρηματοδότηση, μετά από συμφωνία, από την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων. Για την κατάρτιση των Τοπικών Χωρικών χρειαζόταν το εργαλείο των χρήσεων γης, το οποίο και εξεδόθη ως προεδρικό διάταγμα.
Ανακεφαλαιώνω. Ο ΣΥΡΙΖΑ οραματίστηκε μία Ελλάδα όπου σε 3-4 χρόνια, θα ξέραμε τους ιδιοκτήτες της γης, -δημόσιο και ιδιώτες, θα ξέραμε τι είναι δάσος και τι όχι, θα ξέραμε τι κάνουμε και τι δεν κάνουμε στη Νατούρα (μαζί και τη θαλάσσια) και θα είχαμε σχέδια για το πού αναπτύσσεται η κατοικία, πού η βιομηχανία, πού ο τουρισμός, πού η γεωργία και η κτηνοτροφία. Η "ιδανική” αυτή χώρα, για τους κατοίκους, τους επενδυτές και τις τοπικές κοινωνίες που αποτελεί ζητούμενο από το σύνταγμα του '75 και μετά αποδείχθηκε ότι και γίνεται και είναι απλά θέμα πολιτικής βούλησης και αποφασιστικής υλοποίησης των αλλαγών.
Μετά ήρθε η ΝΔ. Μέσα σε έξι μήνες σχεδόν ακύρωσε όλα τα παραπάνω με επιλεκτικές επεμβάσεις. Πρώτον δεν ακύρωσε το Κτηματολόγιο, αλλά ακυρώνει τους δασικούς χάρτες. Οι ενστάσεις επανέρχονται και στους επικυρωμένους χάρτες διαιωνίζοντας μία ατέρμονη διαδικασία. Οι οικιστικές πυκνώσεις αντιμετωπίζονται ως κλασικά αυθαίρετα με διαδικασία νομιμοποίησης έναντι μιας μελλοντικής μελέτης για την κάθε περιοχή, απροσδιόριστης πού και πώς θα γίνει. Στη Νατούρα καταργούνται πρακτικά οι φορείς διαχείρισης και ένας νέος εθνικός φορέας καλείται να βγάλει σχέδια, χωρίς τις τοπικές γνωμοδοτήσεις, και με τη μέγιστη ελευθερία στις χρήσεις γης. Τέλος τα Τοπικά Χωρικά Σχέδια τα ξανακάνει Πολεοδομικά Σχέδια κατακερματίζοντας το επίπεδο του δήμου, χωρίς κανένα σαφές κριτήριο, και επιτρέποντας επιμέρους σχεδιασμούς που διατηρούν τον απαράδεκτο "εντός και εκτός σχεδίου” διχασμό.
Όλα από την αρχή ξανά. Οι επενδυτές (ΑΠΕ, τουριστικά, εξόρυξη) ενθαρρύνονται να διεκδικούν αποσπασματικές ρυθμίσεις για να χωροθετήσουν σε Νατούρα επιμέρους επενδύσεις και χωρίς γνωμοδότηση τοπικών φορέων. Οι δήμοι μπορούν να κάνουν πολεοδομικά σχέδια περιορισμένης επέκτασης και ένταξης επιλεκτικών περιοχών σε σχέδια πόλης. Επιστροφή στο παρελθόν με απέραντες νομικές γκρίζες ζώνες, αυθαιρεσία και διαμεσολαβήσεις. Ο Ελευθέριος Βενιζέλος μπορεί να περίμενε έναν αιώνα για το κτηματολόγιο και ο Κωνσταντίνος Καραμανλής μισό για τη Νατούρα του, αλλά το τέλος δεν έχει τέλος τελικά.
Υ.Γ Πρώτον
Περί Ακρόπολης ο λόγος. Δραματική εμπειρία. Η πολύ πρόσφατη απόφαση του ΣτΕ δικαιώνει την επιλογή της κυβέρνησης του ΣΥΡΙΖΑ να αναστείλει τις οικοδομικές άδειες άνω των 17,5 μέτρων σε όλη την περιοχή, παρά το γεγονός ότι είχαν εκδοθεί "νόμιμα” οι άδειες. Από την άλλη καλεί την κυβέρνηση να φτιάξει το Π.Δ. που να ορίζει ύψος των οικοδομών και συντελεστή δόμησης σε όλη την περιοχή. Γιατί, δεν υπήρχε, είναι το ερώτημα; Όχι, είναι η απάντηση. Παρά τις έγκαιρες επισημάνσεις της Ουνέσκο, προ δεκαπενταετίας, για ρύθμιση του χώρου με κριτήριο την προστασία του μνημείου το κενό ήταν κενό. Ένα κομφούζιο υπήρχε, με σαφήνεια για ορισμένα τετράγωνα, λίγο πάνω από τα μισά, και ένα αλαλούμ στα υπόλοιπα. Αποτέλεσμα οι "νόμιμες” άδειες να δίνονται από αρχαιολόγους και δήμο, με τοπική δηλαδή έγκριση, -χωρίς κεντρική αδειοδότηση από το ΚΑΣ, ή να δίνονται ακόμα και από το ίδιο το ΚΑΣ κατά περίπτωση. Η διαφορά είναι τεράστια. 32 μέτρα σε ορισμένα τετράγωνα με επίκληση του γενικού οικοδομικού κανονισμού. Ένα ξενοδοχείο χτίστηκε, ένα άλλο αδειοδοτήθηκε, εκκρεμεί ένας νέος μεγάλος κύκλος παρόμοιων κτισμάτων. Το Υπουργείο Περιβάλλοντος ομολογώ ότι αιφνιδιάστηκε από την έκταση του αλαλούμ. Μόλις ενημερώθηκε για την προσφυγή των κατοίκων, προχώρησε σε καθολική απαγόρευση εκτέλεσης όλων των οικοδομικών αδειών άνω των 17,5 μέτρων. Ταυτόχρονα ετοίμαζε το προεδρικό διάταγμα για όλη την περιοχή. Η κεντρική ιδέα του ΠΔ ήταν απλή. 17,5 μέτρα με κάποια περιθώρια για τα 21 μέτρα ανάλογα με την κλίση του εδάφους, ώστε όλα τα κτίρια να είναι ισουψή. Τη θέση αυτή υπερασπιστήκαμε στη δίκη εναντίον του Υπουργείου στο ΣτΕ, στο οποίο είχαν προσφύγει οι θιγόμενοι από την απόφασή μας για αναστολή των αδειών. Το ΣτΕ αναγνώρισε ότι παρά τη "νομιμότητα” των αδειών το δημόσιο έχει δικαίωμα να τις ακυρώσει. Αλλά φυσικά το δημόσιο θα έπρεπε να διορθώσει τον εαυτό του, να βγάλει Προεδρικό Διάταγμα για όλη την περιοχή με γνώμονα την προστασία του μνημείου. Η ΝΔ φαίνεται να είναι πιο γενναιόδωρη. Επαναφέρει τα 21 μέτρα ως βάση, μάλλον δεν μειώνει τον συντελεστή δόμησης στην περιοχή (και τα δύο στοιχεία είναι καθοριστικά), και φαίνεται προς τη Συγγρού να αφήνει το παλαιό καθεστώς στα 27 μέτρα. Και ταυτόχρονα εμφανίζεται και ως προασπιστής της Ακρόπολης.
ΥΓ Δεύτερον
Περί κρατικών εταιρειών ενέργειας. Όταν ανέλαβε ο ΣΥΡΙΖΑ το πρόγραμμα ιδιωτικοποιήσεων πρακτικά προέβλεπε τις ιδιωτικοποιήσεις του συνόλου των εταιρειών ενέργειας (ΔΕΗ, ΑΔΜΗΕ, ΔΕΠΑ, εμμέσως ΔΕΔΔΗΕ, ΔΕΣΦΑ). Εμείς, μετά από πρωτοφανείς συγκρούσεις με την Τρόικα, διατηρήσαμε τη ΔΕΗ, άρα και το ΔΕΔΗΕ, διατηρήσαμε το 51% στον ΑΔΜΗΕ και διασπάσαμε τη ΔΕΠΑ, σε ΔΕΠΑ υποδομών (με 51% στο κράτος) και ΔΕΠΑ εμπορίου όπου εκεί το δημόσιο διατηρεί μειοψηφικό πακέτο. Στο ΔΕΣΦΑ που είχε προκηρυχθεί ο διαγωνισμός πριν από το 2015, επαναπροκηρύχθηκε δυστυχώς, ως είχε. Η στρατηγική του ΣΥΡΙΖΑ ήταν απλή. Τα δίκτυα μεταφοράς ηλεκτρικής ενέργειας και φυσικού αερίου πρέπει να είναι κρατικής πλειοψηφίας, με ιδιώτες επενδυτές σε θέση μειοψηφίας. Η ΝΔ ακυρώνει αυτήν την στρατηγική επανερχόμενη στην πρότερη περί παραχώρησης κατά πλειοψηφία σε ιδιώτες. Τα δίκτυα είναι επιθυμητά από τους ιδιώτες για δύο λόγους. Είναι μονοπωλιακά και είναι εγγυημένης σταθερής απόδοσης. Μόνο που και τα δύο συνηγορούν υπέρ την αναγκαιότητας της κρατικής πλειοψηφίας. Η ανάπτυξη των δικτύων εμπεριέχει και ισχυρά τοπικά και κοινωνικά κριτήρια και ταυτόχρονα και οι ιδιώτες μπορούν να συμμετέχουν, -με τεχνογνωσία, κεφάλαια, και γνώσεις διαχείρισης χωρίς να αμφισβητείται η πλειοψηφία του δημοσίου. Και το μοντέλο αυτό αποδείχθηκε εξαιρετικό στην πράξη από τη λειτουργία του ΑΔΜΗΕ.
* Ο κ. Γιώργος Σταθάκης είναι πρώην Υπουργός Περιβάλλοντος και Ενέργειας
