Της Ιωάννας ΚΟΥΡΤΟΒΙΚ

Είναι άραγε ένα μέτρο διεύρυνσης της ελευθερίας ή μέτρο επέκτασης της φυλακής έξω από τη φυλακή;

Η Πρωτοβουλία για τα Δικαιώματα των Κρατουμένων έχει εκφράσει την αντίθεσή της στο μέτρο της ηλεκτρονικής επιτήρησης, παρότι ένα μεγάλο μέρος των κρατούμενων το αντιμετωπίζει θετικά.

Και πράγματι, πέρα από τις καλές προθέσεις του Υπουργείου Δικαιοσύνης, που δεν μπορεί κανείς να αμφισβητήσει, δεν μπορεί παρά να έχει επιφυλάξεις σε κάθε μέτρο που μπορεί να χρησιμοποιηθεί για να επιβαρύνει και να επεκτείνει το καθεστώς στέρησης της ελευθερίας και το πλαίσιο της ποινικής καταστολής.

Κι αυτός ο κίνδυνος υπάρχει, όταν ο νόμος δεν περιορίζει την εφαρμογή του μέτρου στις κατηγορίες εκείνες μόνον των κρατούμενων που δεν μπορούν με τις προϋποθέσεις του νόμου να δουν αλλιώς την έξοδο από τη φυλακή και δεν θέτει συσταλτικά τους όρους για την τυχόν εξαίρεση ενός κρατούμενου που το επιθυμεί, από την εφαρμογή του.

Δεν μπορεί κανείς να μην παρατηρήσει ότι στα πλαίσια μιας συντηρητικής και άτολμης δικαστικής διαχείρισης ένα τέτοιο μέτρο, που προβλέπεται ακόμη και για τους ανήλικους και τους υπόδικους, που εξαιρεί, όμως, από την εφαρμογή του τους κατηγορούμενους για «τρομοκρατία», για πολιτικές δράσεις δηλαδή, και αφήνει την ίδια στιγμή ένα μεγάλο πεδίο στη διακριτική ευχέρεια του σωφρονιστικού και του δικαστή, κινδυνεύει να γίνεται -αντίθετα με τον σκοπό του- ένα εργαλείο για την ενίσχυση του τιμωρητικού οπλοστασίου και την επέκταση της φυλακής έξω από τη φυλακή.

Δεν μπορεί κανείς ακόμη να μη διατηρεί επιφυλάξεις για το παράθυρο που ανοίγεται στην ιδιωτικοποίηση ενός μέρους του σωφρονιστικού συστήματος με την απόθεση του εγχειρήματος στην ιδιωτική επιχειρηματικότητα ούτε να μη φοβάται ότι σε μια κοινωνία φοβική, σε μια περίοδο κρίσης και πανικών, τα μέτρα περιορισμού και εξαίρεσης μπορούν εύκολα να γίνονται αποδεκτά και να ανοίγουν τον δρόμο και για άλλα πιο ευαίσθητα πεδία εφαρμογής.

Η φυλακή πρέπει να τελειώνει στην πόρτα της φυλακής. Γιατί τα εφιαλτικά μελλοντολογικά σενάρια μπορούν να γίνουν πραγματικότητα.

Του Νίκου ΠΑΡΑΣΚΕΥΟΠΟΥΛΟΥ

Πρέπει να διαχωρίσουμε δύο πράγματα: την ηλεκτρονική παρακολούθηση με βραχιολάκι ή οποιονδήποτε άλλο τρόπο, στην περίπτωση ανθρώπινων που αλλιώς θα ήταν κρατούμενοι στη φυλακή, και το ενδεχόμενο αυτή η παρακολούθηση να επιβληθεί σε πρόσωπα που αλλιώς θα ήταν ελεύθερα. Η νομοθετική πρόταση που υπάρχει σήμερα φαίνεται να αφορά μόνο ανθρώπους που σε διαφορετική περίπτωση θα βρίσκονταν στη φυλακή. Στο μέτρο αυτό είναι θετική. Δεν υπάρχει κρατούμενος που δεν θα προτιμούσε να βγει έστω και υπό ηλεκτρονική επιτήρηση, παρά να βρίσκεται εντός. Αυτό το μέτρο προβλέπεται τόσο για κατηγορούμενους που αλλιώς θα είχαν τεθεί υπό προσωρινή κράτηση όσο και για κρατούμενους μετά την καταδίκη τους και μέχρι τον χρόνο της κανονικής τους απόλυσης υπό όρους.

Με δυο λόγια σε αυτές τις περιπτώσεις το μέτρο δεν φαίνεται να θίγει τις ελευθερίες, αλλά αντίθετα να ελαφραίνει τη βαρύτητα της κράτησης. Οι προϋποθέσεις με τις οποίες επιτρέπεται η ηλεκτρονική επιτήρηση αντί της κράτησης για τους καταδικασμένους διασφαλίζουν ότι δεν πρόκειται το μέτρο αυτό να επεκταθεί σε επιπλέον πρόσωπα, τα οποία αλλιώς θα ήταν ελεύθερα. Αυτό που είναι σαφές είναι ότι το μέτρο αυτό θα γινόταν ιδιαίτερα επικίνδυνο, οργουελικό, εάν θα επιβαλλόταν όχι αντί της φυλάκισης ή της κράτησης σε φυλακή, αλλά σε πρόσωπα τα οποία αλλιώς θα ήταν ελεύθερα, έστω με την ιδιότητα του υπόπτου ή του κατηγορούμενου στον οποίον δεν επιβάλλεται προφυλάκιση.

Όσον αφορά την εξαίρεση του νόμου για πρόσωπα που έχουν καταδικαστεί για αδικήματα που σχετίζονται με την τρομοκρατία, πιστεύω ότι η μεταχείριση των κρατουμένων πρέπει να είναι ίδια, ανεξαρτήτως του είδους του εγκλήματος.

Η διαφωνία μας με το σύστημα γεωεντοπισμού δεν είναι μόνο αξιακή· η εμπειρία της εφαρμογής του μέτρου σε χώρες του εξωτερικού έρχεται να μας επιβεβαιώσει. Το υπουργείο Δικαιοσύνης ισχυρίζεται ότι θα βοηθήσει στην αποσυμφόρηση των φυλακών. Υπολογίζει μάλιστα για την κάλυψη των εξόδων του στη λαχτάρα των κρατουμένων και των δικών τους για μια ανάσα ελευθερίας, επιβαρύνοντάς τους με το τίμημα και υποβαθμίζοντας επικοινωνιακά τον κατ’ οίκον περιορισμό που το συνοδεύει. Όμως το επιχείρημα αυτό καταρρίπτεται αν δούμε το παράδειγμα της Γαλλίας, όπου το σύστημα γεωεντοπισμού εφαρμόζεται δέκα χρόνια τώρα.

Σήμερα περίπου 9.000 Γάλλοι πολίτες φορούν ηλεκτρονικά δεσμά, ακόμα και για παραβιάσεις του ΚΟΚ, ενώ οι κρατούμενοι, αντί να μειωθούν, αυξήθηκαν σημαντικά. Αν ο σκοπός του υπουργείου ήταν η αποσυμφόρηση, δεν είχε παρά να εφαρμόσει τις ήδη υπάρχουσες διατάξεις που προβλέπουν εναλλακτικές ποινές, όπως η ημιελεύθερη διαβίωση ή η κοινωφελής εργασία, αλλά και να μειώσει τις ποινές. Αυτά τα μέτρα δεν έχουν απολύτως κανένα κόστος, απαιτούν όμως πολιτική βούληση.

Όσον αφορά το ευεργέτημα της άδειας, η οποία εφαρμόζεται επί 14 χρόνια με το ποσοστό κακής χρήσης της να παραμένει σταθερά στο 2,5% (σε αυτό μάλιστα δεν περιλαμβάνονται μόνο αποδράσεις, αλλά και καθυστερημένη επιστροφή, άρνηση ναρκοτέστ κ.ά.), είναι αδιανόητο να τιμωρείται με ηλεκτρονική επιτήρηση το 97,5% των κρατουμένων. Άλλωστε και τα ηλεκτρονικά δεσμά, όπου κι αν εφαρμόστηκαν, είχαν αντίστοιχο και μεγαλύτερο ποσοστό αποτυχίας.

Κι ένας προβληματισμός για το τέλος: Γιατί το υπουργείο Δικαιοσύνης έβαλε σε διαβούλευση άρον άρον ένα σχέδιο νόμου διατυπωμένο με τέτοια αοριστία, χωρίς καν αιτιολογική έκθεση; Επειδή θέλει να το παρουσιάζει άλλοτε ως ευεργέτημα και άλλοτε ως αυστηροποίηση, ανάλογα με το κοινό στο οποίο απευθύνεται; Επειδή οι φυλακές, πριν αποσυμφορηθούν, πρόκειται να συμφορηθούν σε ακραίο βαθμό με αδικήματα που σχετίζονται με τη φοροδιαφυγή; Ή μήπως επειδή πίσω από τις τεχνικές λεπτομέρειες -στις οποίες βρίσκεται συνήθως ο διάβολος- υποβόσκει η αρχή της ιδιωτικοποίησης του σωφρονιστικού συστήματος;

Πρωτοβουλία για τα Δικαιώματα των Κρατουμένων